Na dwa dni przed Międzynarodowym Dniem Osób Niepełnosprawnych, tj. 1 grudnia w siedzibie Pracodawców RP odbyło się pierwsze spotkanie okrągłego stołu środowisk wspierających i działających na rzecz osób z niepełnosprawnością zainicjowane przez Karkonoski Sejmik Osób Niepełnosprawnych (KSON). Zgromadzili się przedstawiciele m.in. organizacji pozarządowych, związków pracodawców i instytucji publicznych.
Poruszano szeroki wachlarz tematów, ale głównym była aktywizacja zawodowa osób z niepełnosprawnościami.
Pójście do pracy, wejście w społeczeństwo odgrywa ogromną rolę, daje szansę żeby OzN poczuła się społecznie ważną jednostką. Aby do aktywizacji doszło, to trzeba edukować i docierać z informacjami do osób, które wchodzą na rynek pracy, i do ich rodzin. Często zdarza się tak, że osoba ma wpojone przez rodzinę, że nie powinna iść do pracy, boi się utraty świadczeń, wstydzi się swojej niepełnosprawności.
Organizacje pozarządowe realizują różne projekty wspierające OzN, ale edukacja prawna, edukacja rodzin powinna odbywać się poprzez kampanię społeczną, żeby docierać do osób niepełnosprawnych. Wiele osób nie wie np. o programach PFRON i nie potrafi z nich korzystać.
W ciągu ostatnich lat świadomość pracodawców, że potrzebie wspierania OzN jest na dużo wyższym poziomie niż to było 10 lat temu. Jest sporo dużych firm, które są chętne do zatrudniania osób z niepełnosprawnościami
Największy problem z zatrudnieniem mają osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. Nie widać ich niepełnosprawności, ale w miejscu pracy mogą pojawić się różne problemy. Pracodawca zatrudniający osoby z dysfunkcjami intelektualnymi w stopniu umiarkowanym otrzymuje spore dofinansowanie z PFRON, które „amortyzuje” skutki tego, że pracownik nie zawsze będzie wykonywał do końca to, co jest zawarte w umowie.
OzN mogą korzystać z pomocy wielu organizacji i programów prozatrudnieniowych. Jeden z beneficjentów takiego programu obecny na spotkaniu stwierdził, że była to trampolina, która pozwoliła się znaleźć w odpowiednim miejscu pracy i na odpowiednim stanowisku. Z perspektywy osoby z niepełnosprawnością zauważył, że do realizacji celu muszą zadziałać dwie strony. Oczywiście trzeba zachęcić i wspierać taką osobę, ale jednocześnie druga strona musi znaleźć w sobie wiarę i wykazać chęć zmian. Ważne jest, aby u każdego zauważyć i wydobyć pewien potencjał, a rodzaj niepełnosprawności jest rzeczą drugorzędną.
Warto podkreślić, że coraz więcej projektów, np. w woj. podkarpackim jest adresowanych do osób z mniejszych miejscowości, które mają mniejsze możliwości edukacji czy aktywizacji zawodowej. Fundacja Aktywizacja z PFRON realizowała przez 3 lata projekt, w którym znaczna liczba osób znalazła zatrudnienie.
Poprawił się też wskaźnik zatrudnienia w administracji i służbie cywilnej, obecnie wynosi on 4,6, ale w tej sferze jest jeszcze dużo do zrobienia.
Uczestnicy spotkania byli zgodni, że należy wywierać nacisk na parlamentarzystów, ministerstwa aby wprowadzić odpowiednie zmiany systemowe. Kluczowym elementem do zmiany sytuacji na rynku pracy OzN jest na pewno pułapka świadczeniowa.
Kolejna bariera to dostępność sprzętu dla OzN, np. osoba niedosłysząca nie pójdzie do pracy bez odpowiedniego wspomagania narządu słuchu, bo nie będzie mogła właściwie funkcjonować i komunikować się.
Dużym problemem jest orzecznictwo, a także wspomniana edukacja. Jest wielu pracodawców, którzy chcą zatrudnić OZN, ale nie mogą znaleźć osoby z odpowiednimi kwalifikacjami. Należy lobbować za zmianami systemowymi, bo inaczej będzie to ciągła syzyfowa praca bez wymiernych efektów.
Jeżeli mówimy o pracodawcach, przedsiębiorcach, to ich funkcjonowanie oparte jest na regułach rynkowych. Od lat obserwujemy gigantyczny rollercoaster na rynku pracy i w gospodarce. Był czas odpływu pracowników z rynku pracy i konieczności ich poszukiwania, była sytuacja związaną z pandemią, lockdownami, zmianą gospodarczą, teraz zbliża się kryzys gospodarczy. Ważne jest aby budować właściwy klimat wokół pracodawców, pokazywać, że jest to pewien model biznesowy. Z drugiej strony budować otocznie, które pozwoli zdobyć pracowników z odpowiednimi kompetencjami. To nie jest zatrudnienie socjalne. W biznesie praktykowane jest zatrudnienie na konkretne stanowiska, do konkretnej pracy. Drugi element to jest otoczenie prawne. Pracodawcy muszą mieć stabilność, a reguły gry nie mogą zmieniać się zbyt gwałtownie.
Oferta rynku pracy jest obecnie szeroka i odpowiada na większość potrzeb związanych z aktywizacją zawodową. W ramach programu STABILNE ZATRUDNIENIE stałą pracę znalazło 50 proc. osób, który odbywały staże. Na przyszły rok PFRON przeznaczy ponad 1 mld złotych na wsparcie dla organizacji pozarządowych. Uruchomiono też zupełnie nową formę pomocy – program SAMODZIELNOŚĆ, AKTYWNOŚĆ, MOBILNOŚĆ, w ramach którego wspierane są m.in. osoby, które – nie mogąc znaleźć zatrudnienia w swojej miejscowości – chcą podjąć pracę w większym mieście, Oferta jest naprawdę bogata i problem nie leży w środkach finansowych i liczbie form pomocy, ale w potrzebie dotarcia do OzN i ich rodzin.
Obecnie trwa także nabór do Forum Dialogu z Organizacjami Pozarządowymi PFRON – aby prowadzić stały dialog, i konstruować programy i inne działania Funduszu w sposób, by trafiały w potrzeby osób z niepełnosprawnościami i tworzyły stabilny system wsparcia.
Ustawa o dostępności wprowadziła znaczne zmiany w postrzeganiu potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Jeszcze kilka lat temu zwracano na to znacznie mniej uwagi, np. nie oznaczano wejść czy schodów żółtymi pasami, nie stosowano w urzędach napisów w brajlu, ani pętli indukcyjnych. Dziś w urzędach taka wiedza jest powszechna.
– Dostępność powinna być u wszystkich z tyłu głowy, tworząc obiekty, projekty i inne rozwiązania organizacyjne i systemowe. To czy i na ile obiekty są dostosowane przekłada się na realne możliwości uzyskania pomocy, załatwienia spraw urzędowych, zrobienia zakupów, przez osoby z niepełnosprawnością, bez konieczności pomocy innych – podsumował jeden z uczestników spotkania.
Okrągły stół był pierwszym tego typu spotkaniem z cyklu debat na temat potrzeb osób z niepełnosprawnością. Kolejne spotkania będą poświęcone konkretnym wyzwaniom i aspektom aktywizacji oraz dostępności społecznej i zawodowej dla OzN.
Jolanta Kołacz, fot. mat. prasowe
Data publikacji: 03.12.2022 r.
