Większy zakres kompetencji pielęgniarek zwiększy dostępność usług medycznych

W Unii Europejskiej ponad jedna czwarta pielęgniarek ma ponad 55 lat, jednocześnie spada zainteresowanie pracą w tym zawodzie i liczba absolwentów kierunków pielęgniarskich. Brakuje 1,2 mln lekarzy, pielęgniarek i położnych. W obliczu rosnącego zapotrzebowania na specjalistyczną opiekę medyczną konieczne staje się rozszerzenie kompetencji zawodowych personelu pielęgniarskiego. Profesjonalizacja zawodu mogłaby zachęcić do niego więcej młodych ludzi.

– Resort zdrowia potwierdził, że w Polsce jest już czas na wprowadzenie zaawansowanej praktyki pielęgniarskiej, w związku z czym to jest dla nas kolejne wyzwanie, w jakim kierunku powinniśmy podążać jako Polska w tworzeniu zaawansowanej praktyki, w ramach jakiego poszerzania kompetencji powinniśmy ją realizować, czy mają to być studia podyplomowe, czy moduły w ramach Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, które będą potrzebne w uzupełnieniu wiedzy – powiedziała mgr Mariola Łodzińska, prezeska Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych. – Na pewno musimy uwzględniać w kształceniu podyplomowym to, czego oczekuje pacjent, ale też środowisko. Już z perspektywy trwania kształcenia podyplomowego widzimy, że wiele rzeczy należałoby zmienić, ale też wprowadzić nowe elementy.

Kluczowy krok ku optymalizacji opieki zdrowotnej
Rozszerzenie kompetencji personelu pielęgniarskiego w zakresie wprowadzania różnych typów dostępu naczyniowego i zarządzania tym procesem jest kluczowym krokiem w kierunku optymalizacji opieki zdrowotnej, zwiększenia dostępności procedur i obniżenia kosztów opieki.

– Największym wyzwaniem związanym z rozszerzaniem kompetencji pielęgniarek w zakresie dostępu naczyniowego jest absolutna zmiana mentalności wszystkich wokół  – podkreśla dr n.med. i n.o zdr. Maciej Latos prezes Polskiego Towarzystwa Pielęgniarstwa Infuzyjnego i reprezentant Polski w Global Vascular Access Network (GloVANet), międzynarodowej radzie ekspertów zrzeszającej klinicystów z całego świata.

– Bardzo ważnym aspektem jest właściwy proces edukacji, nabywania realnych kompetencji do wykonywania tych czynności – wszystko możemy zapisać, wszystko możemy pokazać, natomiast bardzo restrykcyjny i przemyślany proces kształcenia w tym zakresie, aby nabyć tę praktyczną umiejętność, jak np. wykorzystywanie USG, pozwoli, aby te wyniki były adekwatne do potrzeb pacjentów i na światowym poziomie – ocenił dr Latos.

Krzyżowanie kompetencji w zawodach medycznych i okołomedycznych staje się niezbędne ze względu na rosnące zapotrzebowanie na usługi medyczne. Wynika to m.in. z procesu starzenia się populacji czy wzrostu liczby zachorowań na choroby przewlekłe. Przykładem interdyscyplinarnego podejścia do procedur medycznych jest obszar dostępu naczyniowego.

– W portfolio kompetencji pielęgniarskich stawiamy przede wszystkim na zwiększenie kompetencji, czyli na większą samodzielność. Mowa zarówno o lecznictwie zamkniętym, jak i lecznictwie otwartym, bo właściwie w każdym obszarze jest potrzebne, żeby personel pielęgniarski miał większy zakres kompetencji i był bardziej samodzielny – podkreślił dr n. med. i n. o zdr. Paweł Witt, przewodniczący Rady Ekspertów Koalicji na rzecz Bezpieczeństwa Szpitali. – W lecznictwie szpitalnym będzie to np. zakładanie dostępów centralnych z obwodu czy prowadzenie terapii przeciwbólowej, leczenie ran, które już świetnie funkcjonuje. Są takie obszary, gdzie musi to być nowa kompetencja, a są takie obszary, które właściwie wymagają tylko wzmocnienia istniejących już kompetencji.

– Na nowych kompetencjach przede wszystkim zyskuje pacjent, bo zwiększa się dostępność do danego świadczenia, jeżeli może ona być wykonywana przez inny zawód medyczny niż do tej pory. Tym samym oznacza to też krótkie kolejki na wykonanie procedury, pewnie też mniejsze finansowanie, bo część z tych kompetencji, które są wykonywane przez inne zawody medyczne, wycenione są trochę niżej, więc jest to też zysk finansowy – przekonuje dr Paweł Witt. – Dla personelu przez to, że może wykonywać daną kompetencję, jest to wzrost poziomu edukacji i profesjonalizmu.

