„Kosmiczny” spektakl

Tytułowy bohater to Kacper, braciszek długo oczekiwany przez dziesięcioletnią Olę, narratorkę. Kacper jest dziwnym dzieckiem, trudno z nim nawiązać jakikolwiek kontakt, mimo że Ola bardzo się stara. Nie lubi „gilgotek”, nie pozwala się dotykać, jest – a właściwie w ogóle go nie ma. Odkąd Kacper pojawił się w rodzinie, nic nie jest normalne. Kolejne etapy dramatu poznajemy, kiedy Ola zwierza się swojej przyjaciółce. Rodzice nie mają dla Oli czasu, zaabsorbowani synkiem. Pojawia się coraz więcej niedomówień, rozczarowań, wstydu. Ola skarży się na kolejne, niezrozumiałe zachowania braciszka, który chodzi cały czas w kominiarce, zasłania okna, słowem – jest inny. Aż wreszcie pada to słowo: on jest obcy, jest jak KOSMITA!

Widzowie również ani przez moment nie zapominają o odmienności Kacpra dzięki fantastycznemu zabiegowi reżysera. Otóż Kacper to marionetka niciana, kukiełka z bardzo ładną, ale jednak nieruchomą twarzą. Pozostałe postaci są grane przez aktorów.

Spektakl mówi nie tyle o autyzmie, ile o problemach w komunikowaniu się z chorym i dlatego opowiadany jest przez siostrzyczkę autystycznego dziecka. Druga część przedstawienia jest radośniejsza. Pojawia się pan Marek, terapeuta. Problem jest nazwany, nikt się już nie boi słowa „autyzm”, rodzina Kacpra zmienia sposób komunikowania się ze sobą, rozładowuje się napięta sytuacja. Ola próbuje się bawić z Kacprem w inny sposób, pojawia się chęć zrozumienia autystycznego brata, zmiana oczekiwań wobec niego, w końcu jest nawet uśmiech i radość.

Spektakl został oparty na książce Roksany Jędrzejewskiej-Wróbel, „Kosmita”, która powstała jako forma biblioterapii dla rodzin dzieci autystycznych. Napisana została na podstawie rzeczywistych doświadczeń i przeżyć dzieci autystycznych i ich rodzeństwa. Autorka konsultowała fabułę z terapeutami Ośrodka Synapsis. Książka powstała z inicjatywy ING Bank Śląski, w ramach pierwszego w Polsce programu społecznego „W towarzystwie Lwa”, propagującego techniki biblioterapii. Bank realizuje program nieprzerwanie od 2005 roku, a „Kosmita” jest jego drugą pozycją biblioterapeutyczną.
Książka została dobrze przyjęta przez czytelników i rynek. Jest wpisana na złotą listę Fundacji ABC XXI wieku „Cała Polska czyta dzieciom” oraz nominowana do nagrody w konkursie Polskiej Sekcji IBBY „Książka Roku 2009″. IBBY (International Board on Books for Young People) to Stowarzyszenie Przyjaciół Książki dla Młodych.

Adaptacji i reżyserii podjął się dyrektor Teatru Dzieci Zagłębia, Dariusz Wiktorowicz.
– W książce bardzo realistycznie naszkicowano bunt Oli. To świetny materiał teatralny. Nasze przedstawienie nie jest wyłącznie dydaktyczną historią o tym, że należy szanować i akceptować czyjąś odmienność, nazywaną chorobą lub autyzmem – zapewnia Dariusz Wiktorowicz. Reżyser uważa, że autyzm niełatwo pokazać w teatrze; wierzy, że dzięki spektaklowi dzieci uświadomią sobie problemy chorych na autyzm rówieśników.
– Rodzice dzieci autystycznych często koncentrują większość swojej uwagi na chorym potomku. Cierpi na tym jego rodzeństwo. Czuje się osamotnione i chce krzyczeć: „Ja też mam problemy, też chcę być chora, zwróćcie na mnie uwagę!” – mówi reżyser. – Tymczasem w rodzinach autystycznych bardzo istotne jest zrozumienie, jakim rodzice i rodzeństwo obdarzają chore dziecko. W spektaklu Kacper wciąga bliskich do swojego „kosmicznego” świata, dzięki czemu rozumieją go oni coraz lepiej. Są to tematy dotąd pomijane milczeniem, trudne w przekazie. Istnieje jednak duża potrzeba społeczna, by je poruszać. Dlatego też, przy wsparciu projektu ING Banku, chętnie się w to zaangażowałem. Poza tym osobiście poznałem dorosłego z autyzmem, który dzięki odpowiedniej terapii, w znacznym stopniu wygrał walkę z chorobą, z wycofaniem. Obecnie prowadzi własną firmę i dobrze funkcjonuje. Jest więc potrzeba, by innym dać nadzieję i wiedzę o możliwościach.

Wielkim atutem przedstawienia jest muzyka skomponowana przez Mateusza Pospieszalskiego. Słowa poszczególnych piosenek ilustrują przeżycia Kacpra i prowadzony przez niego w listach „dialog” z aniołem stróżem.

Na premierze spotkaliśmy redaktor Marylę Kempińską, dziennikarkę Polskiego Radia w Katowicach. Juror nagrody Złota Maska, nie kryjąc zachwytu, powiedziała: – To murowany kandydat do tej nagrody.
Tekst i fot.: Ilona Raczyńska

W trakcie przedstawienia nie wolno robić zdjęć. Dyrekcja teatru pozwoliła niewidomej Hani Pasterny „obejrzeć” przed spektaklem kukiełkę – Kacperka…

Złota Maska dla spektaklu o autystycznym dziecku!
Spektakl „Kosmita”, adaptacja teatralna książki Roksany Jędrzejewskiej-Wróbel, został laureatem nagrody „Złota Maska” w kategorii „Rola w teatrach lalkowych”. Nagrody Artystyczne Marszałka Województwa Śląskiego „Złota Maska” przyznawane są od 1968 roku, z okazji Międzynarodowego Dnia Teatru, za szczególne osiągnięcia artystyczne w dziedzinie sztuki teatralnej. Aż trzy nominacje za rok 2009 otrzymał Teatr Dzieci Zagłębia im. Jana Dormana w Będzinie. Decyzją jurorów nagrodę w kategorii „Rola w teatrach lalkowych” otrzymała Ewa Zawada za Olę w spektaklu „Kosmita” oraz za rolę tytułową w spektaklu „Calineczka”.
IKRa