Budynek przy ul. Dicmana 30.
W tegorocznej edycji konkursu architektoniczno-urbanistycznego Lider Dostępności gdyńskie Laboratorium Innowacji Społecznych rozbiło przysłowiowy bank zdobywając nagrodę główną. Grand Prix. To jednak nie jedyny laur, Park Leśny na Oksywiu, będący efektem projektu rewitalizacji zaniedbanego i niedostępnego wcześniej dla wielu mieszkańców odcinka łączącego dwie części gdyńskiej dzielnicy, zdobył nagrodę w kategorii Przestrzeń publiczna.
Kilka słów o laureacie
Laboratorium Innowacji Społecznych (LIS) powstało z działu, który wcześniej funkcjonował w Pomorskim Parku Technologicznym. Zamysłem ówczesnych władz miasta było stworzenie samodzielnej instytucji, która zajęłaby się tworzeniem różnego rodzaju innowacji na rzecz mieszkańców. W 2016 roku została wydzielona odrębna jednostka budżetowa, czyli LIS.
– Poszukujemy różnych innowacji i rozwiązań, wdrażając liczne narzędzia partycypacji społecznej po to, żeby rzeczywiście usłyszeć głos mieszkańców, ich potrzeby i odpowiadać na nie przez działania społeczne i inwestycyjne – mówi zastępca dyrektora LIS-u, Maciej Warszakowski. – Naszą działalność rozpoczęliśmy m.in. od pracy nad przygotowaniem Gminnego Programu Rewitalizacji, który został uchwalony przez Radę Miasta Gdynia rok później, a my mogliśmy rozpocząć pierwsze działania inwestycyjne. Od początku przyświecała nam idea, by rewitalizowane przez nas przestrzenie były w pełni dostosowane do potrzeb wszystkich użytkowników, z poszanowaniem otoczenia, w którym się znajdują. Jeżeli pojawiają się jakieś problemy w tym zakresie, staramy się znaleźć rozwiązanie wspólnie z Wydziałem Dostępności Urzędu Miasta Gdynia wyjaśnia Warszakowski.
Obecnie LIS rozwija kilka ogólnomiejskich programów, integrując zasoby mieszkańców oraz lokalnych instytucji i organizacji. To m.in. Budżet Obywatelski, sieć Domów Sąsiedzkich w centrach aktywności lokalnej Przystań, Młodzieżowe Centrum Innowacji Społecznych i Designu Wymiennikownia. Realizowane są także projekty związane z rozwojem mechanizmów zarządzania miastem.
Rewitalizacja: co to takiego?
– Rewitalizacja jest procesem podnoszącym jakość życia na obszarach miasta, na których zdiagnozowano różnego rodzaju wyzwania i potrzeby – mówi Maciej Warszakowski. – Proces, aby był skuteczny, musi być kompleksowy i integrować m.in. działania inwestycyjne oraz społeczne na rzecz mieszkańców i ich przestrzeni. Mówiąc prościej, to podejmowanie takich działań, w efekcie których mieszkańcy będą czuli się lepiej w swojej przestrzeni i rzeczywiście traktowali ją, jak swoją.
Doskonałym przykładem rewitalizacji miejskiej przestrzeni publicznej jest właśnie nagrodzony w tym roku tytułem Lidera Dostępności Park Leśny na Oksywiu. Dwie części tej dzielnicy oddziela liczące 32 metry wzgórze, teren wcześniej niezbyt bezpieczny, a przede wszystkim niedostępny dla osób ze szczególnymi potrzebami: z niepełnosprawnością, seniorów, matek z małymi dziećmi. Po rewitalizacji stał się bezpieczny i dostępny dla wszystkich. Zachowując niemal w całości naturalną roślinność i ukształtowanie terenu zbudowano przecinające się nawzajem rampy i schody, ustawiono ławki, wytyczono miejsce zabaw dla dzieci. Wykonano także jego oświetlenie, w taki jednak sposób, by nie przeszkadzało żyjącym w parku ptakom i zwierzętom.
Na Oksywiu mieści się tez siedziba jednego z kilku stworzonych przez LIS Centrów Sąsiedzkich czyli tzw. Przystani. Przystań przy ul. Śmidowicza mieści się w budynku dawnej szkoły. W tym pozbawionym architektonicznych barier i wyposażonym w windę obiekcie mieszczą się m.in. sale przeznaczone do rożnego rodzaju zajęć, np. sportowych, rehabilitacyjnych, kursów czy wykładów, pracownie, kuchnia, w której te same sprzęty znajdują na różnych wysokościach, tak by korzystać z nich mogły osoby poruszające się na wózkach, niskorosłe i dzieci. Dostosowane są także toalety i prysznice. Podobne przystanie z myślą o lokalnej społeczności są też w innych dzielnicach np. na Witominie i w Chylonii. W tej ostatniej przeprowadzono także rewitalizację przestrzeni miejskiej w rejonie ulic Opata Hackiego i Ludwika Zamenhofa.
Kolejny przykład rewitalizacji to obiekt mieszkalny przy ul. Dickmana 30. Wybudowano go w miejscu, gdzie dawniej stały baraki mieszkalne. Przeznaczony dla osób ze szczególnymi potrzebami, został tak zaprojektowany, by można było bezpiecznie w nim się zestarzeć. Jest pozbawiony barier architektonicznych a jego mieszkańcy mają dostęp do własnego sąsiedzkiego ogrodu. W pobliżu znajduje się przystanek komunikacji miejskiej, co umożliwia bezproblemowe przemieszczanie się do innych dzielnic miasta.
