Miejsca powszechnie dostępne – wciąż niedostępne

Miejsca powszechnie dostępne – wciąż niedostępne

Najwyższa Izba Kontroli 30 października przedstawiła raport nt. dostępności przestrzeni publicznej dla osób starszych i niepełnosprawnych. Wynika z niego, że żaden z 94 obiektów w 24 skontrolowanych gminach nie był wolny od barier lub niefunkcjonalnych rozwiązań. Główna przyczyna tego stanu rzeczy to brak ich konsultacji z zainteresowanymi środowiskami.

Ponadto w prawie 40 proc. przypadków w 21 gminach dokumentacja projektowa, techniczna czy przetargowa nie uwzględniała rozwiązań dla osób z różnymi niepełnosprawnościami – usprawnienia dotyczyły głównie osób z niepełnosprawnością ruchową.

Zdaniem NIK w niewystarczającym zakresie gminy wykorzystywały udział osób starszych i niepełnosprawnych, a także specjalistów z zakresu projektowania uniwersalnego w procesie kreowania rozwiązań na rzecz poprawy dostępności przestrzeni publicznej.

Proces opiniowania i konsultacji wdrożono tylko w pięciu skontrolowanych gminach (Katowice, Cieszyn, Łódź, Skierniewice i Poznań). Większość gmin (17 z 27), mimo rozpoznania potrzeb, nie konsultowała planowanych i realizowanych w przestrzeni publicznej działań inwestycyjnych pod kątem dostępności dla osób z ograniczoną sprawnością.

Ponad 60 proc. skontrolowanych obiektów użyteczności publicznej nie opracowało szczegółowych procedur na wypadek zagrożenia, ani sposobów i metod ewakuacji osób z różnymi niepełnosprawnościami. W przypadku zagrożenia w inny sposób powinien być przekazany komunikat osobie głuchej czy niewidomej. Żaden z obiektów nie dysponował specjalistycznym wyposażeniem do ewakuowania osób niepełnosprawnych (np. sygnalizacja naprowadzająca do wyjść ewakuacyjnych, rękawy ewakuacyjne itp.).

Obowiązujące przepisy są nieprecyzyjne co sprzyja rozwiązaniom niezgodnym z zasadą dostępności. A przecież Polska zobowiązała się do podejmowania inicjatyw na rzecz poprawy dostępności przestrzeni publicznej, ratyfikując w 2012 r. Konwencję ONZ o prawach osób niepełnosprawnych.
Również na szczeblu gmin i województw należy określać wymagania dotyczące szeroko pojętej dostępności i to nie tylko dla osób z różnymi dysfunkcjami ale także osób starszych. Według prognoz GUS w 2030 r. osoby w wieku powyżej 60 lat będą stanowiły 30 proc. ludności Polski. Wraz z wiekiem wzrasta biologiczna niepełnosprawność i przestrzeń publiczna m.in. chodniki, budynki, usługi powinny uwzględniać ich potrzeby.

Tymczasem ponad połowa skontrolowanych gmin nie opracowała planu ani kompleksowej strategii działań na rzecz poprawy dostępności przestrzeni publicznej. A prawie 90 proc. nie prowadziła systematycznych audytów przestrzeni publicznej.

Tylko trzy – spośród kontrolowanych – gminy Poznań, Wrocław i Ostrów Wielkopolski przeprowadzały regularne audyty dostępności, w które zaangażowane osoby starsze i niepełnosprawne aby sprawdzić skuteczność wdrożonych rozwiązań.

Zdaniem NIK gminy powinny monitorować dostępność wszystkich przestrzeni i obiektów publicznych: miejsc parkingowych, przystanków autobusowych, dróg dla pieszych, budynków administracji publicznej, a także służby zdrowia, kultury i sportu.

Kontrola NIK w wybranych obiektach wykazała absurdy planowania i wykonania inwestycji, np. w nowo wybudowanym budynku wielorodzinnym w Katowicach przeznaczonym dla osób niepełnosprawnych zamontowano wysoki próg, który uniemożliwia dostanie się na balkon osobie poruszającej się na wózku lub o lasce, klamki okienne zamontowane są zbyt wysoko, przestrzeń w łazience jest niewystarczająca dla osoby poruszającej się na wózku. Czasami wydaje się, że brakuje dobrej woli lub logicznego myślenia jak w przypadku parkingu pod targowiskiem w Gnieźnie. Miejsca dla niepełnosprawnych są dalej od windy niż miejsca ogólnodostępne. Parkomaty również umieszczono w oddaleniu od miejsc wyznaczonych dla osób niepełnosprawnych. Wlot monet w parkomacie znajdował się za wysoko dla osoby siedzącej na wózku, a czas na wyjazd z parkingu od zapłaty za postój wynosił 5 minut, co dla części osób niepełnosprawnych jest niewystarczające (zaleca się 15 minut).

