Wielu tegorocznych maturzystów zaczyna snuć plany dalszej edukacji i orientować w ofercie szkolnictwa wyższego. Polecamy im poradnik o studiowaniu osób z niepełnosprawnościami: https://www.c-and-a.com/pl/pl/shop/studiowanie-z-niepelnosprawnosciami . Powstał we współpracy z C&A, ma jednak charakter typowo informacyjny może zainspirować młodych ludzi, którzy chcą dowiedzieć się więcej na temat studiowania z niepełnosprawnościami, ale nie do końca wiedzą od czego zacząć. Tekst zawiera praktyczne porady oraz sygnalizuje, co warto przemyśleć przed podjęciem studiów.
Kandydaci dowiedzą się z niego:
• na co zwrócić uwagę przy wyborze studiów i kampusu
• o jakie stypendia i możliwości dofinansowania mogą się ubiegać
• z jakich innych form wsparcia warto skorzystać (pomoce integracyjne, asystenci, sprzęt)
• na czym polega wyrównanie szans edukacyjnych (m.in. podczas rekrutacji czy sesji egzaminacyjnych)
• jak studenci z niepełnosprawnościami mogą wykazać inicjatywę i aktywnie uczestniczyć w zwiększaniu dostępności uczelni.
Uczelnie bez barier: wsparcie dla studentów z niepełnosprawnościami
Z roku na rok polskie uczelnie dokładają coraz większych starań, by problemy zdrowotne młodych ludzi nie przekreślały ich szans zdobycia wyższego wykształcenia. Osoba z niepełnosprawnością lub chorobą przewlekłą ma więc do swojej dyspozycji różnorodne oferty wsparcia. Odpowiednio wykorzystane pomogą pozbyć się przynajmniej kilku przeszkód na drodze do wymarzonego dyplomu. Pokonywanie barier ma wiele obliczy: od skrojonych na miarę planów studiów poprzez zwiększanie dostępności kampusów aż po zapewnienie pomocy asystenta dydaktycznego.
Na czym polega wyrównanie szans edukacyjnych?
Studia na każdym kierunku obwarowane są wieloma regułami. W ich toku konieczne jest m.in. zaliczenie konkretnych zajęć, dopełnienie terminów i zdanie egzaminów. Osoba z niepełnosprawnością ruchową lub sensoryczną, może w tym procesie napotykać różnorakie przeszkody. Zadaniem uczelni jest usuwanie ich w taki sposób, by w miarę możliwości wszyscy studiujący mogli podołać oficjalnym wymaganiom. Dzięki temu każdy otrzymuje zbliżone szanse zdobycia wiedzy. Pomocne mogą okazać się np. indywidualne ustalenia, konsultacje oraz dostosowanie reguł do potrzeb danego studenta.
Konieczność wyrównania szans edukacyjnych w instytucjach akademickich ma swoje podstawy m.in. w międzynarodowej Konwencji ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych. W razie wątpliwości dotyczących podjęcia studiów, należy zwrócić się do specjalnie w tym celu powołanych organów i instytucji:
• Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych przy wybranej przez ciebie uczelni
• Rada Studentów z Niepełnosprawnością przy Samorządach Studenckich
• Akademickie Centra Wsparcia i Doradztwa
• Stowarzyszenia i zrzeszenia studentów z niepełnosprawnościami
Zanim rozpocznie się studia, trzeba się zorientować, czy powyższe organizacje działają przy wybranej uczelni, nawiązać kontakt z ich przedstawicielami i poinformować ich o swoich indywidualnych potrzebach i życzeniach. Doświadczeni doradcy pomogą zorientować się w dostępnych formach wsparcia, a także w najlepszy możliwy sposób przygotować do podjęcia nauki. W ten sposób nie przegapi się też żadnego terminu składania wniosków o stypendia i zapomogi.
