Apel RPO dotyczący wprowadzenia systemu wsparcia osób z niepełnosprawnością

W związku z trwającym w Sejmie protestem osób z niepełnosprawnościami i ich rodzin – działając jako rzecznik praw obywatelskich oraz niezależny organ ds. monitorowania wdrażania Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych – pragnę wskazać na pilną potrzebę podjęcia przez Radę Ministrów rozmów ze środowiskiem osób z niepełnosprawnościami, w tym z osobami protestującymi w Sejmie, na temat wprowadzenia kompleksowego systemu wsparcia osób z niepełnosprawnościami. 

O potrzebie jego przyjęcia mówi się od lat. Samo środowisko osób z niepełnosprawnościami przygotowało postulaty i propozycje rozwiązań. Należy tutaj wskazać 21 postulatów przygotowanych przez protestujących w Sejmie oraz pakiet rozwiązań „Za niezależnym życiem”, opracowanych i przyjętych podczas Kongresu Osób z Niepełnosprawnościami. Zawierają one założenia do projektów trzech ustaw i konkretne propozycje rozwiązań. Jak podkreślają autorzy, ich uchwalenie przyniosłoby nie tylko korzyści społeczne, ale także korzyści w zakresie finansów publicznych.

W związku z tym, w mojej ocenie, konieczne jest pilne przedstawienie harmonogramu prac nad stworzeniem i wdrożeniem systemu wsparcia osób z niepełnosprawnościami. Pragnę przy tym podkreślić, że osoby z niepełnosprawnością powinny mieć zapewnioną możliwość aktywnego udziału w procesie podejmowania decyzji w zakresie polityki i programów publicznych, zwłaszcza dotyczących ich bezpośrednio.

Przyjęcie nowego systemu wsparcia osób z niepełnosprawnościami jest niemożliwe bez wprowadzenia nowego systemu orzecznictwa o niepełnosprawności. Aktualnie prace nad nim prowadzi Międzyresortowy Zespół ds. Opracowania Systemu Orzekania o Niepełnosprawności oraz Niezdolności do Pracy. Dlatego też zwróciłem się do Przewodniczącej Zespołu, prof. Gertrudy Uścińskiej, o pilne przedstawienie informacji o stanie prac prowadzonych przez Zespół. Jednocześnie podkreśliłem, że istotne jest, aby nowy system orzeczniczy skupiał się na potencjale  osoby z niepełnosprawnością, nie zaś na jej dysfunkcjach. W tym kontekście niepokój wywołuje pojawiająca się w przestrzeni publicznej informacja, zgodnie z którą w planowanym przez Zespół systemie ma się pojawić kategoria „niesamodzielności” oraz orzekanie o „stopniu  niesamodzielności”.

Zgodnie z Konwencją o prawach osób niepełnosprawnych, której wdrożenie ma na celu zapewnienie pełnego i równego korzystania ze wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności przez wszystkie osoby z niepełnosprawnością oraz poszanowanie ich przyrodzonej godności, system orzekania powinien określać sposoby udzielania wsparcia osobom z niepełnosprawnościami przez organy publiczne, a nie określać daną osobę jako „niezdolną”, czy „niesamodzielną”. Jako Rzecznik Praw Obywatelskich zwróciłem uwagę na konieczność uwzględnienia przy formułowaniu nowych rozwiązań ustawowych terminologii spójnej z Konwencją.

Adam Bodnar 

Data publikacji: 12.05.2018 r.