Stowarzyszenie Pomocy Niepełnosprawnym „Skarbek" w Mysłowicach było głównym organizatorem konferencji pt. Osoba niepełnosprawna intelektualnie - realia i perspektywy, która odbyła się 18 października br. w Miejskim Centrum Kultury tamże. Jej celem było przedstawienie i omówienie problematyki osób z dysfunkcją intelektualną oraz zaprezentowanie kwestii legislacyjnych, partycypacji obywatelskiej oraz roli organizacji pozarządowych w przygotowaniu do życia w społeczeństwie osób niepełnosprawnych intelektualnie.
Po przywitaniu gości przez Olgę Szwemin, prezesa Stowarzyszenia „Skarbek”, poseł Marek Plura przypomniał, co już udało się osiągnąć i poprawić w polskim prawie, aby ułatwić funkcjonowanie osób niepełnosprawnych. Najbardziej aktualną zmianą i już zauważoną przez osoby niepełnosprawne jest zmiana w prawie wyborczym, która ułatwia osobom niepełnosprawnym ruchowo i niewidomym uczestnictwo w wyborach. Osiągnięciem jest też wprowadzenie ustawy o języku migowym, czy zmiana w zakresie korzystania z renty socjalnej. W imię lepszego dostępu do zatrudnienia osób niepełnosprawnych polski parlament przyjął ustawę, która pozwala na stosowanie preferencji dla tych osób, które startują w konkursach na stanowiska w administracji publicznej. Jest jeszcze jednak wiele do zrobienia, zwłaszcza w zakresie ratyfikacji Karty Praw Osób Niepełnosprawnych. W 2006 r. Polska zaakceptowała treść tego dokumentu i przyjęła zobowiązanie jego ratyfikacji. Jakość tej ratyfikacji będzie zależała od konkretnych rozwiązań. Będzie wymagana rewizja wielu ustaw, ale także stworzenie nowych przepisów, np. w ustawie o rehabilitacji i zatrudnianiu osób niepełnosprawnych dotyczących wspierania zatrudniania osób z niepełnosprawnością intelektualną, a także wprowadzenie zmiany celów i formuły funkcjonowania WTZ. Poseł Plura wyraził nadzieję, że nowe rozwiązania uda się wprowadzić przy akceptacji i na drodze dialogu zainteresowanych środowisk.
Dr Aleksandra Wentkowska, pełnomocnik terenowy w Katowicach rzecznika praw obywatelskich przedstawiła precedensy i wyroki Sądu Najwyższego i trybunałów związane ze skargami dotyczącymi praw osób niepełnosprawnych, w tym intelektualnie. Wyjaśniła również jak jest interpretowany i stosowany przepis kodeksu cywilnego dotyczący ubezwłasnowolnienia. Zachęciła do korzystania z pomocy Biura Rzecznika Praw Obywatelskich i jego zespołów terenowych.
Autorką ciekawego wystąpienia, które wywołało dyskusję, była Sonia Wilk z Muzeum Śląskiego. Zaprezentowała twórczość plastyczną osób niepełnosprawnych intelektualnie zwaną art. brut, która na świecie jest doceniana i wystawiana w najlepszych galeriach. Najcenniejsza galeria tego rodzaju sztuki znajduje się w Lozannie. W Polsce takie prace prezentuje m.in. galeria „Oto ja” w Płocku, czy Muzeum Śląskie. Rodzi się zasadnicze pytanie: czy prace, które powstają w trakcie warsztatów terapii zajęciowej są dziełem, czy jedynie tzw. ubocznym wytworem terapii? Według Soni Wilk podczas terapii może powstać dzieło sztuki.
– Artystów sztuki art. brut w Polsce mamy wielu, ale jak się ma do ich twórczości stosowanie podstawowego aktu prawnego regulującego prawa autorskie – ustawa o prawie autorskim i praw pokrewnych? – pytała prelegentka.
Kardynalnym błędem jest nie uznanie prawa wykonawcy, np. brakuje podpisu autora dzieła, zdarza się tak, że znajduje się tylko nazwa warsztatu i personalia instruktora. Bardzo trudnym tematem są majątkowe prawa autorskie. Często warsztaty terapii zajęciowej nie mają świadomości, że osoba niepełnosprawna intelektualnie posiada w tej mierze pełnię praw. Sonia Wilk podkreślała znaczenie zawieranie umów z twórcami, które są również zabezpieczeniem dla WTZ. Zdarzają się sytuację, że organizacje reprezentujące osoby niepełnosprawne domagają się zadośćuczynienia w zakresie tych praw.
Właśnie te zagadnienia budziły wiele wątpliwości przedstawicieli WTZ, co można uważać za dzieło, jak traktować udział WTZ w jego tworzeniu.
Dr Grażyna Szafraniec z Uniwersytetu Śląskiego zaprezentowała osiągnięcia artystyczne osób niepełnosprawnych. Podkreśliła unikatowość sztuki wykonywanej przez osoby o różnej dysfunkcji. Zaprezentowała szereg imprez, konkursów, festiwali, w których udział biorą osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Wysoko oceniała działalność Nieprzetartego Szlaku, czy WTZ Teatroterapia w Lublinie, których uczestnicy są pierwszymi zatrudnionymi na etacie w Teatrze im. J. Osterwy w Lublinie aktorami z niepełnosprawnością intelektualną.
– Uczestnictwo osób niepełnosprawnych w kulturze nie powinno dziwić, przecież talenty według „boskiego klucza” rozdawane są po prostu ludziom, czemu więc dziwimy się, że niewidomi tworzą, rysują, niesłyszący czy osoby unieruchomione tańczą, a osoby z problemami werbalnymi piszą piękne wiersze? – pytała dr Szafraniec.
Podsumowaniem konferencji było wystąpienie Grażyny Krzemień z ZSS Mysłowice, która szczegółowo opisała rolę rodziny w życiu osoby niepełnosprawnej intelektualnie oraz wpływu tych osób na funkcjonowanie rodziny, poszczególne etapy akceptacji takiej osoby w rodzinie, relacje między poszczególnymi członkami rodziny. Aby niepełnosprawne dziecko mogło być odpowiednio przygotowane do samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie rodzice powinni zwrócić uwagę na kształcenie umiejętności przydatnych w codziennym życiu. Powinni uczyć samodzielności, odporności emocjonalnej, optymizmu, akceptowania siebie i swojej niepełnosprawności, a także umiejętności kształtowania relacji z innymi osobami, prospołeczności, asertywności. Ważne jest aby w wychowywaniu upośledzonego człowieka kształcić w nim to, co można wykształcić, a nie skupiać się na ubytkach i brakach.
Konferencja była okazją do otwarcia wystawy poplenerowej „Nikiszowiec 2011″.
Patronat honorowy nad tym wydarzeniem objęli rzecznik praw obywatelskich prof. Irena Lipowicz oraz marszałek i wojewoda województwa śląskiego i prezydent miasta Mysłowice.
Tekst i fot.: Jolanta Kołacz
