Upowszechnianie modelu spółdzielni socjalnych dla osób z niepełnosprawnością

W bieżącym roku Związek rozpoczął realizację projektu pod nazwą „Przedsiębiorczość społeczna dla niepełnosprawnych – upowszechnianie dobrych praktyk”, który w otwartym konkursie ofert otrzymał pozytywną ocenę i w ramach PO Fundusz Inicjatyw Obywatelskich uzyskał dofinansowanie. Projekt ten będzie realizowany do końca października 2016 roku.

Trójkąt pożyku publicznego

Merytorycznie jest to kontynuacja wcześniejszego projektu, który pod nazwą „Trójkąt pożytku publicznego” (TPP) był przez Związek realizowany w latach 2010-2013. W siedmiu zorganizowanych wówczas turnusach szkoleniowych uczestniczyło łącznie 197 osób – przedstawicieli organizacji prowadzących warsztaty terapii zajęciowej, urzędów pracy i powiatowych centrów pomocy rodzinie.

Wypracowany wówczas model spółdzielni socjalnej osób prawnych, oparty o trójstronne partnerstwo, uznano za optymalny do zastosowania w procesie rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Polega on na organizowaniu takich spółdzielni socjalnych osób prawnych, których członkami-założycielami są organizacje pozarządowe oraz jednostki samorządu terytorialnego (gminy lub powiaty), a biznesowe wsparcie oferują miejscowi przedsiębiorcy. Celem takiej spółdzielni jest kompleksowa rehabilitacja osób niepełnosprawnych: od terapii zajęciowej do pracy zawodowej.

W praktyce oznacza to, że tego typu spółdzielnia socjalna obok odpowiedniej działalności gospodarczej prowadzi również warsztat terapii zajęciowej i (lub) zakład aktywności zawodowej. Innym wariantem tego modelu jest utworzenie spółdzielni socjalnej, która oferuje pracę dla osób niepełnosprawnych wychodzących z warsztatu terapii zajęciowej, a warsztat nadal jest prowadzony przez dotychczasowy podmiot (organizację pozarządową lub gminę).

Ważnym walorem spółdzielni socjalnej osób prawnych (szczególnie z udziałem jednostki samorządu terytorialnego) jest lepsza kondycja ekonomiczna co oznacza większą trwałość funkcjonowania gospodarczego na rynku. Powstają w ten sposób swoiste „trójkąty pożytku publicznego” (NGO, JST i lokalny biznes), które organizując i wspierając podmioty ekonomii społecznej, udrażniają i wzbogacają system rehabilitacji, oferując „absolwentom” WTZ kolejny, przyjazny etap rehabilitacji przez pracę.

Dzięki między innymi tamtej inicjatywie oraz zaangażowaniu środków UE i PFRON, powstało kilkadziesiąt tego typu spółdzielni socjalnych, które utworzyły miejsca pracy dla wychodzących z warsztatów osób. Podkreślić tu należy zwłaszcza rolę programu PFRON pod nazwą: „Wyrównywanie Różnic Między Regionami” (obszar C) w ramach którego dofinansowano inwestycje prowadzone w kilku nowo tworzonych spółdzielniach socjalnych osób prawnych. Warto przypomnieć, że ten instrument finansowego wsparcia spółdzielni socjalnych zrodził się w odpowiedzi na postulaty uczestników projektu TPP.

Warsztaty szkoleniowe i wizyty studyjne

Zadaniem obecnego projektu jest możliwie szerokie upowszechnienie doświadczeń z procesu zakładania tego typu spółdzielni socjalnych, a także wypracowanych przez nie dobrych praktyk. Służą temu organizowane warsztaty szkoleniowe połączone z wizytami studyjnymi w wybranych spółdzielniach oraz konferencja rekomendująca najlepsze rozwiązania. W realizacji tych zamierzeń Związek współpracuje z organizacjami pozarządowymi, które tego typu spółdzielnie socjalne już założyły i mają w tej dziedzinie określony dorobek.

Działania podejmowane w ramach projektu skierowane są głównie do organizacji pozarządowych i jednostek samorządu terytorialnego, które zajmują się rehabilitacją społeczną i zawodową osób z niepełnosprawnością, a zwłaszcza tych, które już prowadzą warsztaty terapii zajęciowej, zakłady aktywności zawodowej lub inne formy wsparcia osób z głębszymi deficytami intelektualnymi i fizycznymi. Ze względu na znaczenie systemowe projektu, honorowy patronat nad jego realizacją objęła prezes Zarządu PFRON, a patronat medialny redakcja Magazynu Informacyjnego Osób Niepełnosprawnych „nowe Nasze Sprawy”.

W bieżącym roku uczestników projektu zapoznaliśmy z bogatym dorobkiem w tej dziedzinie jaki wypracowano w Wielkopolsce, a który w dużym stopniu jest efektem działalności tamtejszego Stowarzyszenia na rzecz Spółdzielni Socjalnych.
W tym celu w dniach 5–9 października br. w Ośrodku Rehabilitacyjno-Wypoczynkowym WIELSPIN w Wągrowcu koło Poznania zorganizowaliśmy warsztaty szkoleniowe. Uczestniczyły w nich 32 osoby reprezentujące kadrę WTZ, PUP oraz PCPR. Czterodniowy program pobytu obok 26 godzin zajęć szkoleniowych obejmował także wyjazdy studyjne do dwóch spółdzielni socjalnych utworzonych przez organizacje pozarządowe i jednostki samorządu terytorialnego oraz powiązanych z nimi WTZ. Odwiedziliśmy Spółdzielnię Socjalną „Równe Szanse” w Gajewie koło Czarnkowa oraz Spółdzielnię Socjalną „Wspólny Sukces” w Wągrowcu.

