50-lecie PSOUU i Dzień Godności w Sejmie RP
11 maja 2013 r., Sala Kolumnowa Sejmu RP zapełniła się uczestnikami debaty „Miejsce i rola osób z niepełnosprawnością intelektualną w nowoczesnym społeczeństwie demokratycznym" z udziałem zaproszonych gości oraz self-adwokatów, czyli osób z niepełnosprawnością intelektualną, które samodzielnie wypowiadają się w swoich sprawach, są rzecznikami własnych spraw.
Debatę zorganizowało Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym (PSOUU). Wsparcia przy jej zorganizowaniu udzieliły marszałek Sejmu RP Ewa Kopacz oraz rzecznik praw obywatelskich prof. Irena Lipowicz.
Dzień Godności Osoby z Niepełnosprawnością Intelektualną został ustanowiony przez PSOUU w 1998 r., celem podkreślenia, że niepełnosprawność intelektualna (podobnie jak fizyczna lub kolor skóry, płeć lub poglądy polityczne) nie może być przyczyną dyskryminacji i wykluczenia żadnego człowieka.
Rozpoczynając debatę Joanna Janocha prezes Zarządu Głównego PSOUU powiedziała, że wprawdzie osoby z niepełnosprawnością intelektualną są już dostrzegane przez innych członków społeczności, ale nie zawsze są słuchane. Często wynika to z niedoceniania ich umiejętności komunikacyjnych. Zorganizowanie debaty poświęconej ich życiu, w Sejmie, czyli miejscu gdzie tworzone jest prawo i gdzie głos może zabrać każdy obywatel, ma więc charakter symboliczny. – Tegoroczny Dzień Godności jest dla nas wyjątkowy, ponieważ w tym roku obchodzimy jubileusz 50-lecia. Nasze Stowarzyszenie jest prawnym kontynuatorem powstałego w 1963 r. w strukturach Towarzystwa Przyjaciół Dzieci ruchu rodziców, który był wówczas jedną z nielicznych w Europie, a na pewno pierwszą w krajach socjalistycznych, ogólnokrajową organizacją walczącą o godne miejsce w społeczeństwie osób z niepełnosprawnością intelektualną. – dodała prezes Joanna Janocha.
Rzecznik praw obywatelskich prof. Irena Lipowicz zwróciła uwagę w swoim wystąpieniu, że jest jeszcze wiele obszarów, w których prawa osób niepełnosprawnych są łamane, co prowadzi do ich dyskryminacji. Szczególnie ważne są kwestie edukacji osób z niepełnosprawnością intelektualną po ukończeniu szkoły podstawowej, co ma ogromny wpływ na rozwój zawodowy i uczestnictwo w życiu społecznym oraz brak rozwiązań prawnych do ustanowienia tzw. mieszkań chronionych, w których mogą mieszkać te osoby mając zapewnioną pomoc w sytuacji braku rodziców.
Sejmową dyskusję, w której uczestniczyło prawie 300 osób z całego kraju, podzielono na trzy panele. W każdym z nich udział wzięli goście specjalni – przedstawiciele najważniejszych instytucji publicznych w Polsce oraz self-adwokaci. Paneliści wyrażali swoje opinie i odpowiadali na pytania zadawane przez prowadzących – dr Monikę Zimę-Parjaszewską wiceprezeskę Zarządu Głównego PSOUU oraz Wojciecha Kobusa, self-adwokata ze Świdnicy, ambasadora Dnia Godności Osoby z Niepełnosprawnością Intelektualną 2013.
Pierwszy z sejmowych paneli dotyczył praw obywatelskich osób z niepełnosprawnością intelektualną, które są coraz bardziej świadome swoich praw wynikających z pełnienia przez nie określonych ról społecznych – obywatela, członka rodziny, pracownika czy nawet konsumenta. Osoby te samodzielnie załatwiają sprawy w urzędach publicznych, podejmują decyzje prawne i finansowe. Niestety, często jeszcze dochodzi w Polsce do aktów dyskryminacji, kiedy prawa te są im ograniczane lub wręcz odbierane. Poseł Ryszard Kalisz zwtócił uwagę na zapisy w Konstytucji RP, które zapewniają równe prawa wszystkim obywatelom, jednak z ich respektowaniem w życiu nie jest najlepiej i należy o tym rozmawiać.
