Rozwój ŚDS związany z rosnącym poziomem dotacji

Systematyczny wzrost dotacji

Prowadzenie i rozwój infrastruktury ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi, do których należą środowiskowe domy samopomocy, jest zadaniem zleconym z zakresu administracji rządowej. Finansowane jest w całości z budżetu państwa (środki w wys. ok 32 mln zł rocznie) i w terenie realizowane przez samorząd gminny lub powiatowy. Środki na bieżące finansowanie środowiskowych domów samopomocy planowane są w budżetach wojewodów. Wojewoda określa także sposób finansowania i ustala wysokość dotacji dla każdej jednostki.

Jeszcze do roku 2015 poszczególne województwa podejmowały różne działania zmierzające do zwiększenia dotacji na jednego uczestnika tych placówek. W praktyce oznaczało to, że podczas gdy w jednych województwach wysokość dotacji rosła, choć w niewielkiej kwocie, w innych pozostawała na tym samym poziomie. W sumie wahała się w zależności od województwa pomiędzy 900 a 1300 zł na jednego uczestnika.

W roku 2015 r. Sejm podjął inicjatywę ustawodawczą, która doprowadziła do zmian w ustawie o pomocy społecznej w zakresie finansowania środowiskowych domów samopomocy. Ustalono, że docelowo poziom dotacji na jednego uczestnika nie może być niższy niż 250 proc. kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej w każdym województwie . Jednocześnie ustalono okres przejściowy na dochodzenie do tego poziomu.

W efekcie w roku 2016 i 2017 poziom dotacji celowej na działalność ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi wynosił co najmniej 200 proc. tego kryterium, tj. 1268 zł. Z kolei obecnie wynosi 230 proc. (1458 zł).

Zgodnie z nową regulację od roku 2019 dotacja będzie wynosiła już nie mniej niż 250 proc. kryterium dochodowego osoby samodzielnie gospodarującej. Po uwzględnieniu podwyższenia kryteriów dochodowych od października 2018 r. będzie to zatem 1 612, 30 zł dotacji na jednego uczestnika dla wszystkich województw. Oznacza to wzrost od 2016 roku o 27 proc. i o 46,6 proc. w stosunku do średniej dotacji, jaka przypadała na 1 uczestnika w 2015 roku przed wejściem zmian w sposobie finansowania.

Większa pomoc z „Programem za życiem”

Od 2017 roku w ramach „Programu za życiem” ułatwiono dostęp do środowiskowych domów samopomocy większej grupie osób z zaburzeniami psychicznymi, w szczególności osobom z niepełnosprawnościami sprzężonymi i spektrum autyzmu. Dotyczy to także rozwoju bazy całodobowej umożliwiającej całodobowy pobyt z przyczyn losowych lub na czas odpoczynku opiekuna osoby niepełnosprawnej.

Na ten cel w roku bieżącym zaplanowano dodatkowe środki w wysokości ponad 41 mln zł. Pozwolą one m.in. na dodatkowe zwiększenie dotacji na jednego uczestnika ŚDS do 30 proc., właśnie dla osób z niepełnosprawnościami sprzężonymi lub spektrum autyzmu, którzy posiadają orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawnośc,i wraz ze wskazaniem konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby.

W 2018 r. kwota tej dotacji wynosi 380 zł. Zatem wysokość dotacji ogółem na uczestnika ze spektrum autyzmu i sprzężonymi niepełnosprawnościami w roku 2018 wynosi 1 838,20 zł (1458,20 + 380).

W roku 2017 po raz pierwszy przekazano na ten cel środki dla 4 286 uczestników ze spectrum autyzmu lub niepełnosprawnościami sprzężonymi. W 2018 r. z tej formy dodatkowej dotacji skorzystało już w I półroczu 5 552 osób.

W związku ze zwiększeniem kryteriów dochodowych, wysokość dotacji może ulec podwyższeniu (od października 2018 roku będzie wynosić 1 612, 30 zł).Tak więc w roku 2019, przy założeniu 30 proc. zwiększenia dotacji dla osób z autyzmem i niepełnoprawnością sprzężoną, dotacja na takiego uczestnika ŚDS może wynosić nawet 2 278 zł.

Zwiększona do 30 proc. kwota dotacji pozwoliła na zatrudnienie dodatkowej kadry opiekuńczej. Zwiększone środki umożliwiają także specjalistyczne szkolenia, podwyższanie kwalifikacji zatrudnionych pracowników, a także zakup niezbędnego specjalistycznego wyposażenia.

Rozwój sieci na pierwszym miejscu

Ministerstwo Rodziny systematycznie rozszerza dostępność usług w środowiskowych domach samopomocy. Na koniec roku 2017 takich ośrodków było w całej Polsce już prawie 800, co daje ponad 29 tys. miejsce pobytu. Trzy lata temu było ich 760 (27,8 tys. miejsc).
Priorytetowym działaniem jest likwidacja tzw. „białych plam” czyli powiatów, na terenie których nie funkcjonują jeszcze tego typu jednostki, a także tworzenie nowych miejsc dla osób z spektrum autyzmu i sprzężonymi niepełnosprawnościami.

W roku 2017 zostały uruchomione ogółem 432 miejsca w 17 nowych ŚDS, 1 filii oraz 271 nowych miejsc w domach już istniejących. Dodatkowo w ramach programu kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem” uruchomiono 71 miejsc opieki.

W roku bieżącym z rezerwy celowej budżetu państwa na pomoc społeczną planowane jest utworzenie 190 nowych miejsc, w tym 174 miejsca w 7 nowych ŚDS w powiatach, które stanowią „białe plamy”. Ponadto ze środków Programu „Za życiem” planuje się uruchomienie 380 nowych miejsc dla osób ze spektrum autyzmu lub niepełnosprawnościami sprzężonymi.

Info: MRPiPS, oprac. sza, fot archiwum NS
Data publikacji: 12.09.2018 r.