Polscy niepełnosprawni – próba diagnozy

Celem nadrzędnym organizatorów przedsięwzięcia było zaprezentowanie wyników badań prowadzonych w ramach dwuletniego projektu badawczego Wydziału Humanistycznego AGH pn. „Od kompleksowej diagnozy sytuacji osób niepełnosprawnych w Polsce do nowego modelu polityki społecznej wobec niepełnosprawności” oraz przedstawienie rezultatów przygotowanej całościowej diagnozy sytuacji osób niepełnosprawnych w Polsce.

Bogaty program konferencji ułożono według bloków tematycznych, m.in.: Niepełnosprawność a instytucje; Jakość życia; Edukacja i praca; Opieka zdrowotna, rehabilitacja, orzecznictwo; Społeczne i technologiczne uwarunkowania aktywności osób niepełnosprawnych; Rodzina: współpraca ze służbami zdrowia i optymalizacja działań integracyjnych; Aktywność zawodowa jako podstawa włączenia społecznego; Edukacja: szansa na włączenie społeczne i samodzielne zajęcie; Społeczno-kulturalne konteksty systemu wsparcia osób niepełnosprawnych.

Nie zabrakło również tematu najbardziej aktualnie „chwytliwego”: Genderowy wymiar niepełnosprawności.

W trakcie konferencji odbyły się warsztaty i szkolenia dotyczące nowych technologii w życiu osób niepełnosprawnych, które pokazały najnowsze rozwiązania stosowane w pracy z osobami niepełnosprawnymi, umożliwiające zrozumienie Internetu i zdobycie wiadomości na temat dostępności w sieci.

Niezwykle ciekawa była np. dyskusja panelowa pn. „Co i jak zmienić, by zwiększyć szanse na włączenie społeczne osób niepełnosprawnych”. Alina Wojtowicz-Pomierna, z-ca dyrektora Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych podkreśliła, że potrzeba nie korekty i modyfikacji, ale budowania nowego systemu. Zmianie musi ulec w ogóle kształt polityki społecznej. Zdecydowanie za rewolucyjnym sposobem wprowadzenia zmian opowiedziała się większość wykładowców i prelegentów.

Dr Wojciech Skiba, były prezes PFRON, obecnie pracownik naukowy Uniwersytetu Wrocławskiego, wskazywał na anachroniczność obecnej ustawy o rehabilitacji i na nieprawidłowe zagospodarowanie pieniędzy z PFRON. Poinformował, że przed odejściem z Funduszu konstruował projekt badawczy pokazujący, jaki procent osób, na które pracodawcy otrzymują dofinansowania do pensji, stanowią osoby niepełnosprawne w kategoriach funkcjonalnych. – Postawię hipotezę, że jest to nie więcej niż 50 proc. To bardzo ostrożna hipoteza. Na dofinansowania do pensji z PFRON-u wydaje się ok. 3,5 mld zł, ale może potrzebne są środki na poziomie 1,5 mld, a 2 mld są luźne? – powiedział między innymi.

Dr Kloskowska-Dudzińska, z-ca prezesa PFRON mówiła o potrzebie i ważności kontroli społecznej nad organami władzy i administracji wykonującymi zadania w tym obszarze.

Dyskusja o dobrych praktykach pokazywała pracowników z niepełnosprawnościami, jako wartościowych dla firmy osób z wysoką motywacją i lojalnością, wpływających pozytywnie na cały zespół pracowniczy.

O podstawowych dylematach, takich jak: postawy społeczne w stosunku do osób niepełnosprawnych, stereotypy i przesądy utrudniające funkcjonowanie osób niepełnosprawnych w społeczeństwie mówiła prof. Antonina Ostrowska (Instytut Filozofii i Socjologii PAN). Dr Joanna Staręga-Piasek (Instytut Rozwoju Służb Społecznych) odpowiadała na pytanie „czy jesteśmy w Polsce gotowi na deinstytutcjonalizację usług społecznych dla osób z niepełnosprawnością.

Blok tematyczny: Instytucje i jakość życia rozpoczęła prof. Barbara Gąciarz (Wydział Humanistyczny AGH) tematem – „Przemyśleć niepełnosprawność na nowo”. Konkludując profesor zachęcała, by postawić wiele pytań, by zaktywizować odpowiednie gremia do podejmowania wysiłków na rzecz przebudowy polityki społecznej wobec osób z niepełnosprawnościami.

O wpływie dostępnych i użytecznych usług publicznych na jakość życia osób z niepełnosprawnością mówił prof. Mirosław Grewiński (Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie). Omówił usługi w edukacji, pośrednictwie pracy i doradztwie zawodowym oraz w opiece zdrowotnej i rehabilitacji.

Paweł Rozmus (Instytut Socjologii UJ) zastanawiał się: W połowie drogi między sektorami – klientyzm czy partnerstwo? Omówił mocne i słabe strony współpracy pomiędzy osobami z niepełnosprawnościami a organizacjami pozarządowymi i administracją publiczną.

O doświadczeniach kobiet z niepełnosprawnością w Małopolsce mówiły Agnieszka Król i Marta Wanat (Instytut Socjologii UJ). Doświadczeniach – dodajmy – zdecydowanie negatywnych jak bierność, odbieranie podmiotowości, przemoc.

