„Niewidomi w odbiorze dóbr i dziedzictwa narodowego”

Projekt „Niewidomi w odbiorze dóbr i dziedzictwa narodowego” miał przede wszystkim dostosować treści wizualne zawarte w podstawie programowej na różnych etapach edukacyjnych do potrzeb uczniów słabo widzących i niewidomych.

Tyflopedagodzy, nauczyciele języka polskiego i historii podjęli działania w przybliżeniu uczniom treści dotyczących początków państwa polskiego: Biskupin, Gniezno, Kraków. Innowacja dotyczyła pozawzrokowego poznania miejsc historycznych naszej ojczyzny, rozwijaniu wyobraźni.
Projekt pn. „Dostosowanie treści wizualnych (film, teatr, obraz, architektura) zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla uczniów słabo widzących i niewidomych” rozpoczął się wizytami studyjnymi w Biskupinie i Krakowie, w celu zebrania informacji niezbędnych do opracowania materiałów wykorzystanych przed i podczas zwiedzenia przez dzieci i młodzież z problemami widzenia z SOSW w Dąbrowie Górniczej.

W Ośrodku przeprowadzono warsztaty integracyjne dla uczniów słabo widzących, niewidomych oraz pełnosprawnych. Na podstawie „opowieści” o Biskupinie i Krakowie uczestnicy warsztatów sporządzali plan omawianych miejsc oraz charakterystyczne dla nich wyposażenie. Mieli możliwość wykorzystywania różnych materiałów (papier puchnący, wygrzewarkę, młodsi farby zapachowe, ryż, makaron, glinę, filc). Zwracano uwagę na przestrzeń, proporcje, strukturę, wygląd zewnętrzny.

Po warsztatach prowadzący je byli wyposażeni w informacje, dotyczące postrzegania, wyobraźni, zagospodarowania przestrzennego oraz wiedzy encyklopedycznej o tym, czego osoby z dysfunkcją wzroku nie doświadczają na co dzień, a uczą się na lekcjach przedmiotów humanistycznych.

Kolejnym etapem przygotowawczym było stworzenie przez specjalistów tyflografik, nakręcenie trzydziestominutowych filmów-przewodników o Biskupinie i Wawelu oraz opatrzenia ich audiodeskrypcją. Z wiedzą dostarczoną różnymi zmysłami (tyflografiki – dotyk, filmy z audiodeskrypcją – słuch, warsztaty w SOSW – działalność praktyczna) dzieci i młodzież uczestniczyły w wycieczce do Biskupina i Krakowa.

Podsumowaniem projektu było spotkanie omawiające działania uczestników projektu, odbyło się 17 listopada w Specjalnym Ośrodku dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej w Dąbrowie Górniczej. Na spotkanie przybyli zaproszeni goście reprezentujący obszary różnych działań społecznościowych np. Muzeum Śląskiego w Katowicach, Pałacu Schoena w Sosnowcu, Pałacu Kultury Zagłębia w Dąbrowie Górniczej, Biblioteki Miejskiej w Dąbrowie Górniczej oraz wykładowcy wyższych uczelni. Uczestnikami byli – tyflopedagodzy, nauczyciele szkół masowych i integracyjnych, studenci pedagogiki specjalnej, pracownicy poradni psychologiczno-pedagogicznych z województwa śląskiego i małopolskiego.

Otworzyła je dyrektor SOSW Violetta Trzcina oraz viceprezes Stowarzyszenia dla Dzieci Słabo Widzących i Niewidomych Razem do Celu Marta Jankowiak. Po przywitaniu zebranych oraz przedstawieniu celu spotkania oddała głos prelegentom. Aneta Pukacz nauczyciel języka polskiego, tyflopedagog w SOSW zwróciła uwagę na treści wizualne zawarte w podstawie programowej – film, teatr, architektura, obraz, które nie są możliwe do poznania pozawzrokowego bez odpowiednich dostosowań. Zasygnalizowała potrzebę i konieczność kształtowania u dzieci i młodzieży aktywnej postawy obcowania z kulturą, sztuką i dziedzictwem narodowym, dostosowując przekaz do możliwości percepcji odbiorców. Uczeń nie mając bezpośredniego dostępu do poznawanych przedmiotów, budowli, zagospodarowania przestrzennego, często ma błędne wyobrażenie o nich i będąc na wyższym etapie edukacyjnym musi się ich uczyć od nowa lub ma braki w wiedzy dotyczącej świata. Uczniowie słabo widzący i niewidomi, którzy nie opanowali w zadawalającym stopniu określonych wiadomości i umiejętności, nie utrwalili ich, mają fragmentaryczna wiedzę teoretyczną, encyklopedyczną i nie potrafią łączyć faktów, umiejscawiać wydarzeń w danej epoce, łączyć stylu architektonicznego z modą i charakterem okresu literackiego.

