TK zakwestionował przepis dot. świadczeń dla rodziców niepełnosprawnych dzieci

„W ekstremalnie trudnej sytuacji rodziny wychowującej więcej niż jedno dziecko niepełnosprawne, rezygnacja z pracy jednego rodzica często może się okazać niewystarczająca, gdyż opiekun ten nie jest w stanie sprawować efektywnie opieki równocześnie nad dwojgiem, czy trojgiem niepełnosprawnych dzieci” – zaznaczył Trybunał.

Dlatego – w ocenie TK – prawo powinno w takiej sytuacji stworzyć możliwość rezygnacji z pracy także drugiemu rodzicowi, umożliwiając mu uzyskanie świadczenia pielęgnacyjnego.
Trybunał orzekł w związku z tym, że niezgodny z konstytucją jest zapis ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, „w jakim uniemożliwia przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego rodzicowi, który rezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem, w sytuacji, gdy drugi z rodziców ma ustalone prawo do świadczenia pielęgnacyjnego na inne dziecko w rodzinie”.

Jak mówiła w uzasadnieniu orzeczenia sędzia TK Teresa Liszcz zakwestionowany przepis jest niezgodny z zapisem konstytucji głoszącym, iż „rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne, mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych”.
– Przyjęcie wynikającej z zaskarżonego przepisu zasady, że jednej rodzinie może przysługiwać tylko jedno prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, niezależnie od liczby niepełnosprawnych dzieci wymagających opieki osobistej innych osób i niezależnie od liczby opiekunów sprawujących tę opiekę, w większości przypadków jest niewystarczające – mówiła sędzia.
Dodała, że „niemożliwość uzyskania takiego świadczenia, w sytuacji, gdy jedna osoba nie daje sobie rady z opieką, powoduje, że dzieci niepełnosprawne mogą znaleźć się w zakładach opieki społecznej”. Wówczas – jak wskazała – pociąga to za sobą negatywne skutki społeczne i rodzinne; wzrastają też koszty utrzymania tych dzieci, które musi pokrywać państwo.

„Bardzo istotnym dopełnieniem częściowego zastąpienia utraconego zarobku przez świadczenie, jest przyznanie prawa do kontynuacji ubezpieczenia, dzięki temu, że składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe będą finansowane ze środków publicznych. O tym nie wolno zapominać. Tego nie zrekompensują też inne świadczenia” – zaznaczyła Liszcz.
Dodała, że świadczenia pielęgnacyjne obecnie przysługują także osobom, które nie są w trudnej sytuacji materialnej. – Nie można jednak w związku z tym oszczędzać na tych rodzinach, w których jest wiele osób niepełnosprawnych wymagających opieki – zaznaczyła.

Orzeczenie TK zapadło w związku ze skargą konstytucyjną ojca, któremu odmówiono prawa do świadczenia pielęgnacyjnego na syna, ponieważ jego żona miała już ustalone prawo do świadczenia na drugie niepełnosprawne dziecko. Dlatego wyrok TK odnosi się do brzmienia przepisu sprzed października 2011 r.
Nowelizacje tej regulacji, które przyjęto po 2011 r. nie zmieniły jednak istoty przepisu. Dlatego, jak powiedziała po wyroku dziennikarzom reprezentująca w sprawie Sejm posłanka Beata Kempa, także aktualne brzmienie przepisu po tym orzeczeniu jest nie do utrzymania. – Trzeba rozpocząć jak najszybciej prace legislacyjne, bo jeśli będą nowe skargi na podstawie aktualnego zapisu ustawy, to można domniemywać, że skargi te będą uwzględniane – zaznaczyła.

Skarżącemu, w którego rodzinie wychowuje się troje dzieci „z najgłębszymi dysfunkcjami”, odmówiono prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, zaś w 2010 r. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił jego skargę kasacyjną w tej sprawie. Po wyroku reprezentujący skarżącego mec. Paweł Bakun zapowiedział, że w imieniu swego klienta wystąpi teraz do ośrodka pomocy społecznej o przyznanie świadczenia za okres od momentu złożenia pierwotnego wniosku w tej sprawie. – Cieszymy się, że Trybunał dostrzegł ten problem – dodał.

Do skargi przyłączyła się i poparła ją RPO. W swym stanowisku wskazywała na to, że kwestionowany artykuł skłaniał rodziców do stwarzania sytuacji pozorujących rozkład pożycia dla uzyskania prawa do świadczeń, nie realizował też zasady udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym oraz szczególnej pomocy rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej.

W drugiej połowie października TK uznał za niekonstytucyjną inną regulację ustawy o świadczeniach rodzinnych, która uzależniała świadczenie pielęgnacyjne dla opiekuna dorosłej osoby niepełnosprawnej od wieku, w którym powstała ta niepełnosprawność. Wskazał jednak, że można odmiennie traktować opiekunów dzieci i dorosłych. (PAP)

mja/ pz/

Data publikacji: 19.11.2014 r.