„Brzdąc w sieci” bezlitośnie wskazuje na zagrożenia dla zdrowia somatycznego i psychicznego dzieci

„Brzdąc w sieci” to projekt badawczy dr Magdaleny Rowickiej z Akademii Pedagogiki Specjalnej (APS) im. Marii Grzegorzewskiej, który koncentruje się na tym, jak dzieci w wieku przedszkolnym korzystają z urządzeń ekranowych i dlaczego rodzice im na to pozwalają. Kolejna odsłona badań, „Brzdąc 3.0”, pokazuje, że choć wielu dorosłych udostępnia technologię z myślą o edukacji, w praktyce dzieci najczęściej spędzają czas na oglądaniu bajek — często nieodpowiednich dla ich wieku.

Na problem ten wielokrotnie zwracaliśmy uwagę już wcześniej.

Już co drugie dziecko w wieku do 6 lat używa urządzeń mobilnych. Zaczynają z nich korzystać średnio w wieku 2 lat. Z roku na rok ten wiek się obniża.

„Korzystanie z urządzeń mobilnych przez dzieci w wieku od 0 do 6 lat, budzi obawy badaczy, ponieważ jest to okres intensywnego rozwoju dziecka, w którym urządzenia mobilne mogą przyczyniać się do zaburzeń zdrowia somatycznego i psychicznego, oraz potencjalnie wpływać na ryzyko rozwoju zachowań kompulsywnych w przyszłości.” – czytamy w raporcie.

Badanie wykazało, że zdecydowana większość dzieci dysponuje urządzeniami z dostępem do Internetu, a duży odsetek (75 proc.) dzieci, korzysta z nich bez żadnej kontroli. Niemal dwie trzecie rodziców daje dziecku urządzenie mobilne w nagrodę za coś.
Większość przyznaje też, że telefon jest sposobem na płacz, marudzenie, lub by mieć czas na wykonanie obowiązków domowych. Tymczasem nadmierne korzystanie z telefonów i tabletów może prowadzić do trudności w nauce, problemów emocjonalnych, a nawet uzależnienia.

Celem projektu jest nie tylko diagnoza zjawiska, ale także promowanie świadomego podejścia do wychowania w świecie cyfrowym. Dr Rowicka zachęca, by zamiast sięgać po ekran, proponować dzieciom alternatywne formy aktywności — wspólne rysowanie, zabawę czy czytanie książek.

Badanie „Brzdąc w sieci 3.0”
Korzystanie z urządzeń ekranowych przez małe dzieci jest w dużej mierze zależne od decyzji ich rodziców. Aby dowiedzieć się z jakiego powodu udostępniają swoim dzieciom te urządzenia, przeprowadzono badanie z udziałem 1088 rodziców dzieci w wieku od 3 do 6 lat, w tym: 979 kobiet (matek) i 109 mężczyzn (ojców). Każdy z rodziców udzielał odpowiedzi na temat siebie i swojego dziecka. Uzyskane dane opisują 1088 dzieci – 568 dziewczynek (52 proc,) i 520 chłopców (48 proc.). Jakie przekonania na temat korzystania z mobilnych urządzeń ekranowych przez dzieci w wieku 3-6 lat mają ich rodzice

WNIOSKI
– Doświadczanie stresu przez rodzica powoduje, że częściej udostępnia on dziecku urządzenia ekranowe. To jednak może prowadzić do problemowego używania tych urządzeń przez samo dziecko.
– Rodzice poszukując sposobów poradzenia sobie ze stresem wykorzystują te ze strategii, które są dostępne, choć nieadaptacyjne – sami zanurzają się w świat internetu, jak i dając przedwcześnie swoim dzieciom te urządzenia.
– Jednym z mechanizmów leżących u podłoża problemowego używania mediów przez samo dziecko jest niezaspokajanie jego potrzeb przez rodzica oraz modelowanie problemowego zachowania (np. nadużywania urządzeń ekranowych).
– Należy zadbać o rodziców, zwłaszcza tych, których dzieci przejawiają trudny temperament, ponieważ to ci rodzice są narażeni na odczuwanie wysokiego poziomu stresu a przy braku odpowiednich umiejętności / strategii radzenia sobie, mogą wybrać właśnie strategie nieadaptacyjne.
– Należy zadbać o edukację i wsparcie rodziców w sposobach radzenia sobie z własnymi emocjami i stresem, jak i emocjami i stresem dziecka.

