Trzy lata temu w 2009 roku odbyliśmy V Zjazd Krajowego Związku Rewizyjnego Spółdzielni Inwalidów i Spółdzielni Niewidomych. Istniało wówczas w Polsce 350 Spółdzielni Inwalidów w tym 140 było członkami naszego Związku.
Był to czas, kiedy oswajaliśmy się ze skutkami nowelizacji Ustawy o rehabilitacji przenoszącej na polski grunt ustalenia Rozporządzenia Komisji (WE NR. 800/2008) ograniczające m. in. maksymalny poziom dofinansowania wynagrodzeń do poziomu 75 proc. kosztów płacy, oraz integrujące w systemie dofinansowań dotychczasowy SOD i ZUS.
W następnych latach sytuacja ulega pogorszeniu. Zamrażane są dofinansowania na poziomie powiązanym z płacą minimalną 2009 roku, przy jednoczesnym sukcesywnym corocznym wzroście płacy minimalnej. Odebrane zostaje uprawnienie do dofinansowania na niepełnosprawnych emerytów, znacznie ograniczono możliwości tworzenia Zakładowego Funduszu Rehabilitacji, oraz radykalnie utrudniono korzystanie z tzw. „ulgi sprzedażnej”, zapisanej w artykule 22 Ustawy o rehabilitacji.
Ponadto w roku 2010 wprowadzono, wątpliwą w odniesieniu do stałej pomocy systemowej, zasadę oceny sytuacji ekonomicznej podmiotów korzystających z pomocy publicznej w oparciu o tzw. „metodę Altmana”.
Wskutek tego wielu spółdzielniom okresowo wstrzymano wypłatę środków z SOD, co wprawdzie pozwoliło PFRON przetrwać trudności płatnicze, ale wpędziło w trudności wiele spółdzielczych podmiotów gospodarczych.
W świetle naszych ubiegłorocznych badań mimo systemowego wsparcia ze strony środków publicznych 41 proc. spółdzielni ponosiło straty.
Pogorszeniu ekonomicznych warunków funkcjonowania zakładów pracy chronionej towarzyszy narastająca atmosfera niepewności, co do trwałości rozwiązań systemowych.
Nadal obowiązuje ustawowa regulacja likwidująca samodzielność PFRON, a jej wejście w życie zostało tylko przesunięte w czasie. Zrównanie dofinansowań do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych na otwartym i chronionym rynku pracy nadal jest zapisane w ustawie i tylko coroczne nowelizacje odsuwają moment tego zrównania.
Atmosferę niepewności pogłębiają inicjatywy legislacyjne powodowane fałszywymi przesłankami związanymi z intencją wzmożenia państwowego nadzoru nad niektórymi obszarami spółdzielczości, np. mieszkaniowej, które łamią zasady samodzielności i samorządności w odniesieniu do całego sektora spółdzielczego. Pojawiają się one w ostatnich latach w szeregach partii prawicowych zarówno rządzących jak i opozycyjnych. Mimo, że 2012 rok proklamowany został przez ONZ Międzynarodowym Rokiem Spółdzielczości nadal są one groźne, a sam fakt ich występowania generuje pośrednio postawy zmierzające do wychodzenia z ruchu spółdzielczego.
Efektem działania wyżej wspomnianych czynników jest sukcesywny spadek liczby działający spółdzielni inwalidów.
Dziś – w przededniu V Kongresu liczba nie będących w likwidacji spółdzielni inwalidów wynosi 248. Spadła również liczba członków naszego Związku do poziomu 112 spółdzielni.
Liczba spółdzielni członkowskich zlikwidowanych głównie z przyczyn ekonomicznych wynosi 15, a przekształconych w spółki 10.
W sprawie przekształceń własnościowych, które oczywiście osłabiają ruch spółdzielczy, musimy szanować wolę spółdzielców wyrażaną w formie legalnych decyzji i podejmować różne formy współpracy z następcami prawnymi przekształconych spółdzieln,i dla dobra byłych spółdzielców.
Jednocześnie jednak winniśmy wspólnie przeciwstawiać się niekorzystnym zmianom prawa spółdzielczego, które są ważną przyczyną przekształceń. Z tego względu musimy brać czynny udział w przygotowaniach i pracach V Kongresu Spółdzielczości wieńczącego Międzynarodowy Rok Spółdzielczy.