Spółdzielnię Socjalną „Równe Szanse” założyły w 2014 roku dwa podmioty: Stowarzyszenie Na Rzecz Osób Psychicznie Chorych i Niepełnosprawnych Intelektualnie „Empatia” z Trzcianki oraz Gmina Wiejska Czarnków. Podstawową działalnością Spółdzielni jest produkcja wyrobów ceramicznych. Przymierza się także do innych obszarów działalności gospodarczej.
Współpracuje z firmą „Kępka Group”, która jest stałym odbiorcom produktów Spółdzielni, a w zakresie społeczno zawodowym z WTZ w Gębicach.

Spółdzielnia Socjalna „Wspólny Sukces” została założona w 2013 roku przez Gminę Wągrowiec i Powiat Wągrowiecki, przy wsparciu Miasta Wągrowiec i Wielkopolskiego Stowarzyszenia Na Rzecz Chorych, Niepełnosprawnych i Ich Rodzin „Rehabilitacja” im. Karola Marcinkowskiego. Przedsiębiorstwo spółdzielcze działa na terenie Wągrowca. Realizuje prace sprzątające, oferuje opiekę nad grobami, zajmuje się sezonowo gastronomią. Współpracuje z WTZ w Wągrowcu.
Partnerem biznesowym Spółdzielni Socjalnej z Wągrowca jest firma El-Cab, na zlecenie którego wykonuje wiązki elektryczne.

Z genezą utworzenia spółdzielni, działalnością i występującymi problemami zapoznało uczestników wizyt studyjnych kierownictwo spółdzielni oraz przedstawiciele samorządu terytorialnego – wicestarosta powiatu wągrowieckiego i wójt gminy Czarnków. Samorządowcy podkreślali znaczenie tego modelu spółdzielni socjalnej w walce z marginalizowaniem i wykluczeniem społecznym na szczeblu lokalnym.

Uczestnicy projektu do Wągrowca przyjechali z różnych stron kraju i podkreślali swoją determinację w zamiarze tworzenia analogicznych spółdzielni u siebie. Byli pod wrażeniem dorobku jaki w tej dziedzinie odnotowali samorządowcy i organizacje pozarządowe Wielkopolski, gdzie w ostatnich latach utworzono siedem spółdzielni socjalnych według modelu partnerstwa trójstronnego (NGO, JST, biznes), które zatrudniają głównie osoby z niepełnosprawnością intelektualną wychodzące z WTZ. Było to możliwe dzięki realizacji projektu w ramach PO Kapitał Ludzki finansowanego ze środków UE.

Wszyscy nasi rozmówcy podkreślali kluczową rolę jaką w tym procesie odegrały aktywistki (bo są to głównie kobiety) organizacji pozarządowych, które prowadzą WTZ oraz wsparcie udzielone ze strony samorządu terytorialnego. Niezbędna w tym modelu spółdzielni jest również partnerska współpraca z lokalnym biznesem i to już na etapie jej organizowania. Wszyscy też podkreślali znaczenie pomocy merytorycznej i organizacyjnej jakie uzyskali ze strony Stowarzyszenia na rzecz Spółdzielni Socjalnych, które mając siedzibę w Poznaniu, póki co działa głównie na terenie Wielkopolski.

Cel: spółdzielnia socjalna w każdym powiecie

Harmonogram realizacji projektu przewiduje w 2016 roku organizację dwóch warsztatów szkoleniowych połączonych z wizytami studyjnymi w spółdzielniach socjalnych oraz konferencji podsumowującej projekt. Zadanie to zamierzamy wykonać w następującym okresie:
· warsztaty szkoleniowe i wizyty studyjne: kwiecień / maj – Kraków
· warsztaty szkoleniowe i wizyty studyjne: maj / czerwiec – Gdańsk
· konferencja: wrzesień / październik – Warszawa.

Już obecnie zapraszamy na te imprezy zainteresowane osoby. Liczymy na udział kadry kierowniczej WTZ, działaczy samorządu gminnego oraz samorządu powiatowego, pracowników PCPR i PUP, wszystkich którym bliska jest problematyka osób niepełnosprawnych. Warto zobaczyć jak ta piękna idea „trójkąta pożytku publicznego” działa w praktyce, jakie wystąpiły problemy i czego należy unikać w tworzeniu tego typu spółdzielni socjalnej.

Uważamy, że każdy WTZ powinien być powiązany ze swoją spółdzielnią socjalną, że w każdym powiecie winna funkcjonować spółdzielnia socjalna osób prawnych utworzona w ramach partnerstwa społeczno-samorządowego i wspierana przez społecznie odpowiedzialny biznes.

To ważne, rozpoczyna się bowiem nowy okres finansowania ze środków Unii Europejskiej. Ogromne środki będą do dyspozycji na szczeblu regionalnym. Wykorzystajmy je tak, aby przyniosły trwałe rezultaty. A niewątpliwie propagowane tu spółdzielnie socjalne do takich rezultatów będą się zaliczać. Szerzej o tych sprawach będziemy mówić na planowanych w przyszłym roku warsztatach szkoleniowych o których szczegółowo poinformujemy na naszej stronie internetowej (www.kzrsiisn.pl) oraz rozesłanych do Państwa zaproszeniach. Do zobaczenia.

Zobacz galerię…

Tekst i fot. Ludwik Mizera
Koordynator projektu

Data publikacji: 18.11.2015 r.