22 września br. na forum Sejmu miało miejsce pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy (druk sejmowy nr 3292) – bo taką formę przybrały rządowe propozycji nowelizacji – a już następnego dnia Komisja Polityki Społecznej i Rodziny powołała do jego rozpatrzenia nadzwyczajną podkomisję pod kierownictwem posła Marka Plury.
Wraz z rozpoczęciem prac podkomisji, 4 października, pod Sejmem miała miejsce pikieta, w której uczestniczyło ok. 200 osób domagających się niedopuszczenia do zmian w ustawie o rehabilitacji w kształcie zaproponowanym w projekcie poselskim. Niesiono transparenty, m.in. z hasłami: „Budżet zawinił, niepełnosprawnego zwolnili”, „Projekt wykluczenia niepełnosprawnych z rynku pracy”. Manifestanci przekazali posłowi Zbysławowi Owczarskiemu apel, w którym zwrócili się do marszałka Sejmu i posłów m.in. „…o natychmiastowe przerwanie destrukcyjnej działalności ustawowej godzącej w najbardziej podstawowe interesy niepełnosprawnych obywateli RP…”.
Podkomisja, w której posiedzeniu uczestniczyła liczna grupa przedstawicieli organizacji pracodawców i samorządu gospodarczego, organizacji pozarządowych oraz pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych Jarosław Duda i prezes Zarządu PFRON Wojciech Skiba, obradowała w dniach 4-5 października br. Pozytywnie zaopiniowano większość zawartych w projekcie zapisów, aczkolwiek pewne kwestie wywoływały polemikę, np. zamrożenie podstawy obliczania dofinansowań do wynagrodzeń na poziomie najniższego wynagrodzenia z 2009 roku, tj. 1276 zł. Ostatecznie przyjęto, że będzie ono miało charakter tymczasowy – będzie obowiązywać w latach 2011-2012.
Prawdziwa burza wybuchła jednak przy omawianiu zmian proponowanych w wysokości dofinansowań do pracowników z różnymi stopniami niepełnosprawności. Organizacje pozarządowe działające w zakresie rehabilitacji społecznej oraz Konfederacja Lewiatan zażądały wręcz całkowitej likwidacji dofinansowań do wynagrodzeń pracowników z lekkim stopniem niepełnosprawności, używając zdumiewających argumentów, że osoby te świetnie poradzą sobie na rynku pracy bez dofinansowania, a orzeczenie o stopniu lekkim zdobyć może „niemal każdy”. Argumenty pracodawców tych osób, którzy – proponując utrzymanie dotychczasowego poziomu dofinansowań – przedstawili symulacje groźnych skutków finansowych dla przedsiębiorstw, nie trafiły na podatny grunt. Ostatecznie pozostawiono trzy warianty poziomu dofinansowań do rozstrzygnięcia przez Komisję Polityki Społecznej. Zmiany te mają wchodzić w życie od początku 2012 roku, w trzech etapach, do stycznia 2013 roku.
Pozytywnie zaopiniowano większość pozostałych propozycji zawartych w projekcie poselskim, a wszelkie próby osiągnięcia kompromisu – na skutek determinacji posłów rządowej koalicji – kończyły się fiaskiem. Jedynie posłowie z opozycji: Zbysław Owczarski i Sylwester Pawłowski konsekwentnie głosowali przeciwko wszystkim proponowanym w projekcie zapisom, uważając że są one szkodliwe, natomiast poseł Waldemar Andzel nie uczestniczył w pracach tej podkomisji.
Za „gorzki sukces” minister Jarosław Duda uznał wzrost zatrudnienia osób niepełnosprawnych o 66 tys. w ostatnich dwóch latach, zabrakło bowiem środków na zadania realizowane na rzecz tych osób przez samorządy i organizacje pozarządowe. Uznał, że przyjęte propozycje to najłagodniejszy z wariantów, zapewnią bowiem stabilność finansową PFRON, który będzie miał środki na obsługę SODiR i na realizację programów celowych.
W dzień po zakończeniu prac podkomisji, 6 października, sejmowa Komisja Polityki Społecznej i Rodziny, pod przewodnictwem posła Sławomira Piechoty rozpatrywała sprawozdanie podkomisji. Sprawozdawcą był jej przewodniczący, poseł Marek Plura. Długą dyskusję wywołała kwestia wysokości dofinansowań do wynagrodzeń pracowników z różnymi stopniami niepełnosprawności. Zadecydowano o pozytywnym zaopiniowaniu wariantu, który był pierwotnym zapisem w projekcie poselskim. Zakłada on docelowe dofinansowanie w wysokości 180 proc. minimalnego wynagrodzenia dla pracowników ze znacznym stopniem niepełnosprawności, 100 proc. ze stopniem umiarkowanym i 40 proc. ze stopniem lekkim. Momentem całkowitego wejścia w życie tego zapisu będzie początek 2013 roku.
