Za nami Konwent regionalny – spotkanie konsultacyjne „Budżet osobisty – droga do niezależnego życia”. Debata została zorganizowana 10 listopada przez Fundację Instytut Rozwoju Regionalnego (FIRR). Eksperci przedstawili swoje opinie za pośrednictwem platformy Zoom. Było to jedno z wydarzeń poprzedzających VIII Kongres Osób z Niepełnosprawnościami.
15 listopada odbędzie się VIII Kongres Osób z Niepełnosprawnościami. Zostanie on zorganizowany w Centrum Kreatywności Targowa w Warszawie oraz w formie online’owej. Tegorocznej edycji towarzyszy hasło „10 lat Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami. Co się zmieniło? Co musi się zmienić?”. Prelegenci zwrócą uwagę m.in. na obowiązki państw wobec OzN w sytuacjach kryzysowych. Nie zabraknie wątków związanych z edukacją włączającą.
Kongres poprzedzają konwenty regionalne i tematyczne. Spotkanie dotyczące budżetu osobistego odbyło się w ramach projektu, którego celem jest opracowanie koncepcji ustawy wdrażającej Konwencję o prawach osób z niepełnosprawnościami. Jej proponowana nazwa to Ustawa o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami. Liderem przedsięwzięcia jest Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych w MRiPS. Działania prowadzone są w partnerstwie z Polskim Forum Osób z Niepełnosprawnościami, Fundacją Instytut Rozwoju Regionalnego, Uniwersytetem Warszawskim, Szkołą Główną Handlową w Warszawie oraz Fundacją Naukową Instytut Badań Strukturalnych.
Zagranica pod lupą
Dr Zbigniew Głąb z Uniwersytetu Łódzkiego skupił się na idei budżetu osobistego (BO) oraz rozwiązaniach wprowadzonych w krajach europejskich. Jak zaznaczył w swoim wystąpieniu, BO to środki przydzielane danej osobie, które mają jej zapewnić odpowiednią opiekę i/lub wsparcie, a potrzeby są określone w planie wsparcia. Początki wdrażania tego pomysłu sięgają lat osiemdziesiątych XX wieku. Na to rozwiązanie w różnych formach zdecydowano się m.in. w Holandii, Norwegii, Finlandii, Szwecji, Niemczech, Francji i Wielkiej Brytanii. Ponadto w USA, Kanadzie, Australii czy Nowej Zelandii.
dr Zbigniew Głąb
Ekspert zwrócił uwagę na filary budżetu osobistego, w tym decyzyjność i kontrolę. Użytkownicy BO powinni mieć możliwość decydowania w kwestii sposobu wydatkowania środków, a także maksymalną i pełną kontrolę nad tym, jak zaspokajane są ich potrzeby. Część wystąpienia dotyczyła obsługi środków – tj. płatności: bezpośredniej, pośredniej oraz mieszanej. Natomiast budżet może być wykorzystany m.in. do zatrudnienia asystenta osobistego (lub wykupienia usług opiekuńczych), opieki wytchnieniowej czy dostępu do różnych aktywności społecznych i edukacyjnych. Zdarza się, że z BO można pokrywać długoterminową opiekę instytucjonalną. Uczestnicy Konwentu dowiedzieli się również o raportowaniu wydatków, co odbywa się w trybie miesięcznym, kwartalnym lub rocznym.
Dr Zbigniew Głąb wskazał też zalety i wady budżetu osobistego. Do tych pierwszych zaliczył m.in. zwiększenie wolności wyboru, niezależności i autonomii użytkowników BO. Korzystna jest również zmiana preferencji opieki / wsparcia i przejście od form instytucjonalnych do domowych. Do tego dochodzą lepsze włączanie w społeczność lokalną oraz większe zadowolenie z poziomu usług. Z kolei po stronie minusów są stosunkowo skomplikowane zasady związane z zarządzaniem BO (forma płatności bezpośredniej). Tu pojawiają się trudności po stronie użytkowników oraz instytucji.
