Przełom lata i jesieni to początek nowego sezonu kulturalnego, na który widzowie i słuchacze oczekują z zainteresowaniem i radością. To także czas ostatnich, a więc bardzo intensywnych, przygotowań do rozpoczynającego się właśnie Festiwalu Kultury bez Barier. Będzie to już jego 13. edycja. To wydarzenie, które każdego roku zwiększa swój zasięg, wpisało się na stałe na kulturalną mapę Polski.
– Idea festiwalu jest taka, żeby pokazać dostępność instytucji i jej ofertę dla osób z różnymi potrzebami – mówi Marta Matowicka z Fundacji Kultury bez Barier. – Chcemy, by był to festiwal, który łączy ludzi i daje możliwość skorzystania z oferty różnych instytucji: muzeum, teatru czy kina osobom o różnych potrzebach. Na przykład, żeby osoba niewidoma mogła skorzystać z dostosowania jej potrzebnego, ale także, by mogła jej towarzyszyć na takim wydarzeniu osoba w pełni sprawna. To jest podstawa.
Tegoroczny festiwal nie ma plakatu w formie graficznej, jest za to specjalna kampania, która ma zwrócić uwagę na fakt, że są osoby, które świat postrzegają innymi zmysłami niż większość społeczeństwa. To plakat który można sobie wyobrazić dzięki dołączonym skryptom audiodeskrypcji, opowiadającym jak on wygląda.
Organizatorzy partnerzy
Na Festiwalu każdy jest mile widziany! – twierdzą przedstawiciele organizatorów, czyli obok Fundacji Kultury bez Barier, stołeczny Teatr Ochoty i Mazowiecki Instytut Kultury. Projekt współfinansowany jest przez m.st. Warszawa. W trakcie dotychczasowych edycji udało się pozyskać ponad stu partnerów, wśród których są biblioteki, muzea, galerie, kina, teatry, domy kultury oraz ośrodki kultury a także organizacje pozarządowe.
Tegoroczna edycja trwa od 14 do 19 października. Pierwszego dnia odbędzie się uroczyste otwarcie we wspomnianym już Mazowieckim Instytucie Kultury. Odbędą się tam warsztaty i spotkanie integracyjne dla przedstawicieli instytucji, które biorą udział w festiwalu. Regularny program festiwalu rozpocznie się następnego dnia.
Festiwal w liczbach
W tym roku weźmie w nim udział 91 instytucji z całej Polski. Poszczególne wydarzenia, których jest aż 183, będą się odbywały w 25 miastach i miejscowościach we wszystkich niemal regionach kraju. Obok miast wojewódzkich m.in. Warszawy, Gdańska, Krakowa, Katowic, Wrocławia, Szczecin, Białegostoku i Lublina, który dołączył do festiwalu po raz drugi, są także mniejsze miasta znane już jednak na kulturalnej mapie Polski (Płock, Pacanów, Sosnowiec, Piekary Śląskie, Rabka Zdrój). Jest nawet, co szczególnie cieszy, wieś choć popularna w całym kraju za sprawą zespołu Pieśni i Tańca Śląsk, czyli Koszęcin.
Rezerwacje rozpoczęły się 1 października, dzień później było już ich 280, następnego dnia – ponad 570. Na wiele wydarzeń bardzo szybko zabrakło miejsc.
Dla każdego coś ciekawego
Cechą charakterystyczną festiwalu jest jego różnorodność. Uczestnicy mają do wyboru np. filmy z audiodeskrypcją i napisami dla niesłyszących, spektakle teatralne – w tegorocznej edycji udział weźmie aż 49 teatrów wystawiających przedstawienia dla różnych grup wiekowych. Są wśród nich spektakle dla najmłodszych widzów, młodzieży i dorosłych. Bilety do teatrów, znanych i lubianych, rozeszły się chyba najszybciej i nic w tym dziwnego, bo po pierwsze były one dużo tańsze niż standardowo oferowane pełnopłatne czy nawet ulgowe, a poza tym spektakle dostępne dla osób z różnymi potrzebami rzadko pojawiają się w stałym repertuarze większości krajowych scen. W tym roku na wsparcie wydarzeń teatralnych Fundacja Kultury bez Barier przeznaczyła duże środki otrzymane od m. st. Warszawy. A wśród teatrów, które zgłosiły swój akces do 13. edycji festiwalu są m.in.: stołeczny Ateneum, Baj, Studio, Syrena, TR Warszawa, Komedia oraz Polski, które zapraszają także na zwiedzanie swojej siedziby, gdański Miejski Teatr Miniatura, Teatr im. Cypriana Kamila Norwida w Jeleniej Górze, Teatr Pinokio w Łodzi, Teatr im. Stefana Jaracza w Olsztynie Teatr „Maska” w Rzeszowie, Teatr Współczesny w Szczecinie, Wrocławski Teatr Lalek i Teatr Zagłębia w Sosnowcu. Oprócz spektakli teatralnych będą także seanse filmowe m.in. w Kinie Zacisze działającym w Miejskim Domu Kultury w Piekarach Śląskich.
