Dostępność naszą wartością. To nie są żadne przywileje

Uniwersytet Jagielloński rozpoczął kampanię edukacyjną „Dostępność naszą wartością”. Jej inauguracja nastąpiła podczas wydarzenia pod tą samą nazwą. Zostało ono zorganizowane w Krakowie z okazji Światowego Dnia Wiedzy o Dostępności. Po raz trzeci wręczono Willy Aastrup Accessibility Award, a więc nagrodę za całokształt działań na rzecz dostępności. Otrzymał ją Piotr Witek, który od wielu lat zajmuje się technologiami wspierającymi i innowacjami dla osób z niepełnosprawnościami. Przeprowadzono też debatę związaną z rozwojem sztucznej inteligencji.

16 maja w Instytucie Konfucjusza odbyło się cykliczne wydarzenie „Dostępność naszą wartością”. W spotkaniu wziął udział rektor UJ prof. dr hab. Piotr Jedynak, który zainicjował kampanię edukacyjną „Dostępność naszą wartością”. Zanim zapowiedział spot, przenalizował podejście UJ do dostępności. Przedstawił to na podstawie Modelu 7S, a więc modelu zarządzania opracowanym przez firmę konsultingową McKinsey. Jak zaznaczył w swoim wystąpieniu, ww. problematyka jest usytuowana w Strategii Rozwoju Uniwersytetu Jagiellońskiego. To najważniejszy dokument polityki rozwoju uczelni.

Z kolei prorektor UJ ds. współpracy międzynarodowej prof. dr hab. Jarosław Górniak zwrócił uwagę na konieczność umiędzynarodowienia aktywności w zakresie dostępności. Jak stwierdził, to będzie miało rozmaite wymiary. Uczestnicy spotkania usłyszeli m.in. o UNA Europa. To związek jedenastu wiodących uczelni badawczych. W tym gronie, oprócz UJ, są m.in. uniwersytety z Berlina, Bolonii, Madrytu i Paryża.

Natomiast koordynator ds. dostępności w UJ dr hab. Hubert Kaszyński, prof. UJ zaznaczył, że 14 marca 2025 r. decyzją rektora została powołana Rada ds. Dostępności UJ. Ona skupia władze rektorskie i osoby reprezentujące poszczególne jednostki Uniwersytetu. Prelegent wytłumaczył, dlaczego Rada jest szczególnie ważna. Jak podkreślił, polityka dostępności jest polityką przekrojową. Nie ma możliwości, aby lokować ją jako odpowiedzialność tylko jednego sektora. Ona przekracza granice tradycyjnie rozumianych kompetencji. Istotą Rady jest nie tylko budowanie Strategii, nie tylko dbanie o spójny wizerunek polityki dostępności, ale też dialogiczne uzgadnianie kompetencji i definiowanie odpowiedzialności.

Czas udostępniania
Kampania „Dostępność naszą wartością” potrwa do grudnia br. Została przygotowana przez Centrum Promocji i Komunikacji oraz Centrum Dostępności UJ, we współpracy z pełnomocniczką rektora UJ ds. komunikacji dr Aleksandrą Powierską. Celem tej inicjatywy jest promowanie dostępności jako kluczowej wartości w środowisku akademickim.

– To oficjalna kampania Uniwersytetu Jagiellońskiego, więc wysyłany sygnał jest jeszcze mocniejszy. Takiego przedsięwzięcia i na taką skalę jeszcze nie było w polskich uczelniach. Długo pracowaliśmy nad tym, żeby to było zrobione profesjonalnie. Jednocześnie zdajemy sobie sprawę z tego, że świadomość jest tym króliczkiem, którego trzeba cały czas gonić – powiedział „NS” Ireneusz Białek, dyrektor Centrum Dostępności Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Zaplanowane działania mają też ułatwić obalanie mitów i stereotypów związanych z niepełnosprawnością, neuroróżnorodnością i dostępnością. Autorzy kampanii postawili m.in. na publikację artykułów i infografik w mediach społecznościowych UJ. Z kolei krótkie materiały wideo służą wskazaniu korzyści z wdrażania dostępności w codziennych sytuacjach. Do tego dochodzą quizy i działania interaktywne. One mają zachęcać odbiorców do refleksji nad tym, jak każdy może przyczynić się do zmniejszania barier. Grupa docelowa pozna też przykłady dobrych praktyk dotyczących architektury, komunikacji i relacji międzyludzkich.
– Chcielibyśmy oddziaływać na innych czymś więcej niż tylko dobrymi praktykami. Oczywiście, od nich też można rozpocząć, ale jednak mamy to skodyfikowane w postaci regulacji, procedur i rozporządzeń. Wiele z tych przykładów dostępności na UJ jest do wykorzystania w innych sektorach – w firmach, instytucjach publicznych czy szkolnictwie niższego szczebla – dodał Ireneusz Białek.

