Rozróżnienie sytuacji uczniów z niepełnosprawnościami wyłącznie w oparciu o dokument ukończenia danej szkoły nie ma podstaw w przepisach

Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek zasygnalizował w piśmie do ministra edukacji i nauki możliwe naruszenie prawa do edukacji uczniów z niepełnosprawnościami. Prawo do nauki jest jednym z fundamentalnych praw człowieka. Konstytucja w art. 70 przyznaje każdemu prawo do nauki oraz zobowiązuje władze publiczne zapewnienia obywatelom powszechnego i równego dostępu do wykształcenia. Na podstawie m.in. art. 24 ust. 1 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych Rzeczpospolita Polska uznała prawo osób z niepełnosprawnościami do edukacji i zobowiązała się do zapewnienia jego realizacji bez dyskryminacji i na zasadach równych szans.

RPO otrzymał liczne skargi rodziców uczniów z niepełnosprawnościami, którzy ukończyli szkołę branżową I stopnia. Skarżący wskazują, że art. 134 ust. 1 Prawa oświatowego uniemożliwia ich dzieciom podjęcie nauki w szkole branżowej I stopnia w kolejnym zawodzie. Podczas rekrutacji wymagane jest bowiem świadectwo ukończenia szkoły podstawowej, tymczasem uczniowie legitymują się świadectwem ukończenia gimnazjum. Nie spełniają zatem wymogów rekrutacyjnych do szkoły branżowej I stopnia.

Z odpowiedzi MEN wynika, że zasady rekrutacji określone w art. 134 ust. 1 Prawa oświatowego obowiązują jedynie kandydatów nieposiadających orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Podkreślono, że aby możliwe było stwierdzenie niedopuszczalności ponownego podjęcia nauki przez osobę, która ukończyła już szkołę tego samego typu, to tego rodzaju ograniczenie musiałoby wynikać wprost z przepisów ustawowych kształtujących system szkolnictwa. Uczeń z niepełnosprawnością może się uczyć w szkole ponadpodstawowej do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym kończy 24. rok życia. Istnieje zatem możliwość ponownego uczęszczania do branżowej szkoły I stopnia, ale kształcącej w innym zawodzie niż uzyskany dotychczas, z uwzględnieniem wymogów ustawowych, tj. wieku ucznia i legitymowania się przez niego orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, które warunkuje przyjęcie do tego rodzaju szkoły. Wówczas na podstawie art. 127 ust. 13 Prawa oświatowego, starosta jest zobowiązany do zapewnienia osobie posiadającej orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego odpowiedniej formy kształcenia.

Reasumując, z opinii departamentu MEiN wynika, że jeśli uczeń z niepełnosprawnością chce ponownie podjąć naukę w szkole tego samego typu, ale kształcącej w innym zawodzie – to jest to możliwe, ale po spełnieniu dodatkowych warunków.

Skarżący, opierając się na opinii MEiN, chcieli skorzystać ze wskazanego w niej sposobu. Jednak w piśmie Kuratorium Oświaty w Warszawie z 16 lutego 2022 r. zostało im przedstawione odmienne od zaprezentowanego stanowisko Wydziału Wychowania i Kształcenia Specjalnego MEiN z 10 lutego 2022 r.

Zgodnie z nim „od roku szkolnego 2020/2021 absolwenci dotychczasowych gimnazjów nie są rekrutowani do branżowej szkoły I stopnia, dotyczy to również branżowych szkół I stopnia specjalnych. Dlatego też absolwenci branżowej szkoły I stopnia specjalnej, którzy ukończyli dotychczasowe gimnazjum specjalne, nie mogą być przyjęci z dniem 1 września 2022 r. do branżowej szkoły I stopnia i kształcić się w innym zawodzie niż uzyskany dotychczas w szkole tego typu”.

Z kolei absolwenci 8-letniej szkoły podstawowej specjalnej, mogą być przyjęci z dniem 1 września 2022 r. do branżowej szkoły I stopnia i kształcić się w innym zawodzie niż uzyskany dotychczas w szkole tego typu.

Warunkiem jest posiadanie aktualnego orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego oraz spełnienie kryterium wieku – tj. 24 roku życia, do którego może on kształcić się w szkole danego typu.

W ocenie RPO rozróżnienie sytuacji uczniów z niepełnosprawnościami wyłącznie w oparciu o dokument ukończenia danego typu szkoły  – co w związku z reformą systemu oświaty jest niezależne od zainteresowanych – nie znajduje podstaw w świetle aktualnych uregulowań prawnych.

Uczniowie, którzy ukończyli gimnazjum, nie mają takich samych możliwości dalszej nauki jak uczniowie, którzy ukończyli 8-letnią szkołę podstawową. Kryterium to jest jedynym, które różnicuje ich sytuację i nie pozwala na kontynuację nauki.

Trudno znaleźć racjonalne uzasadnienie, czemu miałoby służyć takie rozróżnienie sytuacji uczniów-absolwentów. A ustawodawca nie wyłączył wprost możliwości ponownego ubiegania się o przyjęcie przez osobę, która legitymuje się świadectwem ukończenia szkoły określonego typu, do szkoły tego samego typu w ramach kształcenia w innym zawodzie.

Wydaje się, że uczniowie, którzy ukończyli szkołę branżową I stopnia powinni mieć możliwość nauki w kolejnym zawodzie w tej szkole niezależnie od ukończenia 8-letniej szkoły podstawowej czy gimnazjum.

Rzecznik zwraca się do ministra o ustosunkowanie się do problemu, zwłaszcza z uwagi na rozbieżne opinie jednostek podległych MEiN.

Info: RPO, oprac. em/, fot. pexels.com

Data publikacji: 12.08.2022 r.