Specyfika funkcjonowania zatrudnienia wspomaganego i trenera pracy na przykładzie modelu irlandzkiego

Orzecznictwo

Orzekaniem o niepełnosprawności zajmują się zasadniczo dwie instytucje: w przypadku dzieci jest to Ministerstwo Zdrowia, w przypadku osób dorosłych – Ministerstwo Ochrony Socjalnej (Department of Social Protection – DSP). Orzeczenia o niepełnosprawności nie są zróżnicowane na stopnie i rodzaje. Orzeczenia te uprawniają jedynie do pobierania różnego rodzaju świadczeń pieniężnych przez osobę niepełnosprawną. Nie są natomiast konieczne do korzystania z różnego rodzaju instrumentów i narzędzi wspierania rynku pracy, które najczęściej przyznawane są w drodze indywidualnej decyzji pracowników służb zatrudnienia, na podstawie oceny możliwości i potrzeb konkretnej osoby niepełnosprawnej. Kładzie się nacisk na indywidualne zbadanie osoby niepełnosprawnej pod kątem „zdolności do pracy”, czy „zdolności do określonej aktywności” i udzielenia tej osobie adekwatnej dla niej pomocy. W Irlandii nie ma jednolitych kryteriów orzekania o niepełnosprawności, każdorazowo lekarze określają ubytek sprawności osoby niepełnosprawnej. W orzekaniu dominuje podejście indywidualistyczne, w którym każdego człowieka traktuje się bardzo indywidualnie, skupiając się na jego mocnych stronach i możliwościach, a nie na jego ograniczeniach. Natomiast dla potrzeb zawodowych określa się procentowo obniżenie wydajności zawodowej w związku z niepełnosprawnością.

Obowiązek zatrudniania tylko w sektorze publicznym

W Irlandii podobnie jak w Polsce istnieje ustawowo określony obowiązek zatrudniania osób niepełnosprawnych przez pracodawców. Dotyczy on jednak wyłącznie sektora publicznego. Zgodnie z ustawą o niepełnosprawności z 2005 roku instytucje publiczne muszą zatrudniać co najmniej 3 proc. pracowników z niepełnosprawnością. Pracodawcy nie spełniający ustawowego wymogu nie są w przeciwieństwie do systemu polskiego zobowiązani do wpłat (kar finansowych) na rzecz instytucji zajmujących się finansowaniem rehabilitacji.

Zatrudnienie wspomagane

Zatrudnienie wspomagane w Irlandii realizowane jest w oparciu o dwa modele:

1. Narodowy Program Zatrudnienia Wspomaganego – utworzony i finansowany przez Ministerstwo Ochrony Socjalnej,

2. usługi świadczone przez organizacje pozarządowe zajmujące się wspieraniem osób niepełnosprawnych, działające za publiczne pieniądze, ale nie związane z Narodowym Programem, takie jak KARE, Ability West, czy COPE. Są to organizacje finansowane z Ministerstwa Zdrowia.

2.     Zadania trenera pracy

Zadania ogólne:

· współpraca z klientem

· współpraca z rodziną klienta

· współpraca z pracodawcą

· współpraca ze środowiskiem pracy

· współpraca z doradcą zawodowym.

Zadania szczegółowe:

· Planowanie skoncentrowane na osobie, tj. pomoc w podjęciu decyzji o wyborze określonej pracy i stanowiska pracy w oparciu o indywidualne potrzeby, zainteresowania osoby niepełnosprawnej.
‐ Planowanie kariery – tworzenie profilu zawodowego. Poprzez wywiad środowiskowy, zbierane są informacje o stanie zdrowia, zainteresowaniach, doświadczeniu zawodowym. Jeżeli osoba niepełnosprawna nie posiada doświadczenia zawodowego mogą być wykonywane próby pracy na stanowisku trwające do 4 tygodni.

· Poszukiwanie zatrudnienia dla konkretnej osoby niepełnosprawnej poprzez tzw. „ścisłe dopasowanie”. Przeprowadzany jest audyt społeczności lokalnej (rozmowa z osobą niepełnosprawną, rodziną, personelem).

· Przygotowanie do rozmowy o pracę (CV, odegranie przykładowej rozmowy kwalifikacyjnej, a także sprawdzenie zakresu działalności firmy).

· Analiza stanowiska pracy (spotkanie z pracodawcą, bezpośrednim przełożonym.

· Trener pracy zna osobę niepełnosprawną przed podjęciem przez nią pracy, na ogół z ośrodka dziennego pobytu. Współpraca od początku bazuje na zaufaniu. Przebiega w modelu „jeden pracownik – jeden trener”, co sprzyja konsekwencji w indywidualnym podejściu.

· Analiza stanowiska pracy, sprawdzenie zakresu czynności na danym stanowisku pod względem adaptacji dla klienta, ocena możliwości wykonywania czynności na danym stanowisku przez klienta.

· Przygotowanie indywidualnego planu wsparcia dla osoby niepełnosprawnej.

· Przygotowanie indywidualnego zakresu obowiązków (np. 10 czynności niezbędnych do usmażenia frytek) dostosowanego do możliwości klienta (instruktaż stanowiskowy).

· Określenie rodzaju wsparcia dla klienta na danym stanowisku.

· Mogą być wykonywane próbki pracy na stanowisku.

· Wypełnienie formularza analizy stanowiska pracy).

· Określenie indywidualnego planu wsparcia pracy. Trener pracy rozpoznaje jaki poziom wsparcia będzie potrzebny (identyfikacja potrzeb szkoleniowych, dostosowania miejsca pracy itp.).

