RPO: pełnomocnik dla kierowanych na przymusowy pobyt w szpitalu psychiatrycznym

Teraz sąd może ustanowić adwokata z urzędu dla takiej osoby nawet bez złożenia przez nią wniosku, jeśli ze względu na stan zdrowia nie jest to możliwe. RPO zwraca jednak uwagę, że zgodnie z przepisami to sąd decyduje, czy w konkretnym przypadku udział pełnomocnika jest potrzebny.

Rzecznik zaznacza, że – zgodnie zapisami konstytucji i konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności – prawo do rzetelnego procesu nakazuje takie prowadzenie postępowania, by umożliwić każdemu uczestnikowi skuteczne korzystanie z przysługujących mu praw i profesjonalnej pomocy prawnej.

„Podkreślenia wymaga, że już sam przedmiot postępowania, jakim jest przymusowe umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym z uwagi na poważne zaburzenia psychiczne (…) nakazuje powzięcie wątpliwości, czy osoba zainteresowana jest w stanie w pełni zrozumieć znaczenie wszystkich czynności sądu podejmowanych w toku postępowania oraz wynikających z nich skutków” – zwraca uwagę RPO.

Sąd ma obowiązek każdorazowej oceny, czy dana osoba potrzebuje pomocy prawnej z urzędu; uchybienie temu obowiązkowi prowadzi do nieważności postępowania. Jednak, aby kwestia nieważności postępowania z powodu nieustanowienia pełnomocnika z urzędu mogła zostać zbadana, to osoba pozbawiona pełnomocnika sama musi odwołać się od niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia – zwraca uwagę rzecznik.

Bodnar przyznaje jednocześnie, że przymusowe umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym ma w swoim założeniu zapewnienie dobra zarówno osoby umieszczonej, jak innych osób. „Stosowanie tej procedury musi się jednak odbywać z uwzględnieniem konieczności stosowania środków służących ochronie praw procesowych danej osoby. W tym stanie rzeczy, zapewnienie uczestnikom przedmiotowych postępowań profesjonalnej pomocy prawnej powinno być – w mojej ocenie – obligatoryjne i to bez względu na subiektywną ocenę sądu” – dodaje.

Bodnar przypomina, że również poprzednia RPO Irena Lipowicz zwracała uwagę na ten problem, a ówcześni szefowie resortu zdrowia podzielili stanowisko rzeczniczki i zapowiedzieli doprecyzowanie w tym zakresie przepisów ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Dotąd jednak takie zmiany nie zostały wprowadzone. W styczniu 2015 r. ministerstwo informowało, iż z powodu braku środków finansowych odstąpiono od projektowania regulacji dotyczących ustanawiania pełnomocników procesowych dla osób z zaburzeniami psychicznymi.

Rzecznik zwrócił się do ministra Konstantego Radziwiłła z prośbą o rozważenie wprowadzenia propozycji stosownej nowelizacji przepisów do procedowanego projektu założeń nowelizacji ustawy o ochronie zdrowia psychicznego oraz ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. (PAP)

ozk/ malk/

Data publikacji: 27.06.2016 r.