„Jedynka" dla administracji publicznej za przetargi
Naczelna Izba Kontroli zbadała jak –w latach 2013-2016 - w praktyce administracji rządowej i samorządu terytorialnego w zamówieniach publicznych wykorzystywane były klauzule społeczne. Ich celem miało być umożliwienie wyrównywania szans w dostępie do zamówień publicznych podmiotom i osobom pozostającym w gorszej sytuacji na rynku pracy.
– W latach 2013-2016 skontrolowane jednostki administracji rządowej udzieliły 115 zamówień o łącznej wartości ponad 247 mln zł, w których zastosowano klauzule bądź aspekty społeczne. Zawarte umowy, które uwzględniały klauzule społeczne, stanowiły zaledwie niecały 1 procent (0,9 proc.) wszystkich zawartych umów w tym okresie oraz niecałe 17 proc. ich całkowitej wartości – powiedział prezes NIK Krzysztof Kwiatkowski ł
Ciekawostkę może stanowić fakt, że np. w Ministerstwie Finansów klauzule i aspekty społeczne zastosowano w 41 zamówieniach natomiast w Urzędzie Zamówień Publicznych tylko w jednym (!).
W skontrolowanych jednostkach publicznych prawie 56 proc. zastosowanych klauzul dotyczyło zatrudnienia osób bezrobotnych, a tylko 20 proc. zatrudniania osób z niepełnosprawnością. Samorządy w ramach umów zawierających klauzule społeczne – w okresie objętym kontrolą – najczęściej zlecały; w niewielkim wymiarze, roboty budowlane, usługi komputerowe i odbiór odpadów komunalnych.
A miało być według zalecenia rządu – wydanego w 2015 r. – inaczej: 10 proc. zamówień publicznych miało uwzględniać cele społeczne. Niestety, tak się nie stało. Wciąż najważniejszym punktem w uzyskaniu zamówienia jest kryterium ceny, a nie stosowanie klauzul społecznych, które pomagają w dostępie do zamówień publicznych m.in. osobom z niepełnosprawnością oraz zwiększają efektywność wydatkowania środków publicznych.
Warto więc – według NIK – w postępowaniach o udzielanie zamówień publicznych przewidzieć zwiększenie liczby punktów przyznawanych za stosowanie aspektu lub klauzuli społecznej, by mogło to odgrywać określoną rolę przy ocenie ofert.
W ocenie NIK w kontrolowanym okresie nie przeprowadzono m.in. analizy rynku pod kątem szerszego zastosowania klauzul społecznych, rozeznania potencjalnych wykonawców, oferowanych usług, możliwości i zdolności do realizacji zamówień, nie dokonano ocen społecznych skutków, kosztów i korzyści wynikających z zastosowania klauzul społecznych…
NIK wskazała także wiele nieprawidłowości przy ich stosowaniu i znikome ich realizowanie.
Tylko niektóre z kontrolowanych gmin skutecznie zastosowały klauzule społeczne, poprzez m.in. określenie spodziewanych skutków społecznych i rozpoznanie rynku potencjalnych wykonawców.
Wnioski pokontrolne dotyczyły głównie:
– analizowania możliwości zastosowania klauzul społecznych w zamówieniach publicznych na etapie sporządzania planu zamówień publicznych;
– opracowywania Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia, w których przewiduje się zastosowanie klauzul społecznych, zgodnie z wymaganiami określonymi w ustawie Prawo zamówień publicznych;
– egzekwowania przez zamawiających realizacji postanowień umów dotyczących klauzul społecznych przez wykonawców;
– podawania w ogłoszeniach dotyczących zamówień publicznych informacji o zastosowanej klauzuli społecznej.
Zdaniem NIK odpowiednie poinformowanie potencjalnych oferentów o stosowaniu klauzul społecznych jest warunkiem niezbędnym dla zachowania przejrzystości i równego traktowania wykonawców.
Uwzględnianie klauzul społecznych w zamówieniach publicznych przewidziano w strategii Sprawne Państwo 2020, Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego oraz Krajowym Programie Rozwoju Ekonomii Społecznej.
Oprac. IKa
Data publikacji: 17.04.2017 r.