Kandydaci z niepełnosprawnościami – rekrutacja na studia
Z założenia, osoby z niepełnosprawnościami mają na uczelni takie same prawa i obowiązki, jak pozostali studenci. Dotyczy to również procesu rekrutacji, którego zasady są jednolite dla wszystkich kandydatów. Placówki edukacyjne mogą jednak wyjść naprzeciw, w przypadku, gdy zmiany w procedurach przyczynią się do wyrównania szans dla osoby niepełnosprawnej. Dostosowanie rekrutacji często polega na:
1. Zmianie formy egzaminu wstępnego z pisemnej na ustną lub odwrotnie.
2. Możliwości korzystania ze specjalistycznego sprzętu (np. oprogramowania wspomagającego).
3. Przystosowaniu materiałów egzaminacyjnych (np. przygotowaniu dokumentów w brajlu lub druku powiększonym).
4. Wydłużeniu czasu trwania egzaminu lub rozmów kwalifikujących na studia.
Do dokumentów rekrutacyjnych należy dołączyć zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do podjęcia studiów wyższych na wybranym kierunku. W teczce powinna znaleźć się też kopia orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, która stanowi podstawę prawną udzielenia większości form wsparcia.
Studia dla osób niepełnosprawnych – wyrównanie szans w codziennym studenckim życiu
Osoby z niepełnosprawnościami lub chorobami przewlekłymi mogą liczyć m.in. na zatwierdzenie indywidualnej organizacji studiów (IOS). Umożliwia ona stworzenie skrojonego na miarę planu tygodniowych zajęć. W ten sposób poszczególne seminaria i wykłady nie będą kolidowały np. z ważnymi wizytami lekarskimi lub rehabilitacją. Przy dobrej współpracy ze strony wykładowców można ukończyć studia dzienne w przewidywanym terminie. Jeśli jednak pogodzenie ze sobą wszystkich obowiązków będzie trudne, można rozważyć decyzji o rozciągnięciu nauki na kilka dodatkowych semestrów lub przejściu na tryb zaoczny. Dobrze jest mierzyć siły na zamiary i zaliczać kolejne etapy studiów we własnym tempie.
Wiele uczelni wprowadziło dodatkowe ułatwienia, pomocne niepełnosprawnym studentom w organizacji studiów:
• Pierwszeństwo przy wyborze zajęć: w przypadku seminariów z ograniczoną liczbą uczestników, osoby z niepełnosprawnościami mają często pierwszeństwo wyboru grupy. Otrzymują tym samym większe pole manewru do stworzenia elastycznego planu tygodnia.
• Nieobecności: czasami niepełnosprawnym studentom trudniej jest dotrzeć na wszystkie ćwiczenia czy wykłady w semestrze. Mogą oni ubiegać się wtedy o zmianę zasad uczestnictwa w zajęciach. Najczęściej polega ona na zwiększeniu dopuszczalnej liczby nieobecności.
• Formy zaliczenia: zajęcia praktyczne, laboratoryjne lub terenowe są często integralną częścią programu studiów, niezbędną do ukończenia danego roku. Studenci z niepełnosprawnościami lub chorobami przewlekłymi mogą starać się m.in. o ich przełożenie lub rozłożenie na kilka semestrów, by umożliwić im łatwiejsze pogodzenie ze sobą wszystkich obowiązków. W szczególnych przypadkach wykładowcy mogą zaproponować ci też alternatywny sposób zaliczenia zajęć.
Biblioteki uniwersyteckie stanowią ważne ogniwo w zwiększaniu dostępności kampusów. W wielu z nich zainstalowano rampy dla niepełnosprawnych oraz specjalnie wyposażone stanowiska pracy, m.in. z drukarkami brajlowskimi, syntezatorami mowy lub odpowiednim oprogramowaniem. W niektórych czytelniach istnieje możliwość zarezerwowania stałego miejsca do pracy, wyposażonego we wszystkie potrzebne ci ułatwienia.
