Projekt dot. zniesienia ubezwłasnowolnienia wymaga dopracowania

„Planowane regulacje nie dążą w pełni do urzeczywistnienia standardu, którego celem jest zagwarantowanie każdej dorosłej osobie pełnej zdolności do czynności prawnych, niezależnie od przejawianej przez tę osobę niepełnosprawności” – zaznaczyła fundacja w opinii do ministerialnego projektu. Dodała, że do realizacji takiego standardu zobowiązuje nasz kraj ratyfikowana w 2012 r. Konwencja o Prawach Osób Niepełnosprawnych.

Przygotowane w marcu przez MS założenia nowych przepisów nowelizujących kilkanaście ustaw mają zmienić podejście do osób niepełnosprawnych oraz spowodować odejście od obecnych form ubezwłasnowolnienia na rzecz większej samodzielności osób z różnymi niepełnosprawnościami. W założeniach rezygnuje się więc ze sztywnego ograniczania praw i wolności osób chorych psychicznie lub upośledzonych na rzecz rozwiązań dopasowywanych każdorazowo przez sąd do konkretnych sytuacji.

Jak zauważyła HFPC, zmiana taka ma de facto oznaczać likwidację modelu zastępczego podejmowania decyzji za osobę niepełnosprawną i wprowadzenie modelu wspieranego podejmowania decyzji. „Wyrażona w projekcie idea zasługuje na poparcie” – podkreśliła fundacja.

Jednak, jak dodała w swej opinii, nie wszystkie proponowane w założeniach nowe formy opieki nad osobą niepełnosprawną intelektualnie, mające zastąpić ubezwłasnowolnienie, urzeczywistniają główną ideę założeń. Chodzi m.in. o przewidzianą w projekcie możliwość przekazania opiekunowi kompetencji do współdecydowania, a nawet całkowitego zastępstwa przy dokonywaniu czynności prawnych za osobę niepełnosprawną.

„Te formy opieki w wyraźny sposób nawiązują do obecnie istniejących instytucji częściowego oraz całkowitego ubezwłasnowolnienia i zakładają ograniczenie bądź pozbawienie w określonym zakresie zdolności do czynności prawnych osób objętych taką opieką” – zaznaczyła HFPC.

Ponadto – zdaniem fundacji – projekt nie odnosi się do kwestii ograniczania praw politycznych osób z niepełnosprawnościami. „Biorąc pod uwagę wyroki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, konieczne jest przyznanie nieograniczonego prawa głosu osobom z niepełnosprawnością intelektualna lub psychiczną; jednocześnie na państwie spoczywa obowiązek podjęcia wielu działań, aby osoby te mogły skutecznie z tego prawa korzystać” – napisała HFPC.

Fundacja zadeklarowała jednocześnie „gotowość wzięcia udziału w konsultacjach podejmowanych na kolejnych etapach prac legislacyjnych” nad tym projektem.

Potrzeba planowanych zmian – jak przyznaje MS – wynika z ewolucji warunków społecznych, demograficznych i kulturowych – zwłaszcza dotyczących postrzegania osób z niepełnosprawnością czy zaburzeniami psychicznymi, a także z rozwoju medycyny, diagnostyki, nowych form terapii i rehabilitacji. Już w 2007 r. Trybunał Konstytucyjny zasygnalizował złą ochronę osób ubezwłasnowolnionych i zasugerował potrzebę nowych przepisów.

Obecnie, w myśl Kodeksu cywilnego, ubezwłasnowolnienie może zostać orzeczone wobec osoby, która wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, np. pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem.

Przepisy przewidują teraz dwa rodzaje ubezwłasnowolnienia – całkowite oraz częściowe, gdy osoba ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Według danych MS 70 tys. osób w Polsce jest ubezwłasnowolnionych – 60 tysięcy w całości, 10 tysięcy częściowo.

(PAP)

mja/ itm/

Data publikacji:02.06.2014 r.