Jednym z głównych celów strategii uniwersalnego projektowania jest promowanie równości i zapewnienie pełnego uczestnictwa w życiu społecznym osobom z obniżoną funkcjonalnością poprzez usuwanie istniejących barier i zapobieganie powstawaniu nowych. Podczas gdy uzyskanie ogólnej dostępności dla osób niepełnosprawnych jest możliwe za pomocą specjalistycznych rozwiązań, zasada uniwersalnego projektowania przewiduje, iż podstawowe działania i rozwiązania będą z założenia odpowiadały potrzebom wszystkich użytkowników.
Możliwość użytkowania wszelkich produktów przez wszystkich członków społeczności oraz udostępnienie im przestrzeni publicznej powinny być traktowane jako punkt wyjścia przy projektowaniu. Powinny być one zaprojektowane w taki sposób, aby mogły być użytkowane przez osoby w każdym wieku, z różnymi możliwościami, umiejętnościami i stopniem sprawności, przy uwzględnieniu użycia osobistych pomocy technicznych, takich jak wózki, aparaty słuchowe itp. Czynniki związane ze zdolnością poruszania się, widzenia, słyszenia, pojmowania, a także wrażliwość na czynniki środowiskowe (np. astma lub alergie) są w tym kontekście bardzo ważne.
Według tej zasady, nie powinno już być potrzeby dodatkowej adaptacji produktu do potrzeb poszczególnych grup osób z różną sprawnością. Nie należy zatem ustanawiać rozwiązań przeznaczonych specjalnie dla osób niepełnosprawnych, nie powinno się też podkreślać w żaden sposób, iż produkt został zaprojektowany specjalnie na potrzeby osób z obniżoną funkcjonalnością.
Uniwersalne projektowanie wspomaga osiąganie pożądanych celów społecznych, takich jak zrównoważony rozwój, ochrona różnorodności oraz środowiska naturalnego, zapewnianie bezpieczeństwa użytkowania lub pomocy w razie nagłych wypadków, dbałość o estetykę produktów.
Strategia ta wymaga interdyscyplinarności w działaniach związanych z jej planowaniem, wprowadzaniem i kontrolą. Jasno określone zasady udziału w realizowaniu projektów są niezbędne, aby zachęcić jak największą liczbę użytkowników do uczestnictwa w tym procesie. Wprowadzanie koncepcji uniwersalnego projektowania nie musi pociągać za sobą tworzenia nowych procedur, wymaga natomiast czynnego udziału grup użytkowników pewnych produktów oraz osób przebywających w określonych otoczeniach, a także zrzeszających ich organizacji.
Kluczowe są tu informacje i spostrzeżenia dostarczane przez osoby niepełnosprawne. Odpowiednie organizacje, reprezentujące ich interesy, powinny odgrywać ważną rolę w rozwoju, wprowadzaniu i kontroli funkcjonowania strategii.
Oprac. Jolanta Kołacz
Raport tematyczny „Projektowanie uniwersalne. Objaśnienie koncepcji” wydany przez Norweskie Ministerstwo Środowiska, którego polska wersja językowa powstała we współpracy z Biurem Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych do pobrania tutaj.