Skuteczność procedur PICC to bezpieczeństwo pacjentów
Jak wskazuje prezeska Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych, środowisko pielęgniarek od lat zabiega o nowe kompetencje, których celem jest usprawnienie funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej i ułatwienie pacjentom, w tym osobom starszym, niepełnosprawnym, dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej. Pielęgniarki chętnie i aktywnie uczestniczą w różnego rodzaju formach kształcenia podyplomowego, ale też zdobywania tej wiedzy na różnego rodzaju konferencjach. Niestety często one same – jak mówiła prezes M. Łoboda – nie czują się na tyle na siłach, żeby z tych kompetencji skorzystać,  ale także – co bardzo ważne – pracodawca nie wykorzystuje ich kompetencji.

A w krajach Europy Zachodniej, to właśnie personel pielęgniarski – odpowiednio przeszkolony i pracujący w interdyscyplinarnych zespołach – zakłada zarówno cewniki pośrednie (ang. Midline Catheters), jak i PICC/1 (ang. Peripherally Inserted Central Catheters – PICC). Skuteczność tych procedur realizowanych przez pielęgniarki wynosi do 99 proc. i znacząco skraca czas oczekiwania pacjenta na zabieg oraz redukuje ryzyko powikłań, w tym zakażeń czy odmy opłucnowej.

Cewniki PICC, zakładane przez żyły obwodowe ramienia – to bezpieczna alternatywa dla tradycyjnych cewników centralnych wprowadzanych do żyły centralnej. Zabieg przeprowadzany jest pod kontrolą USG, co minimalizuje ryzyko powikłań i zwiększa komfort pacjenta. Co istotne, z tej formy terapii mogą korzystać również pacjenci z zaburzeniami krzepnięcia, co nie zawsze jest możliwe w przypadku klasycznego cewnika centralnego.

Najważniejsze jest indywidualne podejście do pacjenta i działanie zespołowe
– Kluczowe jest indywidualne podejście do pacjenta i dobór najbardziej odpowiedniego dostępu naczyniowego. Umożliwienie personelowi pielęgniarskiemu wykonywania procedury wprowadzania PICC znacząco poprawia bezpieczeństwo pacjentów, skraca czas rozpoczęcia terapii i zwiększa efektywność całego systemu. Nasze pierwsze obserwacje pokazują, że to skuteczne i bezpieczne rozwiązanie – pod warunkiem odpowiedniego szkolenia i współpracy zespołowej” – powiedział dr Maciej Latos,.

– Jeśli mamy wprowadzać zmiany w sposób bezpieczny i kompleksowy, nie ma innej drogi niż współpraca – od planowania, przez realizację, aż po podsumowanie każdej inicjatywy. Kluczowe jest działanie zespołowe, oparte na wiedzy i doświadczeniu specjalistów z różnych dziedzin, reprezentujących różne zawody medyczne, a w aspekcie dostępności – zmiana finansowania różnych typów dostępów naczyniowych, w tym cewników pośrednich i PICC – podsumował doktor Latos.

Z pewnością dzięki wdrożeniu zaawansowanej praktyki pielęgniarskiej system ochrony zdrowia będzie lepiej przygotowany na zachodzące w nim zmiany, pozwoli na prowadzenie zaplanowanego leczenia w efektywny sposób, z mniejszą liczbą powikłań oraz podniesie komfort pacjentów i jakość opieki zdrowotnej, sprawi, że wzrośnie bzpieczeństwo procedur.

Rozszerzeniu kompetencji personelu pielęgniarskiego dla pacjentów oznacza przede wszystkim szybszy i łatwiejszy dostęp do leczenia i przynosi korzyści wszystkim – pacjentom, personelowi i całemu systemowi ochrony zdrowia.

Rosnące dynamicznie zapotrzebowanie na usługi medyczne sprawiło, że jednym z priorytetów polskiej prezydencji w UE była inicjatywa European Nursing Action, która zakładała właśnie m.in. poszerzanie kompetencji zawodowych personelu pielęgniarskiego.

/1 Cewnik PICC (Peripherally Inserted Central Catheter) to długi, cienki i elastyczny cewnik wprowadzany do żyły obwodowej (najczęściej w ramieniu) i umieszczany w dużej żyle w pobliżu serca. Służy do podawania leków, płynów, chemioterapii lub żywienia pozajelitowego, a także do pobierania próbek krwi. Umożliwia długotrwały dostęp dożylny, eliminując konieczność wielokrotnego wkłuwania igłą. 

Oprac. IKa, fot. pexels.com

Data publikacji: 06.08.2025 r.