2 grudnia Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego (FIRR) zorganizowała piętnastą edycję Konferencji „Pełno(s)prawny Student”. Tak jak w ubiegłym roku, tradycyjne spotkanie w Krakowie zostało zastąpione debatą w formule internetowej. Dyskusja dotyczyła m.in. prac nad Ustawą o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami. Nie zabrakło wątków związanych ze szkoleniami, konkursem „Uczelnia Dostępna” oraz projektem ATU.
Pierwsze wystąpienia dotyczyły koncepcji Ustawy o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami w perspektywie funkcjonowania uczelni wyższych. 10 września w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej została podpisana umowa o partnerstwie na rzecz realizacji projektu, którego celem jest opracowanie ww. ustawy. To z kolei ma umożliwić pełne wdrożenie Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. Liderem projektu jest Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych w MRiPS. Natomiast partnerami są Polskie Forum Osób z Niepełnosprawnościami, Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Warszawski, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie oraz Fundacja Naukowa Instytut Badań Strukturalnych.
Ariel Fecyk i Joanna Kamola-Brzózan (na górze od lewej), dr Anna Rdest (na dole z lewej)
To nie będzie nowa ustawa o rehabilitacji, co na wstępie podkreślił sekretarz stanu w MRiPS i pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych Paweł Wdówik. Jak zaznaczył prelegent, sprawa dotyczy nie tylko wdrożenia pewnych standardów czy zapisów, które znajdują się w Konwencji. Przede wszystkim ma zmienić się filozofia podejścia do OzN.
W dalszej części wystąpienia poinformował o pracach nad ustawą o asystencji, które są prowadzone przez Kancelarię Prezydenta RP. Natomiast nowa ustawa o orzecznictwie jest gotowa od 28 października. Ona zmienia cały aparat orzekania i przebudowuje strukturę, tworzy jeden system orzeczniczy zamiast sześciu obecnie funkcjonujących. Sekretarz stanu stwierdził, że jest to reforma większa niż ta likwidująca gimnazja. Zaproponowane rozwiązania weszłyby w życie za 2 lata. Ustawa jest w rękach minister Marleny Maląg.
– Z mojego punktu widzenia, będzie to rewolucyjne [Ustawa o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami – przyp. red.]. Bo każdy nowy zapis w przepisach krajowych dotyczący osób z niepełnosprawnością zmienia rzeczywistość, w której żyjemy. Tak naprawdę, uczelnia nie jest oderwanym bytem, tylko miejscem, gdzie trafia dorosła osoba z niepełnosprawnością, która ma określone doświadczenia i wsparcie – powiedziała Justyna Kucińska, prezeska zarządu FIRR.
Prelegentka przedstawiła etapy działań w ramach projektu, który potrwa 26 miesięcy. Do grudnia br. nastąpi analiza sytuacji osób z niepełnosprawnościami. Natomiast do lipca 2022 r. zaplanowane jest przygotowanie nowej ustawy wdrażającej Konwencję. W okresie od maja do października przyszłego roku odbędą się konsultacje społeczne wypracowanego projektu ustawy wraz z Oceną Skutków Regulacji (OSR) i innych zmian legislacyjnych. Na październik-grudzień 2022 r. przewidziana jest analiza uwag z konsultacji, a także dokonanie ewentualnych modyfikacji pierwotnych projektów dokumentów. Od grudnia 2022 r. do lipca 2023 r. będzie przeprowadzony proces legislacyjny projektu ustawy oraz dokumentów towarzyszących. Z kolei w sierpniu i wrześniu nastąpi upowszechnienie informacji na temat nowych rozwiązań legislacyjnych wynikających z ww. ustawy.
Paweł Wdówik i Justyna Kucińska (na dole od lewej)
Budowanie świadomości
Kolejna część konferencji dotyczyła podnoszenia kompetencji kadr akademickich w zakresie edukacji osób z niepełnosprawnością. Prelegenci ze Stowarzyszenia Twoje Nowe Możliwości, skupili się na dobrych praktykach, głównie wypracowanych w ciągu dwóch ostatnich lat. Tylko w tym roku ta organizacja przeprowadziła szkolenia dla 1750 osób.