Aby skutecznie działać na rzecz poprawy dostępności publicznej należy stosować standardy dostępności. Określają one wytyczne dotyczące np. przejść dla pieszych, przystanków komunikacji miejskiej, placów zabaw i in. Niestety ąż 85 proc. skontrolowanych gmin nie opracowało takich standardów. Wprowadziły je tylko cztery skontrolowane gminy: Poznań, Łódź, Kalisz i Wrocław.

NIK natomiast pozytywnie ocenił prace resortu rodziny i pracy na rzecz poprawy dostępności. W latach 2012-2014 opracowano pierwszy w Polsce system identyfikacji wizualnej projektowania uniwersalnego, obejmujący graficzne oznaczenia, piktogramy, etc. Ponadto resort współtworzył rządowe programy i strategie na rzecz poprawy dostępności przestrzeni publicznej dla osób starszych i niepełnosprawnych, analizował obowiązujące przepisy pod kątem usprawnienia funkcjonujących rozwiązań na rzecz dostępności i opiniował projekty aktów prawnych i dokumentów rządowych w tym zakresie.

W latach 2015-2016 poszczególne resorty i podległe MRPiPS urzędy centralne podjęły konkretne działania mające poprawić dostępność m.in. budynków urzędów państwowych, budynków uczelni publicznych, obiektów kultury, bibliotek, więzień, policji, transportu drogowego i kolejowego.

Już po zakończeniu kontroli, ruszył rządowy program „Dostępność plus”. Jest to pierwszy program na skalę ogólnopolską, zakładający zgodność z wymogami unijnymi w zakresie dostępności. Zakłada on:
• zniesienie barier architektonicznych i komunikacyjnych w około tysiącu miejsc i budynków użyteczności publicznej;
• wybudowanie w programie Mieszkanie plus co najmniej 20 proc. mieszkań dostępnych dla osób o szczególnych potrzebach;
• poprawę jakości przestrzeni publicznej w 100 gminach;
• dostępność dla osób o specjalnych potrzebach wszystkich nowo zakupionych autobusów i tramwajów;
• pełną dostępność dla osób o specjalnych potrzebach wszystkich nowych budynków publicznych;
• dostępność dla osób niewidomych i niesłyszących stron internetowych wszystkich urzędów i instytucji oraz co najmniej połowy czasu antenowego w telewizji;
• systematyczną poprawę istniejącej infrastruktury i otoczenia.

NIK skierowała do prezesa Rady Ministrów wniosek o wprowadzenie do krajowych przepisów obowiązku stosowania zasady uniwersalnego projektowania produktów, środowiska, programów i usług, zgodnie Konwencją o prawach osób niepełnosprawnych.

Natomiast do ministra spraw wewnętrznych i administracji wniosek o doprecyzowanie przepisów regulujących zasady ewakuacji z obiektów użyteczności publicznej tak, aby wynikał z nich wprost obowiązek zapewnienia warunków i organizacji ewakuacji osób o ograniczonej sprawności, z uwzględnieniem specyfiki rodzaju i stopnia różnych niepełnosprawności, adekwatnie do istniejących w obiekcie rozwiązań przestrzenno-budowlanych, technologicznych, technicznych i jego wyposażenia

Do wójtów, burmistrzów i prezydentów miast Izba skierowała wniosek o opracowanie planów likwidacji barier występujących w przestrzeni publicznej oraz podjęcie działań w celu ich wyeliminowania.

Ponadto Izba skierowała wniosek do marszałków województw o rzetelne monitorowanie skuteczności realizowanych działań na rzecz poprawy dostępności przestrzeni publicznej dla osób starszych i niepełnosprawnych oraz do zarządzających obiektami użyteczności publicznej o wypracowanie i wdrożenie zasad prowadzenia bezpiecznej ewakuacji osób z różnymi niepełnosprawnościami.

Oprac. kat/ rhr/
Data publikacji: 31.10.2018 r.

Udostępnij

Zachęcamy do zapisania się do Newslettera

Przeczytaj również