Projekt „Kultura bez barier” ma pomóc instytucjom kultury w dostosowaniu oferty do potrzeb różnych odbiorców i upowszechnić dostępność. Powstaną praktyczne rozwiązania dla instytucji kultury, jak mają dostosować się do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Następnie model ten zostanie przetestowany w 100 wybranych w konkursie instytucjach kultury – bibliotekach, domach i ośrodkach kultury, galeriach, teatrach. Wartość projektu to 25 mln zł. Dziś na dziedzińcu Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie zainaugurowano projekt „Kultura bez barier”.
Kultura formą uczestnictwa w życiu wspólnoty i budulcem tożsamości
– Doświadczanie kultury i czynny udział w jej tworzeniu to jedne z najistotniejszych potrzeb człowieka. Ich zaspokojenie jest nie tylko źródłem przyjemności czy rozrywki, lecz przede wszystkim fundamentalną formą udziału w życiu wspólnoty i kluczowym budulcem tożsamości. Dlatego zapewnienie dostępności zasobów kultury i wydarzeń kulturalnych osobom z niepełnosprawnościami jest ważnym wyzwaniem oraz naszą odpowiedzialnością. Naszym celem jest umożliwienie partycypacji w kulturze grupie niestety często z niej wykluczonej – powiedział wiceminister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu, Jarosław Sellin.
Projekt „Kultura bez barier” otrzymał dofinansowane z Funduszy Europejskich z Programu Wiedza Edukacja Rozwój.
– To kolejna inicjatywa związana z rządowym Programem Dostępność Plus. Już od kilku lat obserwujemy pozytywne zmiany. Wiele instytucji kultury już przekonało się, że ich oferta powinna być dostosowana do potrzeb różnych odbiorców. Oferowane są nie tylko spektakle, zajęcia czy produkcje przygotowane z myślą o dzieciach czy seniorach, ale również takie, które są kierowane do np. osób z określoną niepełnosprawnością. Wciąż jednak musimy pracować nad tym, by dostępnych miejsc na kulturalnej mapie Polski było więcej – zaznaczyła Małgorzata Jarosińska-Jedynak, wiceminister funduszy i polityki regionalnej i przewodnicząca Rady Dostępności.
Podmioty, które otrzymają grant w ramach projektu „Kultura bez barier”, będą realizowały zaplanowane projekty przy wsparciu lidera i partnerów projektu. Będzie też wymiana doświadczeń i ocena efektów. Po weryfikacji model zostanie przekazany do stosowania przez różnorodne instytucje sektora kultury. Doświadczenia zostaną zamieszczone w opracowaniu opisującym wypracowany ramowy model zapewnienia dostępności oferty i zasobów instytucji kultury.
– Jako rząd Zjednoczonej Prawicy dokonaliśmy ogromnego postępu we włączaniu osób z niepełnosprawnością w życie społeczne, w tym w wymiarze kultury – powiedział podczas briefingu prasowego minister Paweł Wdówik. – W przyjętej w tym roku Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami stawiamy nie tylko na dostępność architektoniczną, ale również audiowizualną, która jest kluczowym elementem dostępności kultury. Minister Wdówik wyraził nadzieję, że dzięki rozpoczętemu projektowi będzie można wkrótce doświadczyć wielu pozytywnych zmian w tym obszarze.
„Kultura bez barier” – oczekiwania i planowane działania
Z przeprowadzonego na zlecenie PFRON w 2017 r. badania potrzeb osób z niepełnosprawnościami wynika, że dostęp do kultury należy do potrzeb o małym stopniu zaspokojenia. Aż 72 proc. badanych twierdzi, że w obiektach kultury nie ma możliwości posługiwania się językiem migowym. Na niedostosowanie obiektów kultury do potrzeb wskazuje też 36 procent badanych osób z dysfunkcją ruchu.
– Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych już od 30 lat realizuje zadania ustawowe o charakterze stałym i istotnie wpływającym na aktywność zawodową oraz rehabilitację społeczną osób z niepełnosprawnościami. Wśród priorytetów Funduszu istotną rolę odgrywa dostępność ze względu na to, że jej zapewnienie umożliwia niezależne życie i pełny udział we wszystkich jego sferach oraz warunkuje mobilność. (…) Kultura w życiu człowieka pełni ważną rolę, między innymi poznawczą, kreacyjną, ale też kompensacyjno-rehabilitacyjną. W życiu osób z niepełnosprawnościami aktywne uczestnictwo w kulturze jest jednym ze skuteczniejszych sposobów ich społecznego usamodzielnienia. Potrzeba zapewnienia osobom z niepełnosprawnościami możliwości pełnego udziału w życiu kulturalnym oraz dostępu do instytucji kultury przyświecała nam, gdy planowaliśmy działania w ramach prezentowanego dzisiaj programu – powiedział prezes PFRON, Krzysztof Michałkiewicz.