Niepełnosprawni studenci podczas sesji egzaminacyjnej
Zaliczenia i egzaminy zwieńczające każdy semestr to bez wątpienia najbardziej wymagający element studiowania. Na szczęście, również w tym napiętym okresie skorzystasz z wielu form wsparcia, które nieco wyrównają twoje szanse na osiągnięcie najlepszych możliwych wyników. Dowiedz się, czy na twojej uczelni możesz ubiegać się o indywidualny tryb zdawania egzaminów. Każda szkoła wyższa posiada własny zestaw stosowanych udogodnień. Za standard przyjmuje się jednak:
• wydłużenie czasu zdawanych egzaminów
• zapewnienie pomocy asystenta przy czytaniu pytań i zaznaczaniu odpowiedzi
• dostosowanie materiałów egzaminacyjnych (większa czcionka, forma elektroniczna, dokumenty w brajlu)
• możliwość zdawania egzaminu w osobnym pomieszczeniu
• zmianę formy z pisemnej na ustną i odwrotnie
Na prośbę studenta dziekan ma prawo wyrazić zgodę na indywidualną organizację sesji egzaminacyjnej. W praktyce oznacza to, że student może w czasie sesji zaliczyć taką liczbę przedmiotów, na jaką pozwala mu obecny stan zdrowia. Część kolokwiów i egzaminów będzie natomiast rozłożona w czasie i zdawana w indywidualnie dopasowanych terminach, zgodnie z planem zatwierdzonym przez Dziekana.
W razie pogłębienia się problemów zdrowotnych, osoby niepełnosprawne mają prawo do ubiegania się o urlop od zajęć (stanowiący specjalną formę urlopu dziekańskiego). Konkretne zasady jego udzielania różnią się nieco w zależności od uczelni. By znaleźć dokładny zapis na ten temat, zajrzyj do regulaminu swoich studiów.
Wsparcie osób niepełnosprawnych na uczelni – jakie wymagania trzeba spełnić?
Uczelnie to w dużej mierze instytucje państwowe, stąd każdy rodzaj otrzymanego wsparcia musi zostać dokładnie udokumentowany. Większość wniosków o pomoc w rekrutacji, organizacji studiów czy sesji egzaminacyjnej należy kierować do dziekana oraz opatrzyć ważnymi załącznikami, takimi jak kopia orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Konieczne bywa też dopilnowanie konkretnych terminów składania podań. Jeśli boisz się, że nie dasz sobie rady w gąszczu uczelnianych formalności, zwróć się o pomoc do lokalnego Biura ds. Osób Niepełnosprawnych.
Pomoce integracyjne dla niepełnosprawnych studentów: sprzęt i asystenci
Oprócz wspomnianych już możliwości dostosowania toku studiów do swoich potrzeb, zapoznaj się też z bardziej namacalnymi formami pomocy. Coraz częściej przy szkołach wyższych działają Wypożyczalnie Sprzętu dla Osób z Niepełnosprawnościami, które w swoim inwentarzu mają m.in. laptopy z ekranami brajlowskimi, powiększalniki, dyktafony, mikroporty dla osób niedosłyszących oraz wiele przydatnych programów i aplikacji, jak np. Duxbury Braille Translator czy OCR FineReader.
Nieocenioną pomocą w radzeniu sobie z wyzwaniami studenckiej codzienności będzie też wsparcie asystenta dydaktycznego. W tej kwestii dużo zależy od twojej własnej inicjatywy. To ty bowiem zgłaszasz potrzebę asysty, określasz jej zakres i umawiasz was na spotkanie w Biurze ds. Osób Niepełnosprawnych. Tam podpisujecie umowę, dzięki której twój asystent może otrzymywać wynagrodzenie. Wsparcie asystenta lub tłumacza może przybierać różne formy, takie jak m.in.:
• asysta w dotarciu na uczelnię
• pomoc w poruszaniu się po kampusie obecność podczas konsultacji
• sporządzanie notatek, kserowanie materiałów
• głośne czytanie tekstów, skanowanie, digitalizacja
• pomoc w korzystaniu z zasobów bibliotecznych
• asysta podczas załatwiania spraw w dziekanacie Możliwe są też inne rodzaje pomocy, o ile zostały one wcześniej zapisane w umowie. Wsparcie asystenta przysługuje ci na każdym etapie licencjatu czy magisterki, a także podczas ewentualnych studiów doktoranckich lub pracy na uczelni.
