IX Kongres Osób z Niepełnosprawnościami odbył się pod hasłem „Wspólny głos naszą siłą!”. Tegoroczna edycja została zorganizowana w Warszawie oraz w formie zdalnej. Debatę otworzył rzecznik praw obywatelskich, a następnie wręczono tytuły Ambasadora i Ambasadorki Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami. Nie zabrakło akcentów związanych z dwudziestoleciem PFON-u. W programie znalazły się też m.in. panel dyskusyjny oraz sesje równoległe. Na zakończenie przyjęto uchwałę obejmującą liczne postulaty przedstawicieli środowiska OzN. „Nasze Sprawy” objęły patronat medialny nad tym wydarzeniem.
29 listopada został zorganizowany IX Kongres Osób z Niepełnosprawnościami. To oddolna inicjatywa, dzięki której od 2015 roku dochodzi do corocznego zgromadzenia przedstawicieli środowiska OzN. Tegorocznej edycji towarzyszyło hasło „Wspólny głos naszą siłą!”. Dyskusja dotyczyła reprezentacji OzN, których głos jest mniej słyszalny, a potrzeby mniej widoczne. Jak podkreślili organizatorzy, pretekstem do rozmów z tego zakresu było dwudziestolecie Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami.
Spotkanie odbyło się w Centrum Kreatywności Targowa w Warszawie oraz w formie zdalnej. Debatę otworzył rzecznik praw obywatelskich, który objął honorowy patronat nad Kongresem. Jak zaznaczył dr hab. prof. UW Marcin Wiącek, jest to jedno z najważniejszych wydarzeń w kalendarzu RPO. W swoim wystąpieniu podkreślił, że samorzecznicy, czyli osoby, które mówią we własnym imieniu o swoich prawach i potrzebach, powinni być traktowani jako partnerzy procesu tworzenia prawa. Postulaty zgłaszane przez organizacje osób z niepełnosprawnościami powinny być jak najczęściej uwzględniane. Ponadto zapowiedział, że w nowych okolicznościach politycznych będzie kontynuował wspieranie głosu OzN.
Rzecznik praw obywatelskich przedstawił raport dotyczący kontroli lokali wyborczych dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Pracownicy Biura RPO skontrolowali ponad 140 takich miejsc. Ok. 3/4 z nich nie odpowiadało standardom dostępności.
Z tytułami i dyplomami
Prof. Marcin Wiącek wziął udział w uroczystości wręczenia tytułów Ambasadora i Ambasadorki Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami. W ten sposób docenieni zostali Małgorzata Szumowska (prezeska Fundacji Centrum Edukacji Niewidzialna oraz dyrektor generalna Niewidzialnej Wystawy), Przemysław Herman (zastępca dyrektora Departamentu Europejskiego Funduszu Społecznego w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej), a także dr Łukasz Orylski (aktywista Europejskiej Sieci Niezależnego Życia i Protestu 2119). Ponadto tytuły te otrzymali Rafał Średziński (prezes Stowarzyszenia My dla Innych) oraz Zbigniew Worony (wiceprezes Fundacji Inne Spojrzenie).
Kolejna część Kongresu dotyczyła dwudziestolecia Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami. Dyplomy honorowe wręczono osobom zasłużonym dla tej organizacji. W tym gronie znaleźli się przedstawiciele obecnego zarządu – Monika Zima-Parjaszewska i dr Krzysztof Kurowski. W ten sposób wyróżniono też Krystynę Mrugalską (współzałożycielka i pierwsza przewodnicząca), Annę Machalicę-Pułtorak (przewodnicząca w latach 2012-2014), Grzegorza Kozłowskiego (przewodniczący w latach 2014-2015), Marię Król (przewodnicząca w latach 2015-2018).
Doceniono również Annę Woźniak-Szymańską (wiceprzewodnicząca w latach 2008-2012), Krzysztofa Kotyniewicza (wiceprzewodniczący w latach 2016-2018) oraz Łukasza Walczyńskiego (wiceprzewodniczący w latach 2018-2021). Ponadto uhonorowano Annę Rozborską (sekretarz w latach 2004-2008), Beatę Peplińską-Strehlau (skarbniczka w latach 2014-2018), Jolantę Grygielską (przez 13 lat pracowała w Komisji Rewizyjnej) oraz Barbarę Abramowską (wieloletnia dyrektor biura).
Moc wspólnego działania
Po ww. uroczystościach odbył się panel dyskusyjny „Stan ruchu osób z niepełnosprawnościami w Polsce i jego wpływ na politykę publiczną”. Moderowała go Małgorzata Szumowska. Jak stwierdził prezes Zarządu Głównego Polskiego Związku Głuchych Krzysztof Kotyniewicz, federalizacja środowiska OzN jest bardzo potrzebna. Z tego względu, że jest ono specyficzne, bardzo podzielone. We wspólnym gronie można przedyskutować postulaty i wybrać te, które są najważniejsze i jednolite dla dużej części środowiska. Zaznaczył też, że ruchy społeczne są potrzebne, bo z nich rodzi się coś nowego. Najlepiej byłoby, gdyby one włączyły się do jednej większej organizacji, jak np. PFON.