Pomocny pilotaż
Magdalena Kocejko poruszyła wątki związane z BO podczas omawiania doświadczeń z pilotażu projektu „Aktywni niepełnosprawni – narzędzia wsparcia samodzielności osób niepełnosprawnych”. To inicjatywa realizowana przez Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych. Natomiast partnerami są PFRON, Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną oraz Fundacja im. Królowej Polski św. Jadwigi. W ramach tego przedsięwzięcia testowanych jest 8 nowych instrumentów wsparcia. Wśród nich znajduje się asystencja osobista w formule budżetu osobistego.
Magdalena Kocejko
Prelegentka przedstawiła procedurę, rozpoczynając od autodiagnozy. Jak podkreśliła, samodzielne określanie swoich potrzeb okazało się wyzwaniem dla wielu osób ze względu na brak wcześniejszych doświadczeń z tym związanych. Dziś wiadomo, że potrzebne jest m.in. uproszczenie formularza, który był postrzegany jako skomplikowany.
Nie zabrakło informacji o pracy zespołów ds. indywidualnych planów wsparcia, a dołączenie do nich OzN uznano za bardzo dobry pomysł. Część wystąpienia dotyczyła wyboru asystentów. Tu pozytywnie oceniono możliwość samodzielnego wskazania asystenta. Natomiast były problemy ze znalezieniem odpowiednich osób. Słuchacze dowiedzieli się również o współpracy na linii asystent osobisty – użytkownik. Z obserwacji wynika, że były różne style świadczenia usługi – od klasycznej asystencji po trenera aktywności i terapeutę zajęciowego.
Magdalena Kocejko przedstawiła też rezultaty działania. Stwierdziła, że jest to usługa szyta na miarę, faktycznie dopasowana do potrzeb użytkownika. Ponadto daje większą niezależność i satysfakcję z życia, a także zmniejsza wysiłek wkładany w wykonywanie codziennych czynności. Wśród elementów wymagających dalszego testowania wskazała m.in. zarządzanie BO i szerszy katalog wsparcia.
Nauka dla wszystkich
Mecenas Katarzyna Heba omówiła kwestie dotyczące budżetu osobistego oraz asystencji osobistej. Z tej ostatniej korzysta od wielu lat jako osoba niewidoma. Miała do czynienia z różnymi programami gwarantującymi takie wsparcie. Zdecydowała się również na przedstawiony wcześniej pilotaż projektu „Aktywni niepełnosprawni”. Zrobiła to, bo liczba godzin oferowanych w programach rządowych była dla niej za mała ze względu na aktywne życie zawodowe. Pomagają jej dwie osoby, z którymi nie ma ustalonego sztywnego harmonogramu obowiązków.
Prelegentka podkreśliła, że pilotaż jest krótki, w jej przypadku umowy są do końca stycznia przyszłego roku. Natomiast bardzo dobrym pomysłem jest możliwość dokonywania wyboru asystenta. Ale jak zaznaczyła, nie powinna nim być bliska osoba. Może się okazać, że ona będzie faktycznie podejmowała decyzje zamiast kogoś, kto ma być wspierany.
Katarzyna Heba stwierdziła, że w programie rządowym brakuje kontroli pracy asystentów. Ale nikt też nie sprawdza, jak użytkownik pracuje z osobą wspierającą, czy nie jest wobec niej zbyt natarczywy i czy nie przekracza pewnych granic wobec osoby wspierającej. Prelegentka ma nadzieję, że w ustawie zostanie to uregulowane. Jak zaznaczyła, bardzo dobrze, że trwa pilotaż. Dzięki niemu wszyscy możemy się nauczyć, jak powinna wyglądać praca z asystentami.
Marcin Gazda, fot. zrzuty ekranowe
Data publikacji: 15.11.2022 r.
