RPO w sprawie świadczeń dla opiekunów
Znowelizowana ustawa o świadczeniach rodzinnych, obowiązująca od początku 2013 roku, pozbawiła część opiekunów osób z niepełnosprawnością prawa do świadczeń pielęgnacyjnych. Wprowadzając tę ustawę, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej argumentowało, że niektórzy pobierający świadczenie – jak to określono - nadużywali pomocy finansowej.
Po zmianach prawo do świadczenia pielęgnacyjnego utracili opiekunowie osób, u których niepełnosprawność pojawiła się dopiero po osiągnięciu dorosłości. Ustawa przewidziała możliwość rekompensaty dla opiekunów i wprowadziła nowe rozwiązanie w postaci specjalnego zasiłku opiekuńczego, ale prawo do jego uzyskania uzależniono od kryterium dochodowego. W efekcie osoby opiekujące się dorosłą osobą niepełnosprawną mogą być różnie traktowane w zależności od tego, czy niepełnosprawność ich podopiecznego powstała przed czy po osiągnięciu przez niego dorosłości. Nowela była jedną z przyczyn protestów opiekunów osób niepełnosprawnych wiosną 2014 roku.
W październiku tego samego roku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że uzależnienie świadczenia pielęgnacyjnego dla opiekuna dorosłej osoby niepełnosprawnej od wieku, w którym powstała niepełnosprawność podopiecznego, jest niezgodne z konstytucją, natomiast nie podjęto żadnych procedur legislacyjnych zmierzających do wykonania tego wyroku.
W tej sprawie rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar napisał list do minister rodziny, pracy i polityki społecznej Elżbiety Rafalskiej, wyrażając zaniepokojenie brakiem wspomnianych działań legislacyjnych i uznając, że wykonanie orzeczeń TK dotyczących prawa opiekunów osób niepełnosprawnych do świadczeń pielęgnacyjnych powinno być jednym z priorytetów resortu.
Rzecznik zaapelował także o ustanowienie dla nich świadczenia przedemerytalnego po śmierci podopiecznego, argumentując: „Powrót opiekuna na rynek pracy po kilkudziesięciu latach wykluczenia zawodowego i utracie świadczeń opiekuńczych z przyczyn od niego niezależnych, jest poważnie utrudniony, a często wręcz niemożliwy (…) Nie bez znaczenia jest także społeczna doniosłość opieki rodzinnej nad osobami niepełnosprawnymi, a przy niedostatkach w obszarze opieki instytucjonalnej rola opiekunów jest nie do przecenienia. Świadczenia opiekuńcze są subsydiarną formą pomocy rodzinie, a dobrowolność rezygnacji z pracy zarobkowej wskazuje na to, że instytucja ta jest wyrazem realizacji zasady pomocniczości państwa. W sytuacji zatem śmierci podopiecznego pomoc ta powinna być kontynuowana w postaci świadczenia przedemerytalnego.”
Według ustawy rezygnujący z pracy opiekunowie osób niepełnosprawnych, których dochód na jedną osobę w rodzinie nie przekracza 1 tys. zł, mieliby otrzymać świadczenie pielęgnacyjne. Wysokość świadczenia miała być zależna od wieku podopiecznego – w przypadku osoby do 18. roku życia (lub do 25. jeżeli się uczy), opiekun miał otrzymać 1200 zł netto miesięcznie, a od 2016 roku – 1300 zł. W przypadku gdy podopieczny będzie starszy – 800 zł.
Oprac. MarC
Data publikacji: 12.12.2015 r.