Dostępność na terenie kampusu – na co zwrócić uwagę?
Zanim złożysz papiery na konkretną uczelnię, wybierz się na oględziny sal wykładowych, biblioteki, stołówki i innych ważnych budynków oraz pomieszczeń
Aby kampus zasługiwał na miano dostępnego, powinny się na nim znaleźć m.in.:
• toalety dla niepełnosprawnych
• miejsca parkingowe dla niepełnosprawnych
• windy, rampy, pochylnie, przestronne korytarze
• pokój do wyciszenia i relaksu
• stanowiska pracy wyposażone w odpowiedni sprzęt
• urządzenia do adaptacji materiałów naukowych (np. drukarki brajlowskie)
Próby zwiększania dostępności budynków dotyczą nie tylko kampusów i bibliotek. Coraz więcej akademików ma miejsca dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Warto zawczasu zorientować się w ich ofercie, gdyż często znajdują się blisko uczelni, co może okazać się sporym ułatwieniem w codziennej organizacji studiów.
Pomoc materialna i stypendium dla niepełnosprawnych studentów
Kwestie finansowe potrafią spędzić sen z powiek każdego przyszłego studenta. Osoby z niepełnosprawnościami lub chorobami przewlekłymi mogą korzystać z tego samego wachlarza stypendiów i zapomóg, który przysługuje ich kolegom i koleżankom: stypendium socjalnego, rektora dla najlepszych studentów oraz ministra za wybitne wyniki w nauce. Oprócz tego, w ramach wyrównania szans edukacyjnych, OzN ma do swojej dyspozycji dodatkowe świadczenia i ulgi, a wśród nich stypendium specjalne dla niepełnosprawnych studentów. Aby je uzyskać musisz przedstawić kopię orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. W zależności od uczelni jest ono przyznawane na semestr lub rok i wypłacane co miesiąc. Jeśli mimo wszystko martwisz się, że nie starczy ci środków na studiowanie, rozważ skorzystanie z kredytu studenckiego. Dowiedz się więcej o preferencyjnych warunkach spłaty i dopłatach do oprocentowania z budżetu Państwa.
Oprócz środków, przyznawanych poszczególnym studentom, uczelnia dysponuje też dotacjami na finansowanie kosztów oraz realizację inwestycji służących kształceniu niepełnosprawnych studentów. To właśnie z tej puli opłacane są wynagrodzenia i szkolenia dla asystentów i tłumaczy. Dodatkowo, wspomniane środki mogą być przeznaczane na:
• zakup wyposażenia do uczelnianej wypożyczalni sprzętu dla niepełnosprawnych
• zakup specjalnie dostosowanej literatury naukowej
• organizację zajęć wychowania fizycznego dla osób z niepełnosprawnościami
• szkolenia podnoszące świadomość związaną z obecnością osób niepełnosprawnych na uczelni
Nie bój się brać spraw we własne ręce. Im więcej swoich potrzeb zakomunikujesz za pośrednictwem Biura ds. Osób Niepełnosprawnych lub samorządu studenckiego, tym większe są twoje szanse na uzyskanie wsparcia. A przy okazji dołożysz swoją cegiełkę do długofalowego polepszenia komfortu studiowania osób z niepełnosprawnościami na polskich uczelniach.
Podsumowanie
Różnorodne formy wsparcia mogą usunąć z twojej drogi do wymarzonego dyplomu przynajmniej część przeszkód. Poznaj swoje prawa i korzystaj ze wszystkich możliwości wyrównania szans edukacyjnych, jakie oferuje uczelnia. Pozwól, by wsparcie finansowe, organizacyjne oraz asystenckie zdjęło część ciężaru z twoich barków. Tak odzyskaną energię poświęć na naukę i krok po kroku zaliczaj kolejne etapy edukacji. Życzymy ci wielu sukcesów!
Oprac. Iwona Kucharska, fot. pexels.com
Data publikacji: 31.01.2022 r.