Wiedza z Mojej Szuflady
W Instytucie Konfucjusza odbyło się też wręczenie Willy Aastrup Accessibility Award. Nagrodę za całokształt działań na rzecz dostępności, przyznawaną od 2023 r., uzyskał Piotr Witek. Laureat otrzymał pamiątkowy medal autorstwa Lecha Kolasińskiego, dyplom oraz 10 tys. zł. 2 lata temu w ten sposób uhonorowana została Anna Rutz, a w ubiegłym roku – Ewa Furgał. Pomysłodawcami wyróżnienia są bliscy współpracownicy profesora Willy’ego Aastrupa w Polsce. Przedsięwzięciu partneruje Google Polska, a patronat honorowy sprawuje konsul Królestwa Danii, Finlandii i Islandii w Krakowie.

– Nadal nie mogę wyjść ze zdumienia, że działania, którymi się zajmuję od dwudziestu lat, zostały dostrzeżone. Nigdy ich nie promowałem, nigdy nie zabiegałem o pozyskiwanie środków na funkcjonowanie Mojej Szuflady [blog o technologiach wspierających i innowacjach dla osób z niepełnosprawnościami www.mojaszuflada.pl – przyp. red.]. To jest regularna praca, staram się, żeby przynajmniej raz w tygodniu pojawiały się wpisy czy nagrania – podkreślił Piotr Witek.

Kapituła pod przewodnictwem Ireneusza Białka uznała jego zaangażowanie w działania na rzecz dostępności życia społecznego. Doceniono też krzewienie wiedzy na temat technologii wspierających oraz innowacji technologicznych dla osób niewidomych i słabowidzących. Zwrócono uwagę na realizację postanowień Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami. Ponadto laureat jest wiceprezesem w spółce Utilitia, a także ekspertem ds. dostępności informacji elektronicznej i technologii wspierających w Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego. Funkcję eksperta z obszaru dostępności informacji elektronicznej pełni w Państwowej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości oraz Narodowym Centrum Badań i Rozwoju. Jest m.in. współautorem polskiego oficjalnego tłumaczenia międzynarodowego standardu dostępności cyfrowej WCAG 2.1.

– W Internecie można znaleźć informacje przygotowane głównie przez producentów sprzętu. One są często ogólnikowe, niekiedy nawet nieaktualne i nie wystarczają osobom z dysfunkcją wzroku. Ponadto pojawiają się złożone opisy, które są trudne do zrozumienia dla przeciętnego użytkownika. Ja staram się w przystępny sposób przedstawiać nowe funkcje czy podpowiadać rozwiązania napotkanych problemów – opisał laureat Willy Aastrup Accessibility Award.

W dalszej części wydarzenia odbyła się debata „Narzędzia AI w życiu osób z różnorodnymi potrzebami – wyzwania dla uniwersytetu odpowiedzialnego”. W gronie prelegentów znaleźli się prorektor UJ prof. Jarosław Górniak, Konrad Rychlewski z Google Polska i Piotr Witek. Ponadto swoje opinie w tym temacie przedstawili dyrektor Centrum Informatyki UJ Lucjan Stalmach oraz pełnomocniczka rektora UJ ds. komunikacji dr Aleksandra Powierska. Natomiast na zakończenie odbył się dialog z osobami uczestniczącymi w wydarzeniu, który poprowadził dr hab. Hubert Kaszyński, prof. UJ.

– Ze względu na swoje zainteresowania zawodowe, bywam na różnych konferencjach związanych z dostępnością. To wydarzenie bardzo mi się podobało, bo było esencjonalne. Widać, że zaproszono osoby mające sporą wiedzę w tym zakresie i chcące coś zmienić. Samo ogłoszenie rozpoczęcia kampanii też jest bardzo interesujące, bo zmienia sposób podejścia uczelni do kwestii dostępności – podsumował Piotr Witek.

Ireneusz Białek, dyrektor Centrum Dostępności Uniwersytetu Jagiellońskiego
Wydarzenie udało się zrealizować w atmosferze dialogu i zrozumienia dla tej sprawy, bo nie zawsze jest to oczywiste przy okazji spraw dostępności. Co roku wybieramy sobie inne zagadnienia. Tym razem temat był nakierowany na aspekty nowych technologii i sztucznej inteligencji, bo one są w rozkwicie.
Chcemy, żeby nasze działania z okazji Światowego Dnia Wiedzy o Dostępności nabierały większego znaczenia. Nie wykluczam, że w przyszłości będzie to spotkanie w wydłużonej formie, np. z warsztatami dla środowiska akademickiego. To jest forma oddziaływania na świadomość, a w tej kwestii jest wciąż wiele do zrobienia.
Zainaugurowaną kampanią zabiegamy o to, żeby wiedza o dostępności stawała się bardziej powszechna. To przecież kwestie dotyczące milionów ludzi. Tak jak zaznaczyliśmy w pierwszym poście w kampanii, to nie są żadne przywileje, a tak wciąż myśli wiele osób. To wyraz odpowiedzialności, właśnie uniwersytetu, żeby zaspokajać różne potrzeby. Oczywiście w stopniu racjonalnym, w takim konwencjonalnym rozumieniu tego pojęcia.

Zobacz galerię…

Marcin Gazda, fot. Anna Wojnar / UJ

Data publikacji: 28.05.2025 r,