Pełno(s)prawne studiowanie na horyzoncie
10 grudnia Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego zorganizowała dwunastą edycję konferencji „Pełno(s)prawny Student". Głównymi tematami spotkania w Krakowie były Konstytucja dla Nauki oraz Program Dostępność plus. „Nasze Sprawy" objęły patronat medialny nad tym wydarzeniem.
Konferencja w Pałacu Krzysztofory została zdominowana przez tematykę ważnych zmian. Zarówno tych z punktu widzenia całego środowiska akademickiego, jak i studentów z niepełnosprawnościami. 1 października 2018 r. weszła w życie ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Jej stopniowe wdrażanie przekłada się na istotne zmiany dla studentów, doktorantów i pracowników uczelni wyższych z niepełnosprawnościami.
Wcześniej, bo 17 lipca Sejm przyjął rządowy program Dostępność plus, przewidziany na lata 2018-2025. To inicjatywa obejmująca również kwestie dostępności uczelni dla osób z niepełnosprawnościami. Dla tego typu placówek zaplanowane jest działanie „Dostępna uczelnia”, stwarzające spore szanse na poprawę rzeczywistości.
Tajemniczy kandydat
W trakcie konferencji odbyła się prezentacja wyników badania „Uczelnia wyższa oczami kandydatów z niepełnosprawnościami”. Zostało ono przeprowadzone przez FIRR metodą typu Tajemniczy Klient. W październiku i listopadzie br. sprawdzono w ten sposób 371 z 381 szkół wyższych, 4 były w trakcie likwidacji, a 6 nie posiadało pełnej bazy adresowej.
Badacze przeanalizowali uczelniane strony internetowe. Szukali na nich informacji przydatnych osobom z niepełnosprawnościami. W wielu przypadkach mieli z tym spore problemy. Często natrafiali jedynie na wzmianki o stypendium dla osób z niepełnosprawnościami. Część uczelni bardziej eksponowała materiały przydatne studentom z zagranicy.
Ponadto badacze kontaktowali się telefonicznie i mailowo w sprawie możliwości podjęcia studiów przez osoby z niepełnosprawnościami. Z reguły odpowiedzi zawierały m.in. zapewnienie o udzieleniu wsparcia podczas kształcenia. Uczelnie przedstawiały też ofertę wsparcia, np. stypendium specjalne, indywidualny tok studiów / nauczania, wsparcie asystenta czy e-learning. Wspominano również o organizowaniu zajęć na parterze (dla osoby z niepełnosprawnością ruchową), wydłużonym czasie zaliczeń i egzaminów czy alternatywnych formach zdawania egzaminów. Zdarzały się też odpowiedzi negatywne, np. o niedostosowaniu architektonicznym uczelni.
− Dużo dobrych rzeczy się dzieje, mamy wiele uczelni, które przodują. Natomiast pełny obraz nie jest obrazem, przynajmniej w mojej opinii, satysfakcjonującym. To badanie bazowało na deklaracji, a nie doświadczeniach żywych studentów, którzy na tych uczelniach próbowaliby studiować, a to też jest bardziej optymistyczne od rzeczywistości − powiedział Aleksander Waszkielewicz, prezes zarządu Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego.
Uczelnia dostępna
Osoby z niepełnosprawnościami są jednymi z adresatów Programu Dostępność plus. Uczestnicy konferencji dowiedzieli się o zrealizowanych i zaplanowanych działaniach w ramach tej rządowej inicjatywy. Nie zabrakło wątków związanych z edukacją na różnych poziomach. Ogłoszono już pierwszy konkurs w tym obszarze, tj. „Przestrzeń dostępnej szkoły”. To pilotaż dla pięćdziesięciu podstawówek. Podobny charakter będzie mieć „Uczelnia dostępna”, działanie w ramach Osi III PO WER.