Jak już wskazywaliśmy wyżej liczba członków Związku maleje. Dotyczy to także Rady Nadzorczej, bowiem niektórzy jej członkowie bądź to kończą stopniowo działalność zawodową, bądź też reprezentują spółdzielnie wstępujące na drogę przekształceń własnościowych. Wymaga to pilnych zmian statutowych tak, aby liczba członków Rady mogła być elastycznie dostosowana do potrzeb naszej organizacji umożliwiając legalne działanie struktury Związku w zmieniających się warunkach.
Te niekorzystne tendencje wywierają oczywisty wpływ na działania KZRSIiSN. Będziemy je szeroko prezentować na Zjeździe sprawozdawczo-wyborczym w przyszłym roku.
Dziś można w skrócie powiedzieć, że staramy się przeciwdziałać niekorzystnym działaniom systemowym, prezentować nasze stanowiska wobec władz państwowych oraz ułatwiać przystosowanie do zachodzących zmian.
Nasza strategia zachowania poprawnych relacji z kierownictwem resortu i PFRON pozwala nam korygować niektóre zamysły legislacyjne, a zarazem zapewnić naszym członkom stały dopływ informacji o intencjach legislatury. Jednocześnie udaje nam się wielokrotnie podejmować skuteczne interwencje w sprawach poszczególnych kolektywów spółdzielczych. W szerokiej skali prowadzimy działalność lustracyjną i szkoleniową ukierunkowaną na całe środowisko spółdzielcze, także z wykorzystaniem środków PFRON oraz innych środków europejskich. Mimo coraz trudniejszych uwarunkowań ekonomicznych, dzięki oszczędnej gospodarce zgromadzonymi w przeszłości środkami mamy realne przesłanki dalszego działania co najmniej do następnego Zwyczajnego Zjazdu w 2013 r.
Stanowisko Krajowego Zjazdu Przedkongresowego Spółdzielni Inwalidów i Spółdzielni Niewidomych w sprawie aktualnych problemów środowiska
1. W roku V Kongresu Spółdzielczości Polskiej istnieje 271 spółdzielni inwalidów i spółdzielni niewidomych w tym 23 w likwidacji. Zatrudniają one około 35 tys. osób w tym około 25 tys. osób niepełnosprawnych. Specyficznym problemem spółdzielni inwalidów jest to, że spółdzielcza forma własności wymusza realizację prospołecznej struktury celów w wielu obszarach działalności. Sprzyja to dominacji socjalnych założeń właściwych do konstrukcji prawnej i ekonomicznej zakładów pracy chronionej. Zakłady o innych formach własności, realizując założenia socjalno-rehabilitacyjne na poziomie dopuszczonego ustawą minimum, zasadniczo dążą do osiągania zysku. W obliczu tych różnic zasada jednakowego traktowania podmiotów o różnych formach własności oznacza w praktyce dyskryminację podmiotów spółdzielczych.
2. Spółdzielnie inwalidów, a zwłaszcza spółdzielnie niewidomych różnią się od innych zakładów pracy specyficznymi przesłankami działania wynikającymi ze spółdzielczej formy własności:
– po pierwsze nie zysk, a możliwość zatrudnienia dla członków jest celem zasadniczym, a osiąganie dobrych wyników finansowych jest jedynie środkiem niezbędnym dla realizacji tego celu;
– po drugie działania socjalne i rehabilitacyjne są w spółdzielniach na ogół realizowane znacznie szerzej co wynika z istotnego wpływu reprezentującej spółdzielców rady nadzorczej na podejmowane kierunki działań;
– po trzecie zwiększona trwałość spółdzielczego stosunku pracy znacznie utrudnia wszelkie ruchy kadrowe i znacząco opóźnia wszelkie procesy restrukturyzacyjne, często w obliczu zmian systemowych niezbędne.
Są to jednoznaczne przesłanki aby traktować spółdzielnie – w tym zwłaszcza spółdzielnie osób niepełnosprawnych – jako ważny element ekonomii społecznej wspieranej przez Wspólnotę Europejską, a nie jako relikt coraz bardziej odległej przeszłości.
3. Spółdzielnie inwalidów oraz spółdzielnie socjalne mimo, że działają na konkurencyjnym rynku, w pierwszym rzędzie dążą do zapewnienia swoim członkom możliwości zatrudnienia, a osiąganie korzystnych relacji ekonomicznych jest dla nich jedynie warunkiem potrzebnym dla realizacji celu zasadniczego. W związku z powyższym w rozwiązaniach systemowych takich jak ogólne warunki udzielania pomocy publicznej czy też uczestnictwo w przetargach publicznych winny być traktowane analogicznie jak jednostki nie działające dla zysku, a realizujące ważne zadania społeczne zlecone przez państwo.
