Malejące znaczenie orzeczenia o niepełnosprawności. Rosnący prymat oceny stopnia samodzielności

Orzeczenia o niepełnosprawności będą wydawane, ale nie będzie można na ich podstawie otrzymać szeregu świadczeń takich, które oparte są o niesamodzielność, a nie niepełnosprawność, jak np. zasiłek pielęgnacyjny, a także dodatek dopełniający (do renty socjalnej) i dodatek do renty z tytułu niezdolności do pracy (projekt, ale też nie ma związku ze stopniami niepełnosprawności). Według zapowiedzi w Sejmie, nawet aż do 2028 r. nie będzie podwyżek dla tych świadczeń. Bez podwyżki będzie również zasiłek pielęgnacyjny (nie został zwaloryzowany od 2019 r.!), dodatki do rent, asystencja osobista.

Dla celów świadczenia wspierającego samo orzeczenie o niepełnosprawności już nie wystarczy, aby je otrzymać – potrzebne jest jeszcze określenie poziom wsparcia czyli ocena samodzielności. Dodatek dopełniający (nie mający związku ze stopniami niepełnosprawności) i przyszły dodatek do renty z tytułu niezdolności do pracy są także oparte o orzeczenia o niesamodzielności, a nie orzeczenia o niepełnosprawności..

Do 31 grudnia 2023 r. świadczenia dla osób z niepełnosprawnością były ściśle powiązane z trzema stopniami niepełnosprawności: znacznym, umiarkowanym i lekkim. Od 1 stycznia 2024 r. działa świadczenie wspierające, które ocenia stopień samodzielności i niesamodzielności i ustala zakres potrzeby wsparcia pod kątem funkcjonalnym.

Najpierw należy złożyć wniosek do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności (WZON) o wydanie decyzji, w której zostanie ustalona liczba punktów określająca poziom potrzeby wsparcia. A dopiero po wydaniu przez WZON takiej decyzji trzeba złożyć wniosek do ZUS o przyznanie świadczenia wspierającego.

Wysokość tego świadczenia zależy od poziomu potrzeby wsparcia, czyli liczby przyznanych punktów i jest powiązana z wysokością renty socjalnej. Kwota świadczenia wynosi od 40 proc. renty socjalnej (poziom potrzeby wsparcia między 70 a 74 punktów) aż do 220 proc. wysokości renty socjalnej (poziom potrzeby wsparcia na poziomie od 95 do 100 punktów).

Wraz z coroczną waloryzacją renty socjalnej, corocznej waloryzacji podlegać ma także wysokość świadczenia wspierającego.

Od uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie niezdolności do samodzielnej egzystencji zależą również dodatek dopełniający i dodatek do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Natomiast w projekcie na ustawy o asystencji osobistej OzN ustalanie prawa do tego świadczenia odbywa się poprzez złożenie wniosku do właściwego WZON, który oceni potrzeby osoby z niepełnosprawnością w zakresie asystencji osobistej, ustali liczbę potrzebnych godzin asystencji, wysokość stawek dla asystenta, wymagania oraz możliwości w zakresie uzyskania szkoleń specjalistycznych przez asystenta osobistego.

W 2025 roku ważniejszy jest poziom wsparcia i punkty (na poziomie od 70 do 100 punktów), niż orzeczenie o niepełnosprawności. Decyzje wydaje właściwy wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności.

Oprac. IKa, fot. pexels.com

Data publikacji: 09.04.2025 r.