Drugi panel dotyczył rynku pracy. Pomimo wielu działań instytucjonalnych, społecznych i informacyjnych, pokazujących osoby z niepełnosprawnością intelektualną jako świadomych i rzetelnych uczestników rynku pracy, ta grupa wciąż należy do najbardziej wykluczanych. Pracodawcy obawiają się zatrudniania tych osób bo nie wiedzą jakie czynności mogliby im powierzyć. Dotyczy to zwłaszcza tzw. otwartego rynku pracy, czyli instytucji publicznych i firm komercyjnych, które nie mają statusu zakładu pracy chronionej. Niewątpliwie, ogromną rolę w przygotowaniu tych osób do wejścia na rynek pracy i pokazaniu pracodawcom możliwości wykonywania przez nie pracy powinni odegrać dobrze przygotowani doradcy zawodowi.
Podczas tego panelu Teresa Hernik dyrektor Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych poinformowała, że trwają prace nad nowymi rozwiązaniami w zakresie orzekania o niepełnosprawności, które powinno większy nacisk kłaść na ograniczenia w funkcjonowaniu społecznym niż na problem zdrowotny. Obecnie głównym kryterium orzeczniczym jest stan zdrowia, a nie ograniczenia z niego wynikające.
Dominika Staniewicz ekspert rynku pracy Business Centre Club zwróciła uwagę, że to pracodawcy tworzą miejsca pracy i to od ich wiedzy na temat osób niepełnosprawnych zależy czy znajdą one swoje miejsce na rynku pracy. W sytuacji gdy o ich zatrudnieniu decyduje kwestia dofinansowania a nie potencjalne możliwości tych pracowników, zaczynają się różnego rodzaju problemy, o których jesteśmy informowani przez media pokazujące negatywny wizerunek pracodawców osób niepełnosprawnych.
O działaniach systemowych wspierających zatrudnienie osób niepełnosprawnych mówiła Agnieszka Kłoskowska-Dudzińska z PFRON. Przedstawiła dane statystyczne wskazujące na widoczną poprawę sytuacji tej grupy osób na rynku pracy, choć w tym zakresie wiele jest jeszcze do zrobienia.
Trzeci panel dotyczył szeroko pojętego życia osobistego osób z niepełnosprawnością intelektualną, a zwłaszcza takich kwestii jak: formy wsparcia umożliwiające samodzielne funkcjonowanie, tworzenie związków, zakładanie rodzin, dostęp do opieki medycznej i rehabilitacji, kultury i sztuki, sportu i rekreacji oraz nowych mediów. Uczestnicy tego panelu zgodnie podkreślali rolę samorządu, organizacji pozarządowych oraz samego społeczeństwa w podejmowaniu działań w tych obszarach. Na szeroko pojęte życie osobiste tych osób ma wpływ integracja społeczeństwa, choć w wielu sytuacjach można powiedzieć raczej o „poprawności społecznej”. Na szczęście, wiele podejmowanych kampanii społecznych zmienia obraz osoby z niepełnosprawnością intelektualną.
Końcowym akcentem debaty było uroczyste wręczenie Polskiemu Stowarzyszeniu na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, przez rzecznika praw bywatelskich Odznaki Honorowej „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka”. – 50 lat temu, kiedy to jeszcze Stowarzyszenie nie mogło być formalnie zarejestrowane, rodzice podjęli niebywały trud działań na rzecz najbardziej potrzebujących i dyskryminowanych w społeczeństwie – osób z niepełnosprawnością intelektualną. Państwo stało z boku i zamiast włączyć się do pomocy przyglądało się ich działaniom. Teraz, po latach, instytucje państwowe starają się brać udział we wspieraniu działań na ich rzecz, choć jeszcze jest ogrom spraw do zrobienia, a od PSOUU można się wiele nauczyć. – powiedziała prof. Irena Lipowicz wręczając odznaczenie na ręce prezes Joanny Janochy i prezes honorowej Krystyny Mrugalskiej.
Tekst i fot.: Dariusz Opioła
Data publikacji: 17.05.2013 r.