Zaplanowano także koncerty m.in. zespołu Stan Przejściowy Roberta Więckowksiego (na co dzień wiceprezesa Fundacji Kultury bez Barier).
Dla różnych grup wiekowych przeznaczono także ponad 80 bezpłatnych wydarzeń muzealnych. Poszczególne muzea oferują nie tylko zwiedzanie w tzw. cichych godzinach, oprowadzania kuratorskie dla grup w Polskim Języku Migowym i z audiodeskrypcją na żywo, ale również warsztaty. Indywidualne zwiedzanie zaproponowało m.in. Centrum Nauki Kopernik i jak można się było spodziewać bezpłatne wejściówki rozeszły się najszybciej. Uczestniczące po raz pierwszy w festiwalu Muzeum Gazownictwa w Warszawie – zaprasza np. na unikatowe warsztaty cyanotypii. Muzeum Mazowieckie w Płocku, oprócz oprowadzania po cieszącej się dużym zainteresowanie wystawie Art Deco, organizuje pokaz filmu niemego. Bezpłatne bilety wstępu na wydarzenia są także dla opiekunów OzN.
Zaplanowano także warsztaty m.in. taneczno-wokalne w Koszęcinie i rodzinne np. zabawę w projektowanie miasta w stołecznym Wolskim Centrum Kultury. Najmłodsi będą mogli spróbować swych sił w wymarzonym zawodzie w Minicity – miasteczku edukacyjnym gdzie dzieci z równymi niepełnosprawnościami będą mogą doświadczać pracy w różnych zawodach, np. lekarza, dziennikarza, strażaka i policjanta nawet mechanika samochodowego. Urząd Miasta Opola zaprosił z kolei dorosłych na warsztaty tworzenia tyflografik i audiodeskrypcji. Muzeum Narodowe w Lublinie proponuje warsztaty Kolaż – ożywiamy obrazy, zaś lubelska Fundacja Ośmiornice Kreatywności warsztaty psychologiczne w PJM. Muzeum Historii Żydów Polskich zaprasza osoby z uszkodzeniem słuchu na warsztaty kulinarne. Na warsztaty kulinarne w PJM z Jakubem Grojsem zaprasza też Muzeum Łazienki Królewskie.
I jeszcze dwa wydarzenia w miejscach dość odległych od kulturalnych stolic, czyli wizyta w Muzeum Górali i Zbójników w Rabce-Zdroju w formie zwiedzania i warsztatów w rabczańskiej Fundacja Kinematograf oraz spektakl: Mała syrenka w Europejskim Centrum Bajki im. Koziołka Matołka w Pacanowie.
Dostępność
Instytucje zapraszające na poszczególne wydarzenia zadbały o ich dostępność. W zależności od jego rodzaju, przeznaczenia dla określonej grupy OzN i potrzeb uczestników jest to: audiodeskrypcja, audioprzewodniki, pętle indukcyjne, przenośne systemy FM, tłumaczenie i prowadzenie na PJM, tyflografiki, które zdobyły sobie w ostatnich szczególne miejsce m.in. za sprawą Fundacji Wielozmysły – partnera festiwalu, napisy w języku polskim i angielskim dla osób niesłysząccyh. Z myślą o osobach w spektrum autyzmu pomyślano m.in. o słuchawkach wyciszających i pokojach wyciszeń. Niektóre z wydarzeń muzealnych zaplanowano w tzw. cichych godzinach. W przypadku osób z niepełnosprawnością intelektualną przygotowano materiały tzw. łatwym tekstem. W niektórych instytucjach zadbano jednocześnie o wiele udogodnień, np. łódzki Teatr Pinokio widzom spektaklu Banda Czarnej Frotte zapewnia audiodeskrypcję, miejsce wyciszenia i słuchawki wyciszające, pętlę indukcyjną i tłumaczenie na PJM i możliwość skorzystania z komfortki.
Każde wydarzenie w ramach festiwalu zawiera opis (w formie piktogramów) dotyczący form jego dostępności. Można się z nim zapoznać na stronie https://fkbb.pl/program
Pisząc o Festiwalu Kultury bez Barier nie sposób nie wspomnieć o wielkim zaangażowaniu wszystkich biorących w nim udział instytucji i ich pracowników oraz wolontariuszy i asystentów. To dzięki ich empatii ten festiwal ma moc a OzN troskliwą opiekę i dostęp do kultury, którego często brakuje im na co dzień.
– Cieszę się, że ten festiwal stał się taką forpocztą dla instytucji kultury, pozwalającą dostrzec, że publiczność może być bardzo różnorodna, że my jesteśmy różnorodni. Mamy różne potrzeby i funkcjonujemy w świecie, który czasem zdaje się nie widzieć tych potrzeb – mówi Marta Matowicka. – Mam takie marzenie, żeby Festiwal Kultury bez Barier był niepotrzebny, by kultura dostępna stała się naszą codziennością, a nie świętem. I oby to marzenie się spełniło.
Halina Guzowska
Data publikacji: 10.10.2025 r.