Jarosław Caputa omówił audiodeskrypcję jako jedną z metod przybliżenia treści wizualnych osobom niewidomym i słabo widzącym. Przedstawił rodzaje audiodeskrypcji, które powinny być nieodzownym elementem filmu, teatru, malarstwa, widowiska sportowego. Wskazał rolę nauczyciela, pedagoga oraz osób związanych ze sztuką wizualną, które mają dostarczyć wiedzy dzieciom i młodzieży o możliwościach odbioru dzieł wizualnych innymi zmysłami, przełamać stereotypy na temat uczestniczenia osób z problemami widzenia w spektaklu teatralnym, seansie filmowym czy zwiedzaniu muzeum.

Beata Grochowska przedstawiła Muzeum Śląskie jako instytucję kulturalną otwartą dla osób z dysfunkcją wzroku. Dostosowania jakie poczyniono w nowym budynku Muzeum – tyflografiki, reliefy, repliki, dostarczają wiedzy, emocji i przeżyć osobom, które mogą je poznać za pomocą dotyku i słuchu (audiodeskrypcja). Zasygnalizowała ważny element jakim jest podłoże, które ma na tyle zróżnicowaną fakturę, że informuje odwiedzających o pokonywanej trasie. W punktach informacyjnych można otrzymać przewodniki dla osób z problemami widzenia, co ułatwia nawet widzącym zwiedzanie Muzeum.

Ostatnia prelegentka Marzena Krupa, omówiła rolę i znaczenie tyflografik w edukacji dzieci i młodzieży słabo widzącej i niewidomej, konieczność nauczenia ich odczytywania, zasady tworzenia tyflografik, technikę oraz ich wydruk.

Po wystąpieniu prelegentów uczestnicy spotkania mogli obejrzeć makiety wykorzystywane w nauczaniu słabo widzących i niewidomych uczniów Ośrodka. Takie pomoce dydaktyczne przybliżają im możliwość poznania, wyobrażenia sobie, zapamiętania i utrwalenia obiektów należących do dziedzictwa narodowego. Ich rozmiary, proporcje, kształty, zagospodarowanie przestrzeni nie są możliwe do poznania pozawzrokowego, bez kompensacji dotykiem i słuchem (makieta, tyflografiki, audiodeskrypcja). Tak dopełniony (przez słuch, dotyk), uzupełniony obraz, zdjęcie, tekst pisany jest poznawany, zapamiętywany i utrwalony przez osoby z dysfunkcją wzroku. Na wszystkie pytania uczesników udzielał odpowiedzi Paweł Garwol, artysta plastyk współpracujący ze Stowarzyszeniem i Ośrodkiem., twórca tyflografik, które wykorzystywane są podczas lekcji nauczania początkowego, języka polskiego, historii.

Wymiana dobrych praktyk jest koniecznym elementem nauczania dzieci z problemami widzenia w szkołach integracyjnych i ogólnych, doposażania nauczycieli, tyflopedagogów w alternatywne metody wspomagania uczniów niepełnosprawnych w realizacji wizualnych treści podstawy programowej, aby mogli uczestniczyć w życiu pełnosprawnego społeczeństwa. Materiały finalne zostaną zamieszczone na stronie internetowej Ośrodka www.osw.dabrowa.pl, aby mogli korzystać z nich wszyscy zainteresowani.
Aneta Pukacz,
Marzena Krupa-Garwol
fot. SOSW Dąbrowa Górnicza
Data publikacji: 30.11.2016 r.