Ariel Fecyk porównał uczelnię do świątyni z okresu starożytności, której fasada oparta jest na czterech podstawowych filarach. 2 z nich są szersze, a 2 węższe. Zdaniem eksperta do tych pierwszych należą procedury i świadomość, a do drugich – infrastruktura i usługi wspierające. Prelegent podkreślił, że świadomość musi być powszechna, systematycznie podnoszona oraz delegująca odpowiedzialność.
– Szkolenia świadomościowe i podnoszenie świadomości przede wszystkim wspiera wprowadzoną zmianę. A tą zmianą, którą my wprowadzamy, jest budowanie uczelni dostępnych. To jest duża kulturowa zmiana, nie taka oczywista dla wszystkich jak dla nas tutaj zebranych – powiedział.
Z kolei Joanna Kamola-Brzózan przedstawiła m.in. wyniki badania ankietowego. Zostało ono przeprowadzone w okresie od 7 października do 30 listopada br. na siedmiu uczelniach wśród kadry akademickiej. Respondentami było 260 uczestników szkoleń świadomościowych oraz warsztatów specjalistycznych z zakresu wiedzy o niepełnosprawności.
76 proc. badanych uważa, że szkolenia z zakresu wiedzy o niepełnosprawności powinny być cykliczne. Z kolei 22 proc. ankietowanych jest przeciwnego zdania. Ponadto 79 proc. respondentów twierdzi, że ww. szkolenia powinny być obowiązkowym punktem przy wdrażaniu nowych pracowników. Odwrotnie sądzi 18 proc. uczestników sondażu.
W trakcie wystąpienia prelegentek NCBR
Szansa dla uczelni
Dalsza część „Pełno(s)prawnego Studenta” dotyczyła poziomu realizacji projektów w ramach konkursu „Uczelnia Dostępna”. Wątki z tego zakresu zostały przedstawione przez prelegentki z Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.
Z danych zaprezentowanych przez Annę Marciniak wynika, że w przedsięwzięciu bierze udział 201 uczelni, w tym 97 publicznych i 104 prywatne. Ścieżka Mini jest realizowana w 55 przypadkach, Midi – 104, Mini+Midi – 27, a Maxi – 15. Według stanu z 30 listopada br. wartość projektów wynosi 684 mln zł. W dwóch edycjach wypłacono ponad 224 mln zł, a rozliczono przeszło 101 mln zł. Jak zaznaczyła ekspertka NCBR, działania realizowane w projekcie muszą prowadzić do osiągnięcia modelu uczelni dostępnej, właściwego dla danej uczelni ze względu na potrzeby osób z niepełnosprawnościami.
Z kolei Elżbieta Kuźba poinformowała o pojawiąjących się problemach. To przede wszystkim nieprzewidziany w budżetach wzrost cen, w szczególności dotyczący kosztów związanych z pracami remontowo-budowlanymi. Ponadto widoczne są opóźnienia w realizacji projektów, co ma związek m.in. z przedłużającymi się rozstrzygnięciami postępowań. Do tego dochodzi brak współpracy ze środowiskiem działającym na rzecz OzN. Prelegentka przedstawiła też dobre praktyki. Wśród nich wskazała m.in. bieżący monitoring pojawiających się problemów i podejmowanie działań zaradczych czy zgłaszanie zmian na formularzach zmian.
Natomiast przedstawiciele uczelni zwrócili uwagę na częste zmiany opiekunów projektów. Ponadto podkreślili, że długo należy oczekiwać na odpowiedzi od NCBR. W wielu przypadkach są one ogólnikowe, pozostawiają spore pole do interpretacji.
