Jak pokazują naukowe badania, śpiew, taniec, a nawet uważne słuchanie muzyki może pomagać w zachowaniu lepszego stanu mózgu na starość i wyraźnie poprawia stan osób z demencją. Może podnieść ich nastrój, usprawnić myślenie i wspierać kontakty z innymi ludźmi.
Młodszy mózg
Muzyczne aktywności opóźniają starzenie mózgu – taką, pozytywną wiadomość donieśli niedawno naukowcy z Uniwersytetu Genewskiego. W badaniu z udziałem ponad setki emerytów zauważyli, że śpiewanie, a nawet słuchanie muzyki pobudza powstawanie istoty szarej w mózgu, co może opóźnić związane z wiekiem pogorszenie zdolności poznawczych. Ochotnicy nigdy nie uczyli się grać czy śpiewać, a w ramach badania wzięli udział w półrocznym programie zajęć muzycznych. Część ćwiczyła grę na pianinie, a pozostali uczyli się aktywnego słuchania – starali się m.in. rozpoznawać instrumenty, analizowali konstrukcję słuchanych utworów granych w różnych stylach.
„Po upływie sześciu miesięcy stwierdziliśmy wspólne efekty obu interwencji. Badania obrazowe mózgu wykazały wzrost istoty szarej w czterech obszarach zaangażowanych w wyższe funkcje poznawcze u wszystkich uczestników, włącznie z obszarami móżdżku odpowiedzialnymi za pamięć operacyjną. Ich wydajność wzrosła o 6%, a ten wynik był bezpośrednio skorelowany z plastycznością móżdżku” – mówi główna autorka eksperymentu prof. Clara James.
Wspomina o pamięci roboczej, ponieważ, jak podkreśla, to właśnie ten rodzaj pamięci najszybciej ulega związanym z wiekiem zmianom. Między grupami były też różnice. U osób uczących się grać na pianinie nie zmieniła się pierwszorzędowa kora słuchowa – główny region odpowiedzialny za przetwarzanie dźwięku, podczas gdy jej objętość zmalała u osób z drugiej grupy. Można to jednak łączyć raczej z upływem czasu – eksperyment trwał pół roku, a ochotnicy mieli od 62 do 78 lat.
„Dało się zaobserwować ogólny wzorzec zmniejszania się mózgu u wszystkich uczestników. Dlatego nie możemy wnioskować, że interwencje muzyczne odmładzają mózg. Przeciwdziałają one tylko starzeniu się w konkretnych regionach – mówi Damien Marie główny autor pracy opublikowanej w piśmie >>NeuroImage<<. – Spowolnienie utraty masy mózgu z pewnością można jednak uznać za sukces”.
Muzyczny most
Opublikowane w ubiegłym roku badanie przeprowadzone na Northwestern University pokazało, że muzyka pomaga cierpiącym na demencję osobom w nawiązywaniu kontaktu z bliskimi. Jak przypominają naukowcy, osoby z takimi zaburzeniami, w późnych stadiach tracą nawet zdolność do werbalnego komunikowania się z innymi. W programie „Musical Bridges to Memory” (muzyczny most do przeszłości) specjalny zespół grał na żywo utwory z młodości pacjentów. Razem z opiekunami chorzy śpiewali, grali na prostych instrumentach lub tańczyli. Jak wyjaśniają badacze, tworzyło to emocjonalną więź między pacjentem i opiekunem. Jednocześnie, zarówno u cierpiących na demencję osób jak i opiekunów rosło społeczne zaangażowanie, a malały dolegliwości neuropsychiatryczne, takie jak rozdrażnienie, lęk i depresja.
„Pacjenci mieli możliwość nawiązania kontaktu z opiekunami za pomocą muzyki – utworzyli połączenie, które nie było dla nich dostępne werbalnie – wyjaśnia prof. Borna Bonakdarpour, autor badania. – Rodzina i przyjaciele osób z demencją także cierpią z powodu choroby. To dla nich bolesne, gdy nie mogą nawiązać kontaktu z bliską osobą. Kiedy języka już nie można wykorzystać do komunikacji, muzyka stwarza między nimi most” – mówi.
