Zaledwie od 1 do 3 proc. drukowanych publikacji wydawanych jest w formie czytelnej dla osób niewidomych (książki brajlowskie, mówione). Na świecie udostępnia się już 130 tysięcy tytułów książek mówionych w formacie Daisy, a w wielu krajach Europy biblioteki oferują czytelnikom kolekcje liczące od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy wspomnianych książek. Na tym tle polska oferta wypada blado – w formacie Daisy ukazało się około 600 tytułów, przygotowanych głównie na podstawie książek mówionych nagranych wcześniej na kasetach.
Piotr Brzoza, wiceprezes Fundacji Klucz (www.klucz.org.pl), od 12 lat zajmuje się pracami badawczymi dotyczącymi komputerowego wspomagania osób niepełnosprawnych realizowanymi w Instytucie Informatyki Politechniki Śląskiej.
– Fundacja Klucz, działająca od 2005 roku, będąca organizacją pożytku publicznego, realizuje istotne zadania. Czy znane są podobne przedsięwzięcia?
– Kiedy uczestniczę w zagranicznych konferencjach, przedstawiając nasze prace, poznaję laboratoria uniwersytetów w Europie, Stanach Zjednoczonych i obserwuję liczne przedsięwzięcia zmierzające do tego, by edukacja i informacje zamieszczane w formie elektronicznej w internecie czy na dyskach multimedialnych były dostępne także dla osób niepełnosprawnych. Wiele organizacji i fundacji działa na rzecz promocji edukacji i równego dostępu do informacji i kultury.
– Czy Klucz w nazwie fundacji znalazł się przypadkowo?
– Nie. Klucz to symbol, umożliwia otwieranie zamków, pokonywanie barier. Wraz z komputerem w logo Fundacji odwołuje się do nowoczesnych technologii, które wspomagają, choć jednocześnie mogą tworzyć nowe bariery. Przykładem są źle opracowane strony internetowe, bankomaty, kioski informacyjne itp.
– Z kim współpracuje Fundacja?
– Przede wszystkim z nauczycielami, bibliotekarzami, studentami, aktorami. Współpracujemy także ze szkołami dla osób niepełnosprawnych w Laskach i Krakowie, uczelniami polskimi i zagranicznymi oraz firmami produkującymi sprzęt rehabilitacyjny. Uczymy również studentów, jak projektować sprzęt i oprogramowanie, tak aby było przyjazne dla osób niepełnosprawnych.
– Fundacja wydaje książki w formacie Daisy.
– Daisy – Digital Accessible Information System – to standard cyfrowych książek multimedialnych, opracowany przez Konsorcjum Daisy (www.daisy.org.), którego założycielem jest grupa bibliotek i wydawców książek dla osób niewidomych.
– Jakie są walory tego formatu?
– Przeglądarki książek mówionych w formacie Daisy umożliwiają czytelnikowi łatwą nawigację po rozdziałach, stronach i zakładkach książki, pozwalają na przechodzenie do wybranej pozycji ze spisu treści, co było trudne w przypadku korzystania z książek mówionych nagrywanych tradycyjnie na kasetach. Ponadto przeglądarki umożliwiają równoczesne odtwarzanie książki i podświetlanie czytanego tekstu, co znacznie ułatwia lekturę osobom słabowidzącym czy dyslektycznym.
– Czy księgozbiór Fundacji ogranicza się do polskich tytułów?
– Wydaliśmy dotychczas 10 książek polskich autorów (m.in. Marka Krajewskiego, Krystyny Kofty, Andrzeja Stasiuka), dostępnych w 80 bibliotekach publicznych gromadzących książki mówione. Przedsięwzięcie zostało dofinansowane ze środków programu operacyjnego „Promocja czytelnictwa” realizowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wraz z książkami na płytach CD nieodpłatnie jest udostępniana opracowana przez naszą Fundację przeglądarka książek DaisyReader, którą można także pobrać ze strony www.klucz.org.pl/daisyreader. Fundacja Klucz współpracuje z zagranicznymi bibliotekami. Chcielibyśmy, aby wydane przez nas książki docierały do osób niepełnosprawnych z Polonii, a w zamian liczymy na udostępnienie książek multimedialnych w językach obcych naszym czytelnikom.
– Co jest niezbędne do czytania książek w formacie Daisy?
– Książki można czytać, korzystając z multimedialnych przeglądarek dla komputerów, telefonów komórkowych oraz z przenośnych odtwarzaczy książek Daisy.
– Gdzie nagrywane są książki w formacie Daisy? Podobno na Śląsku tworzy się studia nagrań.
– Powstają wspólne studia nagrań przy Bibliotece Śląskiej i bibliotekach publicznych. Ma to ułatwić dojazd wolontariuszom poświęcającym cenny czas na nagrywanie książek. Szkolimy lektorów, realizatorów dźwięku. Planujemy przygotowanie lektur szkolnych, podręczników i wielu nowych ciekawych tytułów w formie multimedialnej. Druga kolekcja książek multimedialnych Fundacji Klucz trafi do bibliotek w całej Polsce jesienią tego roku.
Dziękuję za rozmowę. Życzę wiele satysfakcji z działalności wspierającej osoby niewidome i słabowidzące.
Rozmawiała: Barbara Dobias
