4 września br. w Biurze RPO odbyła się debata pt. „Praca dla seniorów. Czy ustawa o rynku pracy i służbach zatrudnienia przyczyni się do zwiększenia aktywności zawodowej osób starszych?” W wydarzeniu wzięli udział eksperci, przedstawiciele służb zatrudnienia i organizacji pracodawców, którzy zastanawiali się nad tym, w jaki sposób zwiększyć aktywność zawodową seniorów oraz czy nowe rozwiązania prawne mogą się do tego przyczynić.
Otwierając debatę, zastępca RPO dr hab. Adam Krzywoń zaznaczył, że jest to już piąta debata z cyklu poświęconego pracy osób starszych. Rzecznik i pracownicy BRPO konsekwentnie traktują aktywność zawodową seniorów jako temat z zakresu praw człowieka, związany z wartościami sprawiedliwości społecznej – podkreślił.
Punktem wyjścia do debaty było nowe prawo, które ma odpowiedzieć na wiele różnych potrzeb osób poszukujących pracy, osób bezrobotnych, pracodawców, ma zwiększyć skuteczność publicznych służb zatrudnienia. Ustawa przewiduje pewne instrumenty związane z unowocześnieniem i dostępnością, wsparciem pracodawców, mniejszą biurokrację i lepszy dostęp do szkoleń.
Z punktu widzenia rzecznika ważne są cztery obszary ustawy. Po pierwsze są to kwestie związane z ułatwieniem i uelastycznieniem współpracy urzędów pracy z pracodawcami, aktywizacja zawodowa osób starszych. Drugi obszar to stałe podnoszenie kwalifikacji, lepszy dostęp do bardziej zindywidualizowanych szkoleń. Trzecim aspektem są spersonalizowane i dostępne usługi służb zatrudnienia. Czwartym obszarem są warunki, które pozwalają na łączenie zatrudnienia z życiem prywatnym.
Adam Krzywoń następnie zobowiązał się, że Biuro RPO będzie monitorowało wdrażanie tej ustawy. Zaznaczył również, że w planach jest przełożenie ustaleń i wniosków z przeprowadzonych debat w rekomendacje, które następnie zostaną zebrane i opublikowane.
We wprowadzeniu do dyskusji ekspert prawny w Zespole Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego BRPO Dorota Siwiec omówiła nowe regulacje zawarte w ustawie o rynku pracy i służbach zatrudnienia. W wystąpieniu skupiła się na rozwiązaniach dotyczących osób w wieku 50+.
Przedstawiła regulacje dotyczące m.in. statusu osoby bezrobotnej, funkcjonowania urzędów pracy i zasad rejestracji w Powiatowym Urzędzie Pracy (w miejscu zamieszkania osobiście lub elektronicznie). Zwróciła uwagę na szerokie zmiany w służbach zatrudnienia, w tym poradnictwie zawodowym, które będzie mogło być świadczone w formie zdalnej, co zwiększa zasięg działania urzędów pracy. Podkreśliła, że urzędy będą nastawione na efektywne i stałe współdziałanie w pomocy osobom poszukującym pracy w znalezieniu zatrudnienia. Omówiła także kwestie związane z prawem do zasiłku dla bezrobotnych oraz zwiększoną możliwością dofinansowania szkoleń, staży i wynagrodzenia osób w wieku 50+. Kończąc wystąpienie Dorota Siwiec wskazała na nowe regulacje dotyczące świadczenia aktywizacyjnego dla opiekuna powracającego na rynek pracy po przerwie związanej ze sprawowaniem opieki nad osobą zależną.
Uczestnicy debaty analizowali rozwiązania zawarte w nowej ustawie. W pierwszej kolejności zastanawiali się nad tym, czy w ustawie rzeczywiście znajdują się rozwiązania, które zwiększają skuteczność instytucji rynku pracy.
Według kierownik działu komunikacji i analiz Urzędu Pracy m.st. Warszawy Urszuli Murawskiej ustawa wprowadziła dużo nowych rozwiązań dotyczących formalności. Jednak wciąż istnieją stereotypy i postrzeganie osób starszych jako mniej wartościowych pracowników. Potrzebna jest rzetelna informacja na temat korzyści z kontynuowania aktywności zawodowej zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy.
Ekspert rynku pracy w zakresie zagadnień prawnych w Manpower Marta Drobisz zwróciła uwagę na najniższy wskaźnik urodzeń w Europie i jednocześnie najniższy wiek emerytalny co w przyszłości negatywnie wpłynie na rynek pracy. Należy się zastanowić, co zrobić, aby z jednej strony pracodawcy chcieli zatrudniać osoby w wieku emerytalnym, ale też te osoby chciały podejmować dalej aktywność zawodową.
Zauważyła również, ze ustawa nie jest mocno rozpropagowania i pracodawcy nie mają świadomości przysługujących im dotacji i rozwiązań, które zostały zaproponowane w tym akcie prawnym.
Na brak rynku pracy dla osób starszych wskazywała dyrektorka Centrum Aktywności Międzypokoleniowej „Nowolipie” w Warszawie Joanna Dolińska-Dobek. Jest szansa, że nowa ustawa to zmieni.
Wciąż jednak potrzebna jest rzetelna wiedza i informacja dla osób w wieku przedemerytalnym o korzyściach z zatrudnienia i nowych możliwościach. Centrum Aktywności Międzypokoleniowej planuje dużą kampanię informacyjną zachęcającą osoby starsze do aktywności społecznej, fizycznej, włączenia się w wolontariat i aktywności na rynku pracy.
Prof. Jacek Męcina ekspert ds. prawa pracy i rynku pracy, doradca Zarządu Konfederacji Lewiatan wskazał, że w nowych przepisach brak jest instrumentu wspierającego aktywność zawodową osób po osiągnięciu wieku emerytalnego u pracodawcy, u którego byli dotychczas zatrudnieni. Wskazał również na zbyt małą zasobność w skali potrzeb kraju Krajowego Funduszu Szkoleniowego i konieczność większego nacisku na kształcenie ustawiczne seniorów. Zaproponował także systemowe wprowadzenie ulgi w składce na ubezpieczenie społeczne dla pracodawcy i pracownika kontynuującego zatrudnienie w wieku emerytalnym.
Uczestnicy poruszali jeszcze wiele zagadnień, m.in wypalenia zawodowego i zdrowia społeczeństwa, konieczność przełamywania stereotypów i zmiany świadomości społecznej. W dyskusji pojawił się również temat ubezpieczeń społecznych, konieczności odprowadzania podwójnych składek zdrowotnych przez pracujących emerytów.
W wypowiedziach wskazywano też, że ustawa nie spowoduje rewolucji na rynku pracy, a tylko cząstkowo rozwiązuje problemy.
Tomasz Schimanek moderator debaty zapowiedział, że cykl debat zostanie podsumowany w formie rekomendacji, które zostaną upublicznione. Większość z nich będzie adresowana do seniorów, rządu, ale znajdą się tam również rekomendacje dla pracodawców, organizacji pozarządowych i społeczeństwa.
Info: BRPO, oprac., jotka, fot. Marcin Kluczek
Data publikacji: 05.09.2025 r