Czym jest stres rodzicielski i jak wpływa na rodzica?
Stres rodzicielski jest wynikiem negatywnego postrzegania samego siebie jako rodzica i/lub negatywnych emocji związanych z wymaganiami rodzicielstwa przed jakimi staje każda matka/ojciec.
Stres rodzicielski odgrywa kluczową rolę w zachowaniach opiekunów – rodzice, którzy doświadczają wyższego poziomu tego rodzaju stresu często mają mniej energii i motywacji do radzenia sobie z rolami rodzicielskimi i interakcjami z dziećmi (DeaterDeckard i Panneton, 2017).
IV.
Stres rodzicielski a nadużywanie urządzeń ekranowych
•
Wyniki badań wskazują, że rodzice, którzy doświadczali więcej obaw w związku ze swoim rodzicielstwem pozwalali dzieciom korzystać częściej z urządzeń ekranowych.
•
Matki z większym stresem w sytuacjach osobistych i rodzinnych miały tendencję do zezwalania swoim dzieciom na korzystanie w większym stopniu z urządzeń ekranowych.
•
Pojedyncze badania pokazują także, że istnieje pozytywny związek pomiędzy stresem rodzicielskim a korzystaniem przez małe dzieci z urządzeń ekranowych – im wyższa negatywna emocjonalność dziecka, tym wyższy stres rodzicielski i tym częstsza eskpozycja dziecka na urządzenia ekranowe.
•
Korzystanie z mediów ekranowych prawdopodobnie zapewnia rodzicom czas na radzenie sobie ze stresem rodzicielskim, zajmując dzieci treściami medialnymi, a tym samym potencjalnie obniżając wymagania rodzicielskie. Badania zespołu Dennis i in. (2022) potwierdziły tę tezę – odczuwanie stresu
przez rodzica koreluje ze zwiększonym korzystaniem z ekranu jako mechanizmu radzenia sobie z wymaganiami rodzicielsimi.
Badania pokazują, że rodzice w ciągu ostatnich lat bardziej przychylnie postrzegają używanie urządzeń cyfrowych w roli cyfrowego opiekuna jako sposób na wygospodarowanie czasu dla siebie ale także jako nagrodę za wykonywanie przez dziecko pożądanych czynności (zjedzenie obiadu czy pójście spać), czy sposób na regulacje zachowania

• Sama wiedza, którą posiadają rodzice na temat rekomendacji dotyczących zdrowego używania urządzeń ekranowych przez dzieci w wieku przedszkolnym w niewielkim stopniu przekłada się na praktykę.

Kampania społeczna
W odpowiedzi na wyniki badań z cyklu „Brzdąc w sieci” Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom zainicjowało w 2022 roku kampanię adresowaną do rodziców i opiekunów dzieci w wieku przedszkolnym pod hasłem „Pierwsze kroki w (cyber)Świecie”. Kampania prowadzona w latach 2022-2023 miała charakter informacyjno-edukacyjny.
Jej celem było ograniczenie używania urządzeń cyfrowych przez małe dzieci, zwłaszcza bez kontroli i asysty dorosłych a także wsparcie rodziców w podejmowaniu działań, które służą bezpiecznemu i kreatywnemu używaniu cybermediów przez ich dzieci. Kampania była nadal kontynuowana, a w 2024 r. grono odbiorców poszerzono o rodziców dzieci w wieku od 7 do 9 lat.

Biogram autorki cyklu badań „Brzdąc w sieci”
Magdalena Rowicka– psycholog, doktor nauk społecznych
Kierowniczka Zakładu Metodologii Badań Psychologicznych w Instytucie Psychologii Akademii Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej w Warszawie,
Specjalizuje się w tematyce uzależnień od nowych technologii, w tym nadużywaniu urządzeń ekranowych przez dzieci, młodzież i młodych dorosłych. Autorka publikacji w zakresie uzależnień behawioralnych, profilaktyki i terapii, współautorka i realizatorka programów szkoleniowych i profilaktycznych.

Więcej o badaniu „Brzdąc w sieci 3,0”

Info: Raport APS im. M. Grzgorzewskiej, oprac. rhr/, fot. freepik.com

Data publikacji: 30.10.2025 r.

Aktualności, Edukacja, Projekty