Resort zdrowia zamierza zmienić stygmatyzującą terminologię w ustawie o opiece psychiatrycznej

Ministerstwo Zdrowia zamierza zmienić stygmatyzującą terminologię w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego. Zmodyfikowane zostaną również przepisy o stosowaniu przymusu bezpośredniego – wynika z projektu ustawy o ochronie zdrowia psychicznego przesłanego do konsultacji publicznych.

Resort zdrowia przesłał projekt nowelizacji ustawy o ochronie zdrowia psychicznego oraz niektórych innych ustaw do konsultacji publicznych. Celem legislacyjnym dokumentu opublikowanego na stronie rządowego centrum legislacji jest m.in. wprowadzenie zmian w wykorzystanej w przepisach ustawy terminologii. Ministerstwo Zdrowia zaznaczyło w uzasadnieniu, że obecnie jest ona archaiczna i może przyczyniać się do stygmatyzacji osób dotkniętych zaburzeniami psychicznymi. Dotyczy to również przepisów dotyczących stosowania przymusu bezpośredniego wobec osób z zaburzeniami psychicznymi.

Zmiany mają na celu również m.in. wykluczenie ewentualnych wątpliwości interpretacyjnych, doprecyzowanie kwestii dotyczących stron postępowania sądowego w sprawach o przyjęcie osoby z zaburzeniami psychicznymi bez jej zgody do szpitala psychiatrycznego jak również jej wypisania i miejsca przeprowadzania rozprawy. Projekt uwzględnia też niektóre wnioski NIK wynikające z kontroli „Opieka psychiatryczna nad dziećmi i młodzieżą”.

MZ wyjaśniło w opisie projektu, że planowane zmiany przepisów w zakresie przedłużania stosowania przymusu bezpośredniego w formie unieruchomienia lub izolacji na kolejne okresy stanowią przede wszystkim odpowiedź na problemy zdiagnozowane w szpitalach czy oddziałach niebędących oddziałami psychiatrycznymi, np. w szpitalach wielospecjalistycznych, ze szczególnym uwzględnieniem oddziałów internistycznych, toksykologicznych, chirurgicznych oraz innych, w których nie jest dostępny lekarz psychiatra, który mógłby przedłużyć stosowanie przymusu bezpośredniego w formie unieruchomienia lub izolacji.

„Powyższa propozycja uzyskała poparcie środowiska medycznego, reprezentowanego przez konsultantów krajowych – nie tylko w dziedzinie psychiatrii czy psychiatrii dzieci i młodzieży, ale także w dziedzinie toksykologii, chorób wewnętrznych czy anestezjologii i intensywnej terapii” – zaznaczył resort.

W projekcie zaproponowano m.in. zastąpienie objaśnień pojęcia „osoba z zaburzeniami psychicznymi”, które będzie się odnosić do osoby: z zaburzeniami psychotycznymi (zmiana z osoby chorej psychicznie – wykazującej zaburzenia psychotyczne); z niepełnosprawnością intelektualną (zmiana z osoby upośledzonej umysłowo), wykazującej inne zakłócenia czynności psychicznych, które zaliczane są do zaburzeń psychicznych i wymagają świadczeń zdrowotnych lub innych form pomocy i opieki niezbędnych do życia tej osoby w środowisku społecznym (zmiana z osoby wykazującej inne zakłócenia czynności psychicznych, które zgodnie ze stanem wiedzy medycznej zaliczane są do zaburzeń psychicznych, a osoba ta wymaga świadczeń zdrowotnych lub innych form pomocy i opieki niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym lub społecznym).

Resort chce też nadać nowe brzmienie przepisowi, zgodnie z którym osoba z zaburzeniami psychicznymi leczona w szpitalu psychiatrycznym może uzyskać zgodę osoby kierującej oddziałem na okresowe przebywanie poza szpitalem bez wypisywania jej z zakładu, jeżeli nie zagraża to jej życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób.

W ramach realizacji wniosków z kontroli NIK resort proponuje wprowadzenie do ustawy przepisu o przeszukaniu pacjentów oddziałów psychiatrycznych, przez wprowadzenie dwóch form przeszukania – kontroli osobistej oraz kontroli pobieżnej.

„Specyfika pracy szpitali psychiatrycznych uzasadnia tego rodzaju podejście normatywne. W odniesieniu do kontroli osobistej, będzie jej podlegać osoba z zaburzeniami psychicznymi umieszczona w szpitalu psychiatrycznym. Może to nastąpić w przypadku uzasadnionym względami zapewnienia bezpieczeństwa, uwzględniając zasadę proporcjonalności co do zaistniałych okoliczności. Natomiast w przypadkach uzasadnionych potrzebą zapewnienia prawidłowego leczenia lub znalezienia przedmiotów, których osoba z zaburzeniami psychicznymi umieszczona w szpitalu psychiatrycznym nie może posiadać, osoba ta może podlegać kontroli pobieżnej” – wyjaśniło MZ w uzasadnieniu.

Projektowane przepisy przewidują też, że po dwukrotnym przedłużeniu przez lekarza stosowania przymusu bezpośredniego w formie unieruchomienia lub izolacji dalsze przedłużenie jego stosowania na kolejne okresy, z których każdy nie może być dłuższy niż 6 godzin, jest dopuszczalne wyłącznie po każdorazowym osobistym badaniu osoby z zaburzeniami psychicznymi przez lekarza oraz uzyskaniu opinii innego lekarza. Dotychczasowe przepisy zakładają badanie przez lekarza psychiatrę i uzyskanie opinii innego lekarza psychiatry.

Zastosowanie przymusu bezpośredniego w formie unieruchomienia lub izolacji lekarz (niekoniecznie lekarz psychiatra) zleca na czas nie dłuższy niż 4 godziny – zakłada projekt.

Resort proponuje też, aby jednoosobowe pomieszczenia przeznaczone do obserwacji osoby unieruchomionej wyposażano w instalację monitoringu umożliwiającą stały nadzór nad osobą z zaburzeniami psychicznymi w nim przebywającą oraz kontrolę wykonania czynności związanych z unieruchomieniem.

Zmianie ulegną również przepisy dotyczące przyjęcia do szpitala psychiatrycznego bez zgody, przez wyeliminowanie konieczności zasięgnięcia w miarę możliwości opinii drugiego lekarza psychiatry przy przyjęciu do szpitala, na rzecz zasięgnięcia opinii drugiego lekarza. Ma to usprawnić procedurę przyjmowania do szpitala psychiatrycznego.

Proponowany termin wejścia w życie ustawy to 1 stycznia 2026 r. (PAP)

akar/ mark/, fot. freepik.com

Data publikacji: 08.10.2025 r.