Karolina Pogorzelska wyjaśniła, że były problemy wynikające ze zbyt małej liczby opiekunów projektów. Od 2018 r. obciążenie na opiekuna to było 50 projektów. Jak przyznała ekspertka, to liczba niemożliwa do obsłużenia w normalnym trybie. Wzrost zatrudnienia na takie stanowiska nastąpił dopiero pod koniec 2020 r. W gronie przyjętych znalazły się osoby, które wymagały doszkolenia. Średnio zajmuje to pół roku.
Ponadto NCBR nie było w stanie na bieżąco weryfikować wniosków o płatność. Pojawiły się zaległości, a wyjście z nich nastąpiło pod koniec czerwca br. W tym momencie na opiekuna przypada ok. 20 projektów. I nie powinno być już problemów z obsługą.
Projektowe wsparcie
Ostatni z poruszonych tematów dotyczył wsparcia oferowanego studentom z niepełnosprawnościami na uczelniach. Dr Anna Rdest z Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego poinformowała m.in. o ATU – Access To Universities for Persons with Disabilities (Dostęp do uniwersytetów dla osób z niepełnosprawnościami). To projekt realizowany przez FIRR z partnerami z Włoch, Bułgarii oraz Czech.
Uczestnicy konferencji dowiedzieli się, że opracowana została lista usług wsparcia. To rozwiązanie miało przede wszystkim pomagać uczelniom, które jeszcze nie zaczęły wspierać osób z różnymi rodzajami niepełnosprawnościami, ewentualnie mają małe doświadczenie w tym zakresie. Natomiast zastosowanie tej listy może być bardzo szerokie.
Prelegentka zwróciła też uwagę na formy wsparcia wybierane przez uczelnie. Nie zawsze pomysły są trafione, a niekiedy generują nowe potrzeby. Np. jeśli dom studencki zostanie dostosowany do potrzeb osoby z niepełnosprawnością ruchu, to być może konieczne będzie zapewnienie jej asystenta. Jak zaznaczyła ekspertka FIRR, trzeba być gotowym na poszerzenie oferty. To jest szansa dla szkół wyższych, bo każdy dodatkowy student to dodatkowe środki w ramach dotacji. Ale nie tylko finanse gwarantują działalność w zakresie wsparcia. Istotne są procedury, a teraz jest najlepszy czas na ich opracowanie.
– Wielu studentów nie będzie potrzebowało pomocy w dostosowaniu materiałów, dostosowaniu sali itp. Coraz więcej studentów będzie przychodziło z bardzo specyficznymi potrzebami. Takimi, że nie potrzebują pomocy jeden do jednego każdego dnia. Ale potrzebują takiego wsparcia psychologicznego, trochę wsparcia organizacji pracy, trochę dochodzenia do osiągania celu. Rola uczelni w organizacji mentoringu jest bardzo istotna – podkreśliła dr Anna Rdest.
Dr Anna Rdest, dyrektor ds. współpracy międzysektorowej z Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego
Możemy być zadowoleni z organizacji Konferencji „Pełno(s)prawny Student”, bo część merytoryczna była na wysokim poziomie. Dzięki obecności przedstawicielek NCBR, uczestnicy mogli zadać pytania, które nurtują dużo osób. W wielu przypadkach to są kwestie decydujące w sprawie kontynuacji rozwoju projektów realizowanych przez uczelnie.
Tematykę spotkania wybraliśmy przede wszystkim w oparciu o głosy ze środowiska. Jesteśmy w stałym kontakcie z przedstawicielami różnych szkół wyższych. Chcemy, żeby oni byli na bieżąco z tym, co może mieć wpływ na funkcjonowanie uczelni. Uznaliśmy, że to dobry moment, żeby powiedzieć o pracach nad koncepcją Ustawy o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami. Zwłaszcza że bardzo liczymy na aktywny udział środowiska akademickiego w tych działaniach. To będzie bardzo ważny głos.
Marcin Gazda, fot. zrzuty ekranowe
Data publikacji: 14.12.2021 r.