· Job coaching – rzeczywiste wsparcie już zatrudnionej osoby niepełnosprawnej, poprzez analizę zadań, które będą wykonywane przez nią, pomoc w stworzeniu rutynowego działania w miejscu pracy i czynności powiązanych z pracą (czynności społecznych). Podkreśla się indywidualizację, tzn. trener pracy powinien poświęcić taką ilość czasu, która jest niezbędna dla danej osoby niepełnosprawnej.

· Wycofanie trenera – zredukowanie zależności. W modelu dąży się do jak najszybszego pozostawienia danej osoby w miejscu pracy, tj. pozwolić na jej usamodzielnienie, poprzez rozwinięcie u niej naturalnego wsparcia. Wycofanie się trenera następuje w momencie ustalenia, że udzielone wsparcie jest wystarczające do samodzielnego wykonywania przez daną osobę obowiązków.

· Monitoring – regularny przegląd czynności, wywiad. Trener przygotowuje ewaluację postępów danej osoby na stanowisku pracy, a także zbiera informacje od pracodawcy, rodziny – sprawdza czy wsparcie zostało skutecznie udzielone.

· Trenerzy pracy zajmują się przede wszystkim osobami z zaburzeniami psychicznymi (depresja, załamanie psychiczne, schizofrenia) i osobami z upośledzeniem umysłowym (o wiele mniejszy procent w stosunku do osób z zaburzeniami psychicznymi).

· Monitoring i wsparcie klienta dostosowane indywidualnie do jego potrzeb.

· Trener może wykonywać obowiązki doradcy zawodowego.

3.     Rekrutacja na stanowisko trenera pracy

Rozmowa kwalifikacyjna. Z punktu widzenia rodzajów niepełnosprawności nie ma różnic w rekrutacji.

Wymagania i kwalifikacje:

· doświadczenie w pracy związane z aktywizacją osób niepełnosprawnych

· kursy i certyfikaty wydawane przez publiczne instytucje

· wykształcenie przynajmniej średnie (niekoniecznie kierunkowe) preferowane wykształcenie marketingowe

· doświadczenie zawodowe w jakiejkolwiek dziedzinie.

Cechy charakteru:

· otwartość

· cierpliwość

· zdolności negocjacyjne i marketingowe

· umiejętność pracy indywidualnej i w grupie

· łatwość w nawiązywaniu kontaktów.

4.     Organizacja i charakter pracy trenera pracy

Praca indywidualna

· umowa na czas nieokreślony, pełen etat, umowa o pracę

· bezpośredni przełożony – manager biura

· raportowanie i rozliczanie wyników pracy w skali rocznej

· obsługa 25. klientów w skali roku, z czego 50 proc. w miejscu pracy

· ewaluacja na podstawie osiągniętych wskaźników.

Praca w zespole

· umowa na czas nieokreślony, pełen etat, umowa o pracę

· raportowanie (regularne cotygodniowe spotkania) doradcy zawodowemu (employment officer, który zajmuje się podziałem zadań dla trenera pracy), managerowi okręgu

· obsługa 8-12 klientów w skali roku bez formalnego wymogu spełnienia wskaźników

· ewaluacja na podstawie informacji zwrotnej od klientów i bezpośrednich przełożonych.

Trenerowi zwracane są koszty dojazdu do miejsc realizacji swoich poszczególnych zadań.

5.     Formy zatrudniania i źródła finansowania trenera pracy

· Trener pracy jest zatrudniony przez jedno z 23. konsorcjów powołanych do wdrażania Narodowego Programu Zatrudnienia Wspomaganego na danym terenie.
· Trener pracy jest finansowany ze środków Ministerstwa Pracy i Ochrony Socjalnej (trenerzy otrzymują wynagrodzenie z budżetu konsorcjum, corocznie negocjowanego z tym ministerstwem).
· Trener pracy stanowi część obowiązków wykonywanych przez pracownika organizacji pozarządowej i jest zatrudniany przez organizację pozarządową.
· Organizacje otrzymują środki od państwa (Ministerstwo Ochrony Socjalnej, Ministerstwo Zdrowia i Ministerstwo Edukacji), przeznaczone na różnorakie formy wsparcia osób niepełnosprawnych i z tych środków są opłacani ich trenerzy pracy.

6.     Przykładowe stanowiska pracy, na których z sukcesem były zatrudniane osoby niepełnosprawne dzięki wsparciu trenera pracy:

· pracownik porządkowy na basenie – sprzątanie szatni, korytarzy, toalet – osoba z niepełnosprawnością intelektualną,

· pracownik pomocniczy w barze – wykonywanie prac porządkowych wokół baru, pomoc w zaopatrzeniu itp. – osoba z niepełnosprawnością intelektualną,

· pracownik pomocniczy w jadalni domu pomocy społecznej – sprzątanie jadalni, nakrywanie do stołu – osoba z niepełnosprawnością intelektualną,

· pracowniczka w Tesco – pakowanie zakupów – osoba z niepełnosprawnością intelektualną,

· pracowniczka supermarketu – praca na dziale z artykułami higienicznymi,

· ogrodnik w parku – osoba z niepełnosprawnością intelektualną,

· pracownik stadniny koni – osoba z niepełnosprawnością intelektualną,

· osoby sprzątające – 3 osoby – osoby z niepełnosprawnością intelektualną,

· pracownik myjni samochodowej – osoba z niepełnosprawnością intelektualną,

· pracownik ochrony – osoba z niepełnosprawnością intelektualną.

Opracowano na podstawie materiałów na seminarium zorganizowanym w ramach projektu

„Trener pracy jako sposób na zwiększenie zatrudnienia osób niepełnosprawnych” .

Data publikacji:  24.05.2013 r