Badacze tłumaczą, że związane z muzyką czy nawet tańcem wspomnienia są zapisane głęboko w mózgu i pozostają dostępne jeszcze po tym, jak inne ślady pamięciowe, czy nawet zdolność mówienia zanikną.
Lepszy nastrój, sprawniejsza pamięć
Jak pokazało badanie ekspertów z Uniwersytetu Helsińskego, kontakt z muzyką – a konkretnie – śpiewanie może podnosić nastrój i poprawiać pamięć u osób z demencją, przynajmniej na wczesnym etapie. W projekcie wzięło udział 89 par chory-opiekun, z których część wzięła udział w 10-tygodniowym programie zajęć muzycznych obejmujących śpiewanie, część – w podobnych zajęciach ale tylko ze słuchaniem muzyki, a części zapewniono standardową opiekę. Po dziewięciomiesięcznej obserwacji okazało się, że zajęcia muzyczne poprawiały różne zdolności poznawcze, takie jak pamięć robocza, funkcje wykonawcze czy orientacja oraz redukowały depresję, w porównaniu do typowej opieki. Dalsza analiza ukazała kolejne informacje. Śpiewanie najbardziej pomagało osobom z wczesną fazą demencji i przed 80. rokiem życia, u których poprawiało pamięć, funkcje wykonawcze i orientację. Słuchanie muzyki natomiast okazało się szczególnie wartościowe dla osób z zaawansowaną demencją. Natomiast obie aktywności podnosiły nastrój, przy czym, najbardziej u osób z łagodną demencją typu Alzheimera. Muzyka działała przy tym niezależnie kontaktu chorych z nią w przeszłości.
„Zważywszy na rosnące globalne występowanie i obciążenie demencją oraz ograniczone zasoby opieki zdrowotnej przeznaczone dla chorych i ich rodzinnych opiekunów, ważne jest znalezienie alternatywnych sposobów utrzymania i stymulacji funkcjonowania poznawczego, emocjonalnego i społecznego w tej populacji – mówi autor badania, dr Teppo Särkämö. – Nasze wyniki sugerują, że rekreacyjne, muzyczne aktywności mogą być łatwo zastosowane i powszechnie wykorzystywane w opiece i rehabilitacji osób z demencją. Szczególnie stymulujące i angażujące zajęcia, takie jak śpiewanie, wydają się bardzo obiecujące w utrzymaniu funkcjonowania pamięci na wczesnych stadiach demencji” – dodaje.
Muzyczny test wykrywa demencję
Oprócz wsparcia terapii, muzyka może pomóc jeszcze w innym kluczowym zadaniu – detekcji problemów z pamięcią i myśleniem. Grupa ekspertów z Uniwersytetu w Tel Awiwie opracowała bowiem muzyczny test do wykrywania ubytków poznawczych. Opiera się on na 15-minutowym pomiarze aktywności elektrycznej mózgu w czasie, gdy pacjent wykonuje proste muzyczne zadania. Jak podkreślają naukowcy, system można z łatwością wdrożyć w dowolnej klinice, bez specjalistycznych szkoleń personelu.
„Nasza metoda umożliwia rutynowe monitorowanie i wczesne wykrywanie pogorszenia sprawności poznawczych. Pozwala to na zapewnienie lepszego leczenia i zapobieganie szybkiemu, ciężkiemu pogorszeniu stanu pacjenta. Profilaktyczne badania tego rodzaju są powszechnie akceptowane w przypadku różnych problemów fizjologicznych, takich jak cukrzyca, nadciśnienie czy rak piersi, a jednak do tej pory nie opracowano jeszcze metody umożliwiającej rutynowe, łatwo dostępne monitorowanie mózgu w celu wykrycia problemów poznawczych” – mówią twórcy testu.
Jak wyjaśniają, muzyka w silny sposób oddziałuje na różne obszary mózgu. Często podnosi nastrój, ale też stawia mózgowi nie lada wymagania. I tutaj może leżeć jej wartość dla osób z poznawczymi ubytkami.
Źródło informacji: Serwis Zdrowie, fot. freepik.com
Data publikacji: 09.06.2023 r.