Przyjęto kilka poprawek zgłoszonych w trakcie posiedzenia oraz pozytywnie zaopiniowano cały projekt ustawy, tym samym kierując go do drugiego czytania.
14 października odbyło się kolejne posiedzenie Krajowej Rady Zatrudnienia Osób Niepełnosprawnych (KRAZON), poświęcone uzgodnieniu dalszych działań organizacji członkowskich wobec propozycji zmian w ustawie o rehabilitacji zawartych w sprawozdaniu sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (druk sejmowy 3454).
W toku dyskusji przyjęto wspólny projekt poprawek, które zostaną przedstawione posłom różnych opcji politycznych do ewentualnego zgłoszenia podczas drugiego czytania projektu ustawy (projekt poprawek był i jest dostępny na naszym portalu internetowym). Jednocześnie uzgodniono alternatywne rozwiązania możliwe do zaakceptowania przez KRAZON, w celu zapewnienia przestrzeni negocjacyjnej dla organizacji członkowskich w dyskusji z posłami.
20-21 października podczas sesji plenarnej Sejmu miało miejsce drugie czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji, a już 21 października odbyło się posiedzenie Komisji Polityki Społecznej i Rodziny, poświęcone m.in. rozpatrzeniu zgłoszonych przez Sejm poprawek oraz budżetu PFRON na rok 2011. Jego efektem było dodatkowe sprawozdanie Komisji o poselskim projekcie ustawy (druk sejmowy nr 3545 A).
29 października Sejm przegłosował ustawę nowelizującą ustawę o rehabilitacji i skierował ją do Senatu (druk senacki nr 1024). Z 400 posłów, którzy uczestniczyli w głosowaniu za przyjęciem głosowało 217, przeciw 4, a wstrzymało się od głosu 179.
W głosowaniu odrzucono wszystkie poprawki negatywnie zaopiniowane przez Komisję Polityki Społecznej i Rodziny, akceptując poprawki zaopiniowane pozytywnie, zgłoszone w drugim czytaniu.
3 listopada br. ustawa ta była przedmiotem prac legislacyjnych senackiej Komisji Rodziny i Polityki Społecznej, która przyjęła ją bez poprawek, rekomendując Senatowi jej przyjęcie. Za przyjęciem bez poprawek opowiedziało się trzech senatorów, dwóch było przeciw.
Zastrzeżenia do ustawy zgłosiły organizacje pracodawców oraz związkowcy z Solidarności i OPZZ.
16 listopada br. odbyło się posiedzenie Zespołu Problemowego Trójstronnej Komisji ds. Polityki Gospodarczej i Rynku Pracy dotyczące znowelizowanej ustawy o rehabilitacji. Uczestniczyli w nim przedstawiciele: BCC, PKP Lewiatan, Pracodawców RP, Związku Rzemiosła Polskiego, Forum Związków Zawodowych i OPZZ. Wyrażono bardzo krytyczną opinię wobec tego aktu prawnego.
Reprezentujący stronę rządową minister Jarosław Duda, pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych zapewnił, że sytuacja na rynku pracy będzie monitorowana, a gdyby uległa ona pogorszeniu dopracowane zostaną instrumenty mające temu zapobiec, nie wykluczając powrotu do rozwiązań obecnie obowiązujących.
17 listopada Senat w formie uchwały przyjął bez poprawek ustawę o rehabilitacji z 29 października 2010 roku. W trakcie dyskusji znamienne zdanie wygłosił senator Władysław Dajczak: – Zmieniamy ustawę, która działała dobrze. To jest kuriozalna sytuacja.
Proces nowelizacji ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw zakończył się. 29 listopada ten akt prawny podpisał prezydent RP Bronisław Komorowski.
Ustawa ta została opublikowana w formie elektronicznej w Dzienniku Ustaw nr 226 poz. 1475 na stronie Rządowego Centrum Legislacji, w dniu 30 listopada 2010 r. o godz. 21 minut 38 i 26 sekund (http://dokumenty.rcl.gov.pl). Oznacza to, że niektóre jej przepisy, które mają wejść w życie w 3 lub 6 miesięcy od daty publikacji ustawy, zaczną obowiązywać nie od 1 kwietnia lub 1 lipca 2011 roku – co zapowiadano – ale o miesiąc wcześniej.
Najwcześniej bo już 1 marca 2011 r. pracodawcy stracą prawo do dofinansowania wynagrodzeń zatrudnionych pracowników z niepełnosprawnością w stopniu lekkim i umiarkowanym, którzy mają ustalone prawo do emerytury.
Natomiast od 1 czerwca 2011 r. znacznemu ograniczeniu ulegnie wysokość kwot refundacji przez PFRON składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe dla osób z niepełnosprawnością w stopniu lekkim i umiarkowanym prowadzących działalność gospodarczą. Poziom refundacji zostanie zmniejszony do 30 proc. dla osób w stopniu lekkim i 60 proc. dla osób z umiarkowanym stopniem, w stosunku do kwot dotychczas wypłacanych.
Oprac. Ryszard Rzebko