4. W ostatnich latach uwarunkowania systemowe ulegają pogorszeniu. Zamrażane są dofinansowania na poziomie powiązanym z płacą minimalną 2009 roku, przy jednoczesnym sukcesywnym corocznym wzroście płacy minimalnej. Odebrane zostaje uprawnienie do dofinansowania na niepełnosprawnych emerytów, znacznie ograniczono możliwości tworzenia Zakładowego Funduszu Rehabilitacji, oraz radykalnie utrudniono korzystanie z tzw. „ulgi sprzedażnej”, zapisanej w artykule 22 Ustawy o rehabilitacji.
Ponadto w roku 2010 wprowadzono, wątpliwą w odniesieniu do stałej pomocy systemowej, zasadę oceny sytuacji ekonomicznej podmiotów korzystających z pomocy publicznej w oparciu o tzw. „metodę Altmana”.
Wskutek tego wielu Spółdzielni okresowo wstrzymano wypłatę środków z SOD, co wprawdzie pozwoliło Państwowemu Funduszowi Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych przetrwać trudności płatnicze, ale wpędziło w trudności wiele spółdzielczych podmiotów gospodarczych.
W świetle naszych ubiegłorocznych badań mimo systemowego wsparcia ze strony środków publicznych 41 proc. spółdzielni ponosiło straty.
5. Pogorszeniu ekonomicznych warunków funkcjonowania zakładów pracy chronionej towarzyszy narastająca atmosfera niepewności, co do trwałości rozwiązań systemowych.
Nadal obowiązuje ustawowa regulacja likwidująca samodzielność PFRON, a jej wejście w życie zostało tylko przesunięte w czasie. Zrównanie dofinansowań do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych na otwartym i chronionym rynku pracy nadal jest zapisane w ustawie i tylko coroczne nowelizacje odsuwają moment tego zrównania.
Atmosferę niepewności pogłębiają inicjatywy legislacyjne powodowane fałszywymi przesłankami związanymi z intencją wzmożenia państwowego nadzoru nad niektórymi obszarami spółdzielczości np., mieszkaniowej, które łamią zasady samodzielności i samorządności w odniesieniu do całego sektora spółdzielczego. Pojawiają się one w ostatnich latach w szeregach partii prawicowych zarówno rządzących jak i opozycyjnych. Mimo, że 2012 rok proklamowany został przez ONZ Międzynarodowym Rokiem Spółdzielczości nadal są one groźne, a sam fakt ich występowania generuje pośrednio postawy zmierzające do wychodzenia z ruchu spółdzielczego.
Efektem działania wyżej wspomnianych czynników jest sukcesywny spadek liczby działający spółdzielni inwalidów.
6. Jako spółdzielcy tworzący warunki do rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych stanowimy ważny element ekonomii społecznej i domagamy się stabilizacji naszej sytuacji prawnej.
Musimy mieć pewność co do trwałości najważniejszych elementów stanowiących systemowe wsparcie zatrudnienia osób niepełnosprawnych, takich jak PFRON czy instytucja zakładu pracy chronionej.
Uważamy też, że konieczne jest by właściwa dla krajów Wspólnoty Europejskiej postawa poszanowania samodzielności i samorządności ruchu spółdzielczego przyświecała wszelkim działaniom legislacyjnym w obszarze prawa spółdzielczego.
Spełnienie tych warunków jest niezbędne dla powstrzymania niekorzystnych zjawisk w środowisku spółdzielczości inwalidów.
Z satysfakcją odnotowujemy ratyfikację przez Polskę Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 roku.
Wczoraj podpis pod dokumentem ratyfikacyjnym złożył Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Pan Bronisław Komorowski. Liczymy, że to doniosłe wydarzenie będzie ważną przesłanką poprawy sytuacji czynnych zawodowo niepełnosprawnych spółdzielców.
Lista delegatów na V Kongres Spółdzielczości
1. BARANDZIAK KATARZYNA
2. BEDNARKIEWICZ JERZY
3. DRYWA HELENA
4. DYCHUS STANISŁAW
5. GUT MAREK
6. JAŻDŻYK JÓZEF
7. KOTOWSKI RYSZARD
8. KWAŚNIEWSKI EDWARD
9. MATYSIAK STANISŁAWA
10. PŁUSA RYSZARD
11. PSZCZOŁA TADEUSZ
12. RUSZTECKA JADWIGA
13. SPŁAWSKI ZBIGNIEW
14. SZEMPLIŃSKI KAZIMIERZ
15. SZRETER JERZY
16. WIATRZYK HANNA
17. WITAK WOJCIECH