O wyzwaniach i barierach, także o sukcesach studentów z niepełnosprawnościami mówiła prof. Elżbieta Zakrzewska-Manterys (Instytut Stosowanych Nauk Społecznych UW). Ich pozytywne relacje mogą się przyczynić do wzmocnienia motywacji innych osób niepełnosprawnych do podjęcia studiów wyższych.

Ale taki potencjał może się stać problemem instytucji – stwierdziła dr Mariola Racław (Instytut Stosowanych Nauk Społecznych UW). Liczba bowiem studentów i absolwentów szkół wyższych z niepełnosprawnościami nie znajduje kontynuacji w polityce rynku pracy.

Na pozytywne zmiany postaw pracodawców i praktyk organizacyjnych odnoszących się do zatrudniania osób niepełnosprawnych zwróciła jednak uwagę dr Ewa Giermanowska (Instytut Stosowanych Nauk Społecznych UW). Nie tylko bowiem liczy się oddziaływane instrumentów ekonomicznych. Dla pracodawców społecznie odpowiedzialnych ważna jest polityka równego traktowania i indywidualne podejście do pracowników z niepełnosprawnością.

O jakości życia na progu dorosłości osób z niepełnosprawnością w stopniu lekkim, modelu aktywizacji zawodowej z zespołem Aspergera, czynnikach sprzyjających i organizacyjnych zatrudniania osób z niepełnosprawnością – uczestników warsztatów terapii zajęciowej mówiono podczas wykładów pod wspólnym tytułem: Aktywność zawodowa jako podstawa włączenia społecznego.

Społeczno-kulturowe konteksty systemu wsparcia osób niepełnosprawnych, to następny blok tematyczny, w którym omówiono szereg problemów dotyczących wzajemnych relacji między instytucjami publicznymi i organizacjami działającymi dla i w imieniu osób niepełnosprawnych.

Zwrócono także uwagę na dylematy prawne dotyczące uznania podmiotowości i niezależności tych osób oraz na konieczność otwarcia się na nowe metodologie i obszary badawcze, zaprezentowano przykłady dobrych praktyk i przedstawiono sytuację osób z niepełnosprawnością na terenach wiejskich.

Natomiast na przykładzie Krakowa zastanawiano się „Jak wpływać na zmiany w mieście?: – po obejrzeniu filmu „Kraków miastem bez barier?”

W bloku tematycznym: Niepełnosprawność i nowe media przedstawione zostały dane o sposobie i skali użytkowania Internetu przez osoby z niepełnosprawnością i ich funkcjonowaniu we współczesnym społeczeństwie w oparciu o nowy sposób przepływu informacji.

Oczywiście nie zabrakło wystąpienia na temat kształtu polityki społecznej adresowanej do osób z niepełnosprawnością w bloku pn. „W stronę nowego modelu polityki społecznej”.

Warsztaty pod ogólnym tytułem: Nowoczesne technologie ICT w życiu niepełnosprawnych były zwieńczeniem konferencji podsumowującej projekt realizowany od 2012 r. przez Wydział Humanistyczny AGH ze środków PFRON.

Polska ratyfikowała Konwencję ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Konieczna jest zmiana polityki publicznej wobec niepełnosprawności, tak aby zapewnić im podmiotowe traktowanie, oferowanie szerokiego zakresu usług publicznych i komercyjnych, zmiana filozofii wsparcia, które powinno być kompleksowe, elastyczne i odpowiadające rzeczywistym (a nie hipotetycznym) potrzebom.

Konwencja ONZ nakazuje dokonanie głębokich zmian w systemie prawnym. W Polsce dużo jest do zrobienia m.in.:

–         uchwalanie jednolitej ustawy regulującej zasadnicze kwestie definicyjne,

–         oddzielenie funkcji orzecznictwa od płatnika świadczeń (ZUS),

–         uznanie renty za niezbywalny ekwiwalent za utracone możliwości i wsparcie rehabilitacji.

Krakowska konferencja umożliwiła naukowcom z całego kraju zaprezentowanie badań dotyczących systemu wsparcia osób niepełnosprawnych w Polsce.

Przedstawione zostały rezultaty przygotowanej całościowej diagnozy sytuacji osób z niepełnosprawnościami w naszym kraju oraz szereg opartych na niej rekomendacji dla zmian systemowych.

Dotychczasowy brak rzetelnych danych statystycznych uniemożliwia całościową diagnozę ich sytuacji.

Dwudniowa ogólnopolska konferencja pozwoliła na przedstawienie szczegółowych analitycznych badań prowadzonych m.in. nad jakością życia sportem osób niepełnosprawnych, dobrymi praktykami związanymi z funkcjonowaniem tych osób w przestrzeni publicznej i jej dostępnością dla osób słabo widzących i słabo słyszących. Umożliwiła także omówienie systemu wsparcia osób z niepełnosprawnościami w Polsce w sposób syntetyczny i kompleksowy.

Wszystkie omawiane zagadnienia znajdą swoje miejsce w publikacjach pokonferencyjnych.

Aktywne poszukiwanie najlepszych praktyk i ich wdrażanie w Polsce tak lokalnie, jak i w skali kraju z pewnością pomoże osobom niepełnosprawnym w sposób pełny uczestniczyć w życiu społecznym w myśl tematu czołowej debaty: W stronę nowego modelu polityki społecznej – między polityczną obietnicą a rzeczywistością:”

Iwona Kucharska

fot. watchdogpfron.pl

Data publikacji: 23.05.2014 r.