Z kolei Maria Królikowska podkreśliła, że ruchy nieformalne są niedoceniane, a dzięki nim dużo się zadziało. Aktywistka, uczestniczka i współtwórczyni nieformalnych ruchów społecznych działających na rzecz środowiska OzN, wskazała m.in. na podwyżkę renty socjalnej. Ponadto wspomniała o protestach z lat 2014-2018, które nie były zbyt medialne. Domagano się godności dla OzN. Jak zaznaczyła, zaletą ww. grup jest niezależność od grantów czy struktur.
W debacie uczestniczył również dr Łukasz Orylski. W swoim wystąpieniu wymienił największe zagrożenie w ruchach społecznych. Dojdzie do niego, jeśli grupy społeczne będą okopywać się na swoich pozycjach i wąsko rozumieć interesy osób, na rzecz których działają.
Z kolei dr Anna Drabarz poruszyła wątki związane z działalnością Podlaskiego Sejmiku Osób z Niepełnosprawnościami. Panelistka jest prezeską zarządu tego stowarzyszenia działającego od 2016 r., a także skarbniczką PFON oraz członkinią zarządu European Disability Forum (EDF, Europejskie Forum Osób z Niepełnosprawnościami). Jak zaznaczyła, w ostatnich miesiącach przy Sejmiku tworzy się nieformalna grupa młodych OzN. One zwróciły uwagę na to, że nie mają takich miejsc, do których mogą przyjść i rozmawiać o niepełnosprawności bez skrępowania.
W dyskusji wzięła też udział Ukrainka Mariya Yasenovska, będąca reprezentantką European Disability Forum. Zwróciła uwagę na doświadczenie Polski związane z zapewnieniem dostępności w różnych obszarach. Kraje, które rozpoczęły proces akcesji do UE, starają się to wykorzystywać. W kwietniu partnerzy z Ukrainy i Mołdawii spotkają się w Warszawie z władzami krajowymi i organizacjami. Będą odkrywać wdrażanie dostępności na poziomie infrastruktury transportowej.
Spoza grona panelistów ważne informacje przekazała Paulina Malinowska-Kowalczyk. Doradca prezydenta RP powiedziała o rozpoczynających się tego dnia konsultacjach społecznych projektu ustawy o asystencji osobistej. Uwagi można zgłaszać do 22 grudnia. One zostaną przeanalizowane. Jest pomysł, aby w styczniu doszło do spotkania. Być może w tym samym miesiącu projekt trafi do laski marszałkowskiej. Ekspertka podkreśliła, że żadna osoba z niepełnosprawnością nie zasiada w Sejmie, pierwszy raz od lat. Głos środowiska musi być bardziej słyszalny.
Potrzeba zmian
W trakcie Kongresu odbyły się sesje równoległe. Jedną z nich zatytułowano „Nic o nas bez nas – jak wzmocnić głos self-adwokatów?”. Ona została zorganizowana z udziałem m.in. samorzeczników z autyzmem, self-adwokatów z niepełnosprawnością intelektualną, doradców ds. zdrowienia z niepełnosprawnością psychospołeczną, a także osób z mózgowym porażeniem dziecięcym.
Na temat przewodni kolejnej sesji wybrano „Poza systemem – osoby z niepełnosprawnościami szczególnie wykluczone”. W tym przypadku poruszono wątki dotyczące dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami w pieczy zastępczej, OzN w kryzysie bezdomności, migrantów i uchodźców z niepełnosprawnościami, OzN LGBTQ+, kobiet i dziewcząt z niepełnosprawnościami. Z kolei część uczestników wybrała sesję „Prymat woli osoby z niepełnosprawnością – dylematy codzienności i systemu”.
Tak jak w poprzednich latach, w programie znalazła się też relacja z Konwentów regionalnych i tematycznych. O siedmiu wydarzeniach, stanowiących formę przygotowań do Kongresu, opowiedziała dr Małgorzata Franczak ze Stowarzyszenia Twoje Nowe Możliwości. Zostały one zorganizowane w październiku i listopadzie, w formie zdalnej, stacjonarnej oraz hybrydowej. Odbyły się Konwenty: Dolnośląski, Pomorski, Podkarpacki, Łódzki, Podlaski, a także tematyczne o edukacji szkolnej i pracy.
W dalszej części Kongresu skupiono się na prezentacji wniosków z sesji równoległych. Pojawiły się takie hasła jak m.in. stop DPS czy #pieprzycproduktywnosc (pieprzyć produktywność – w kontekście sytuacji OzN na rynku pracy). Zwrócono uwagę m.in. na małą reprezentację osób głuchych i konieczność zmniejszania dyskryminacji. Ponadto zaapelowano o likwidację tzw. pułapki rentowej i powołanie ogólnopolskiego rzecznika ds. osób w kryzysie bezdomności.
Zwieńczeniem wydarzenia było przyjęcie Uchwały kończącej IX Kongres Osób z Niepełnosprawnościami. W niej znalazły się przedstawione wcześniej liczne postulaty. Jak zapowiedziano, one będą dostępne w internecie.
Marcin Gazda, fot. Marta Kuśmierz
Data publikacji: 12.12.2023 r.