Innowacje społeczne
Rewitalizacja to jeden z głównych obszarów działalności LIS-u. Drugim są innowacje społeczne, czyli różne niestandardowe działania, które poprzez ich zastosowanie mogą poprawić jakość życia mieszkańców. Mogą być wprowadzane w różnych jednostkach, usprawniając procesy i, co istotne, włączając osoby zainteresowane.
– Innowacją może też być inne podejście do standardowych procedur, stosowanie możliwych choć nie wykorzystywanych powszechnie rozwiązań czy szukanie nowych, które mogą być przetestowane, a potem wdrożone na szerszą skalę – dodaje Maciej Warszakowski. – Wiele działań, które były przez nas realizowane, np. program UrbanLab czy Inkubator Innowacji Społecznych, to przedsięwzięcia, które co do zasady nie ograniczały się wyłącznie dla naszego regionu, ale mogą być wdrożone w całej Polsce. Realizowaliśmy m.in. projekt międzynarodowy, w ramach którego powstała innowacyjna gra parateatralna wykorzystująca metodę drama lab do konsultacji i werbalizacji miejskich konfliktów w zakresie zagospodarowania przestrzennego. Została ona z kolei zastosowana do przepracowania konfliktu powstałego wokół problematycznej przestrzeni w jednym z obszarów Gdyni.
Pomysły na innowacje zgłaszają zarówno osoby fizyczne, jak i organizacje pozarządowe. W przypadku działającego w LIS-ie UrbanLabu pomysły zgłaszane są przez mieszkańców i mieszkanki Gdyni i rozwijane w ramach Inkubatora miejskiego. W ogólnopolskim projekcie Inkubatora Innowacji Społecznych propozycje przedstawiały m.in. gdyńskie organizacje pozarządowe i indywidualni innowatorzy, którzy działają na rzecz osób z niepełnosprawnościami i włączenia społecznego. Pomysły nowych rozwiązań zgłaszali w trakcie realizacji działań rewitalizacyjnych również pracownicy LIS-u.
Jakie korzyści z innowacji mają same osoby z niepełnosprawnościami? – W zakresie działań infrastrukturalnych staramy się, by wszystko było maksymalnie dostępne i dostosowane w sposób uniwersalny – mówi zastępca dyrektora Maciej Warszakowski. – Staramy się też edukować w tym zakresie. Wiele podejmowanych przez nas działań pokazywało, że każdy mieszkaniec i mieszkanka naszego miasta jest ważny. Przy kształtowaniu przestrzeni, wprowadzaniu nowych rozwiązań czy procedur musimy myśleć o wszystkich osobach i ich różnych potrzebach. Uważamy, że trzeba tak projektować, by nikt nie czuł się wykluczony przy korzystaniu z danej infrastruktury. To rzecz bardzo trudna jeśli chodzi o warunki przestrzenne, ale staramy się do tego podchodzić, tak by udało się te cele osiągnąć – zapewnia M. Warszakowski.
Innowatorzy
To co charakteryzuje LIS, to ogromne zaangażowanie jego pracowników, zarówno tych zajmujących się projektami społecznymi, jak i rewitalizacją. – Mamy bardzo różnorodny zespół i myślę, że to jest dużym sukcesem naszej jednostki – podkreśla Maciej Warszakowski. – Staramy się pozyskiwać osoby o różnorodnych kompetencjach, z szeroką wiedzą w swoich dziedzinach, które działają z pasją. Dzięki temu mamy możliwość wdrażania wyjątkowych i przemyślanych rozwiązań, które są odpowiedzią na realne potrzeby.
W LIS-ie pracują specjaliści z zakresu planowania przestrzennego, urbanistyki, architektury, budżetu obywatelskiego, konsultacji społecznych Jest również zespół zajmujący się projektami międzynarodowymi, a także animatorzy, którzy działają w lokalnych przestrzeniach społecznych – sieci Centrów Sąsiedzkich i Młodzieżowym Centrum Innowacji Społecznych i Designu Wymiennikownia. Realizowane przez Laboratorium działania prowadzone są z udziałem i przy zaangażowaniu mieszkańców i mieszkanek, organizacji pozarządowych oraz lokalnych liderów.
Nagroda
Czym dla LIS jest Grand Prix Lidera Dostępności 2024? – To wyróżnienie i docenienie wieloletniej pracy naszego zespołu – mówi Maciej Warszakowski. – Ogromnie cieszy fakt, że nasze realizacje doceniają nie tylko użytkownicy, ale są zauważane w skali ogólnopolskiej. Lider Dostępności jest tego wspaniałym przykładem. Od początku naszej działalności podejmowaliśmy wiele różnych działań, zawsze starając się włączyć mieszkańców w funkcjonowanie miasta. Dzieje się tak na przykład w wieloletnim procesie rewitalizacji. Zależy nam, żeby mieszkanki i mieszkańcy Gdyni uczestniczyli we wszystkich elementach realizowanych przez nas przedsięwzięć, począwszy od diagnozy sytuacji, przez projektowanie, aż do realizacji inwestycji. Nasze działania kierujemy do wszystkich mieszkańców, bez względu na wiek i stopień sprawności. Staramy się pogodzić ich potrzeby, tworząc inkluzywne przestrzenie publiczne – przekonuje szef LIS-u.
Tekst i fot. dr Halina Guzowska
Data publikacji: 07.10.2024 r.
