W latach 2007-2010 (I półrocze) Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) współfinansował 5 dużych programów wspierających aktywizację osób niepełnosprawnych. W ramach tych programów oraz innych, mniejszych przedsięwzięć organizacje pozarządowe otrzymały prawie 300 mln zł. NIK ocenia, że środki te zostały wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem. Na pozytywną ocenę zasługuje także fakt, że PFRON prowadził akcje promocyjne, rozpowszechniające wiedzę o wdrażanych programach.
Niemniej NIK stwierdziła, że wdrażane programy miały wady. Przede wszystkim zabrakło rzetelnej analizy potrzeb, które miałyby być zaspokojone w efekcie realizacji kolejnych zadań. Programy wdrażane były także bez wiedzy o liczbie potencjalnych uczestników i bez odpowiedniej symulacji kosztów.
W trakcie samej realizacji programów także dochodziło do nieprawidłowości. NIK krytycznie ocenia przypadki zmiany zasad współpracy z organizacjami pozarządowymi w trakcie trwania programu, zmniejszanie przyznanych im kwot czy dokonywanie rozliczeń z opóźnieniem. W niektórych przypadkach opóźnienia w rozliczeniu sięgały nawet trzech lat. Działania takie doprowadziły do wycofania się niektórych organizacji ze współpracy z PFRON.
Zastrzeżenia Izby budzi także brak oceny efektywności poszczególnych programów. W przypadku programu „Trener Pracy” cel programu został sformułowany w taki sposób, że był niemierzalny, co praktycznie uniemożliwiło określenie stopnia jego realizacji. NIK zwraca także uwagę, że choć w większości skontrolowanych urzędów pracy liczba zarejestrowanych osób niepełnosprawnych z roku na rok rosła, to jednocześnie malała efektywność instrumentów sprzyjających ich zatrudnianiu. Na przykład odsetek stażystów, którzy zostali zatrudnieni po odbyciu dofinansowywanego przez PFRON stażu, spadł z 71,5 proc. w 2007 r. do 36 proc. w roku 2010.
NIK zwraca również uwagę na istotne przeszkody utrudniające niepełnosprawnym dostęp do urzędów. Poważne bariery architektoniczne wystąpiły w połowie skontrolowanych przez NIK budynków. Wśród nich były urzędy miast, urzędy gminy i powiatowe urzędy pracy. Dzięki pracom dostosowawczym usunięto tam bariery z głównych pomieszczeń. Jednak pozostałe pomieszczenia i kondygnacje nie zostały do tej pory odpowiednio przystosowane. Z tego powodu wielu urzędów w dalszym ciągu nie można uznać za miejsca przyjazne osobom niepełnosprawnym.
Raport (pobierz)
PFRON: Raport NIK wprowadza w błąd opinię publiczną
PFRON informuje, iż opublikowana na stronie NIK informacja w sprawie realizacji programów wspierających wzrost zatrudnienia osób niepełnosprawnych wprowadza w błąd opinię publiczną.
Nieprawdą jest, że w ramach kontrolowanych przez Izbę programów, PFRON wydatkował 300 mln zł na wspieranie zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Prawdą natomiast jest, że na ten cel PFRON wydał 55 mln zł, w tym:
– staże w ramach programu Junior – 8,7 mln zł,
– Trener Pracy – 23,3 mln zł,
– Osoby Niepełnosprawne w Służbie Publicznej – 23 mln zł.
Pozostała kwota, w wysokości 245 mln zł, została wydatkowa w ramach programu Partner na kompleksową i ciągłą rehabilitację osób niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym i znacznym, w tym również dzieci i młodzieży – prowadzoną przez ponad 300 organizacji pozarządowych.
Niezrozumiałym jest podawanie przez NIK informacji, które wprowadzają w błąd opinię publiczną, gdyż na aktywizację zawodową PFRON przeznaczył 55 mln zł, czyli tylko 18,5 proc. sumy wskazanej przez NIK w raporcie. Pozostałe 81,5 proc. wydatkowano na rehabilitację społeczną osób z najcięższymi niepełnosprawnościami.
Z pięciu programów kontrolowanych przez NIK, aktywizację zawodową osób niepełnosprawnych wspierały trzy z nich. Natomiast pozostałe dwa kontrolowane programy dotyczyły rehabilitacji społecznej prowadzonej przez organizacje pozarządowe.
Kontrolowane przez NIK wieloletnie programy miały charakter pilotażowy, a ich realizacja rozpoczęła się w 2002 r. Nadmienić należy, że NIK podczas wcześniejszych wielokrotnych kontroli nie podważała ich zasadności. Potwierdziła to również ostatnia kontrola NIK dotycząca wykonania planu finansowego za 2010 r., która jest dla Funduszu pozytywna.
Od 2008 r. powyższe programy przestały być realizowane m.in. z powodu braku instrumentów pozwalających w pełni oceniać ich efektywność. W ich miejsce Fundusz wdrożył system zadań zlecanych, zgodnie z art. 36 ustawy o rehabilitacji (…), w ramach którego dofinansowywane są także projekty służące rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych. System zadań zlecanych jest wyposażony w obowiązkowe zestawy wskaźników ewaluacyjnych pozwalających na bieżąco oceniać efektywność poszczególnych projektów.