− To kompleksowa poprawa dostępności, rozpoczynając od dostępności architektonicznej, ale uwzględniając też takie kwestie jak opracowywanie materiałów dydaktycznych na potrzeby osób z niepełnosprawnościami, zakup specjalistycznego sprzętu czy wreszcie zatrudnienie albo przeszkolenie asystentów uczniów, asystentów nauczycieli − powiedział Piotr Krasuski, dyrektor Departamentu Europejskiego Funduszu Społecznego w Ministerstwie Inwestycji i Rozwoju. Dodał, że w tym konkursie ważna jest też budowa świadomości. Kadra pedagogiczna i szersze środowisko szkolne (samorząd, rodzice) powinny tworzyć szeroką koalicję na rzecz edukacji włączającej.
Program Dostępność plus obejmuje działanie Studia bez barier. W jego ramach planowane jest dostosowanie uczelni do potrzeb osób z niepełnosprawnościami w zakresie dostępności architektonicznej, komunikacyjnej, administrowanych stron internetowych, narzędzi informatycznych i procedur kształcenia.
W styczniu 2019 r. zostanie ogłoszony konkurs „Uczelnia dostępna”, a w lutym rozpocznie się nabór wniosków. Na wsparcie szkół wyższych przewidziana jest kwota 200 mln zł. Wymagany wkład od beneficjentów wynosi 3 proc.
Wnioskodawca będzie mógł złożyć tylko jeden wniosek w konkursie. – Chcemy, żeby uczelnia wystąpiła w takim konkursie jako jeden organizm, przygotowała jeden jak najbardziej kompleksowy program wsparcia osób z niepełnosprawnościami − podkreślił Piotr Krasiński, dyrektor Działu Rozwoju Kadry Naukowej w Narodowym Centrum Badań i Rozwoju. Dodał, że będzie to wyjątkowy konkurs, ale w pewnych aspektach też trudniejszy od dotychczasowych działań. W związku z tym możliwe jest wydłużenie naboru wniosków.
Trzy ścieżki rozwoju
Część konferencji została poświęcona modelom dostępności w programie Dostępność plus. Prof. dr hab. Janina Filek z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie omówiła ścieżkę Mini, przygotowaną dla uczelni rozpoczynających wspieranie osób z niepełnosprawnością. W tym przypadku przewidziane są dofinansowania projektów do 1 mln zł. Przykładowymi działaniami może być zatrudnienie pełnomocnika rektora ds. osób z niepełnosprawnościami, utworzenie stanowiska ds. dostępności uczelni czy likwidacja barier architektonicznych (do 30 proc. wartości projektu).
Z kolei pełnomocniczka rektora UAM w Poznaniu ds. studentów z niepełnosprawnościami Anna Rutz przedstawiła ścieżkę Midi. Ma ona na celu rozwój wsparcia, podniesienie jakości i zakresu działań. Powstała z myślą o uczelniach, które od co najmniej dwóch lat mają struktury wspierające osoby z niepełnosprawnościami, np. BON. Maksymalna wartość projektów wynosi 4 mln zł. Przykładowymi działaniami może być np. dostosowanie materiałów dydaktycznych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami wraz ze szkoleniem asystentów dydaktycznych, czy zatrudnienie doradców edukacyjnych / konsultantów, asystentów dydaktycznych.
Kierownik Działu ds. Osób Niepełnosprawnych UJ Ireneusz Białek scharakteryzował ścieżkę Maxi. Jest ona adresowana do uczelni mających od pięciu lat lub dłużej struktury wspierające osoby z niepełnosprawnością. W jej ramach planowane są bardzo zaawansowane działania, zakłada też wspieranie innych ośrodków akademickich. Dofinansowane projekty będą mieć wartość do 15 mln zł. Celem jest m.in. utworzenie centrów wiedzy w zakresie wsparcia edukacyjnego, dostępności i projektowania uniwersalnego.
W trakcie spotkania nie zabrakło wątków związanych z Konstytucją dla Nauki. Tak jak w ubiegłym roku, do Krakowa przybył Mariusz Zielonka, który pracował nad ww. reformą jako zastępca dyrektora Departamentu Budżetu i Finansów w MNiSW.
Ustawę 2.0 oczami uczelni przedstawiła prof. dr hab. Janina Filek.
Tekst i fot. Marcin Gazda
Data publikacji: 20.12.2018 r.