Beneficjenci programu zrealizują projekty, w których planowanie i realizację włączani będą przedstawiciele organizacji zrzeszających osoby z niepełnosprawnościami i społeczności lokalnych, dzięki czemu nie tylko będą one odpowiadały na ich realne potrzeby, lecz także pozwolą na tworzenie schematów współpracy i sieci kontaktów na przyszłość. Przyczyni się to także do wzrostu kompetencji oraz świadomości potrzeb osób z niepełnosprawnościami wśród pracowników instytucji kultury.
Środki z programu będą mogły zostać wykorzystane przez instytucje kultury na szereg działań i rozwiązań umożliwiających szersze udostępnienie oferty kulturalnej osobom z niepełnosprawnościami, jak np. organizację warsztatów edukacyjnych, przygotowanie specjalnych ścieżek zwiedzania, audiodeskrypcje obiektów i przedstawień, obecność przewodników oprowadzających w Polskim Języku Migowym, dotykowe tyflografiki, modele 3D, opisy obiektów w języku uproszczonym czy wdrażanie projektowania uniwersalnego w przestrzeni instytucji. Program nie obejmie natomiast dostępności architektonicznej budynków. Regulamin konkursu powstanie z udziałem środowiskowych ekspertów w zakresie dostępności kultury. Nabór wniosków o granty planowany jest na początek 2022 r.
Trwałym efektem programu „Kultura bez barier” będzie również model organizowania wydarzeń kulturalnych w taki sposób, by były one dostępne dla jak najszerszej publiczności. Model będzie mógł być wdrażany w polskich bibliotekach, domach kultury, teatrach, galeriach, muzeach i innych instytucjach kultury – także tych, które nie wezmą udziału w programie.
W spotkaniu inaugurującym projekt „Kultura bez barier” uczestniczyli również Robert Więckowski – wiceprezes Zarządu Fundacji Kultura bez Barier oraz Leszek Buller – dyrektor Centrum Projektów Europejskich.
Program „Kultura bez barier”
- Realizowany przez PFRON (lider), MKDNiS (strategiczny partner krajowy), Fundację Kultury bez Barier (krajowy partner pozarządowy), Kompetenzzentrum für Kulturelle Bildung im Alter und Inklusion (partner ponadnarodowy)
- Czas realizacji – lata 2021-2023
- Cel programu – poprawa dostępności oferty polskich instytucji kultury dla osób z niepełnosprawnościami
- Budżet – 25 119 600,00 zł, w tym kwota 23 685 270,84 zł pochodzi z Europejskiego Funduszu Społecznego
- W ramach programu na drodze konkursu instytucjom kultury z całej Polski zostanie przyznanych 100 grantów na łączną kwotę niemal 20 mln zł
- W planowanie i realizację projektów beneficjentów programu włączane będą organizacje zrzeszające osoby z niepełnosprawnościami i przedstawiciele lokalnych społeczności
- W ramach programu przy udziale wszystkich interesariuszy (organizacji zrzeszających osoby z niepełnosprawnościami, lokalnych społeczności, przedstawicieli instytucji kultury) opracowany zostanie model zapewniania dostępności wydarzeń kulturalnych, który będzie mógł być powszechnie wdrażany w przyszłości.
Dostępność Plus dziś
Realizowanych jest już ponad 100 działań na rzecz dostępności w ramach Programu Dostępność Plus. Środki które „pracują” na dostępność, to już w tej chwili ponad 8,7 mld zł. Przeznaczane są one na inwestycje w transport, edukację, ochronę zdrowia i w wielu innych obszarach. To także cały szereg działań szkoleniowych skierowanych do różnych grup odbiorców, pokazujących z jednej strony czym są szczególne potrzeby, a z drugiej – na czym polega projektowanie uniwersalne, czy komunikacja bez barier.
Od prawie dwóch lat dzięki programowi Dostępność Plus działa ustawa o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami. W sferze publicznej jej odziaływanie widoczne jest w zwiększającej się stale liczbie dostosowanych do potrzeb osób ze szczególnymi potrzebami obiektów publicznych (m.in. przychodni, szkół, instytucji kultury). Dzięki ustawie w całej Polsce działa już ponad 2 tysiące koordynatorów dostępności, którzy czuwają nad realizacją wymagań ustawowych.
Powstał Fundusz Dostępności, z którego można finansować inwestycje i usprawnienia dla osób z niepełnosprawnościami czy seniorów. Niebawem rusza system certyfikacji dostępności, dzięki któremu coraz więcej miejsc i firm, w tym tych związanych z kulturą, będzie mogło uzyskać certyfikaty miejsca i obiektu dostępnego. Czyli takiego, który dba o potrzeby wszystkich użytkowników.
Info: gov.pl, oprac. rhr/, fot. Danuta Matloch / MKDNiS
Data publikacji: 10.06.2021 r.
