29 maja 2012 r. odbyło się piąte spotkanie zorganizowane przez Forum Dostępnej Cyberprzestrzeni (FDC) zatytułowane „Telewizja dostępna dla wszystkich". FDC zajmuje się kwestiami zwiększenia dostępności środków przekazu elektronicznego (m.in. dla osób z niepełnosprawnością, starszych), uniwersalnego projektowania stron www oraz przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu. Celem tej platformy współpracy organizacji pozarządowych, administracji publicznej oraz firm komercyjnych, jest konsolidacja i wymiana wiedzy, doświadczeń i dobrych praktyk pomiędzy podmiotami pozarządowymi działającymi w tym obszarze oraz przekazywanie rekomendacji organom administracji.
Spotkanie było w pełni dostępne dla niesłyszących uczestników, ponieważ cały program był tłumaczony na polski język migowy, zaś osoby niedowidzące oraz niedosłyszące mogły dodatkowo odbierać program za pośrednictwem symultanicznego przekazu tekstowego. Jego tematyka oscylowała wokół dostosowania przekazu telewizyjnego do potrzeb dwóch najbardziej narażonych na wykluczenie cyfrowe środowisk – niesłyszących i niewidzących.
Stan prawny dostępności napisów dla osób niepełnosprawnych w Polsce
Krystyna Rosłan-Kuhn z Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji przedstawiła zapisy zobowiązujące do nadawania programów w sposób dostępny dla osób niepełnosprawnych. Jednym z ważnych dokumentów jest Dyrektywa Unii Europejskiej z 2007 r. o audiowizualnych usługach medialnych. Prelegentka omówiła także genezę prac nad nowelizacją ustawy przygotowywanej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Ten akt prawny od 1 lipca 2011 r. zobowiązuje nadawców telewizyjnych do emisji 10 proc. programów dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnością.
Przedstawicielka KRRiT podkreśliła, że w wyżej wymienionym dokumencie nie uwzględniono wszystkich postulatów tejże Rady, zaprezentowała też dobre praktyki z krajów europejskich, dzięki którym wiele programów zostało już dostosowanych do potrzeb osób niesłyszących. Prelegentka jako przykład wskazała kanał telewizyjny BBC w Wielkiej Brytanii, który nadaje 100 proc. programów z napisami dla niesłyszących.
Krystyna Rosłan-Kuhn zachęciła obecnych do przygotowania projektu obywatelskiego, ponieważ Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie ma inicjatywy ustawodawczej.
Dostępność urządzeń telewizyjnych dla osób niepełnosprawnych
Tomasz Strzymiński z Fundacji Audiodeskrypcja omówił kwestie techniczne związane z dostosowaniem urządzeń telewizyjnych do potrzeb osób niewidomych i niedowidzących, a w szczególności pilota. Zwrócił uwagę także na problemy związane z brakiem przygotowania usługodawców do nadawania usług udźwiękowionych dla osób niewidomych. Mówca zachęcił nadawców telewizyjnych do kontaktu z Fundacją w celu dostosowania swoich usług do potrzeb osób niewidzących.
Panel dyskusyjny I: Audiodeskrypcja
Barbara Szymańska również reprezentująca Fundację Audiodeskrypacja uwypukliła istotę audiodeskrypcji w percepcji programów telewizyjnych przez niesłyszących. Prelegentka podkreśliła rolę dbałości o jakość tej istotnej formy przekazu.
Izabela Kuenstler omówiła definicję audiodeskrypcji oraz różne możliwości zastosowania tej formy sztuki. Prelegentka zwróciła uwagę na to, iż przygotowywanie tłumaczeń o charakterze audiowizualnym wymaga bardzo dobrej znajomości języka polskiego, umiejętności logicznego myślenia, wyobraźni, empatii oraz ogólnej erudycji.
Anna Sadowska z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego opowiedziała o badaniach and wykorzystaniem audiodeskrypcji w nauce języka obcego.
Z kolei Michał Janczura z Radia TOK FM omówił specyfikę audiodeskrypcji w przekazie sportowym na żywo. Prelegent uwypuklił szczegónie różnice między radiową wersję relacji z meczu a audiodeskrypcją adresowaną do potrzeb osób niewidomych.
Panel dyskusyjny II: Napisy i tłumaczenie na język migowy
Prof. Bogdan Szczepankowski przybliżył obecnym historię emisji napisów dla niesłyszących w telewizji publicznej w Polsce. Zaprezentował dobre praktyki w Hiszpanii, gdzie sobotni program o godz. 10.30 nadawany jest zarówno z napisami dla niesłyszących, jak i w wersji tłumaczonej na język migowy.
Agnieszka Otłowska z Polskiego Związku Głuchych przedstawiła wyniki ankiety dotyczącej preferencji i oczekiwań w zakresie odbioru programów telewizyjnych przez niesłyszących i słabosłyszących. Z przeprowadzonych badań wynika, że blisko co druga osoba ankietowana poświęca na oglądanie telewizji do dwóch godzin dziennie. Ma to związek z ograniczoną dostępnością programów dostosowanych do potrzeb wyżej wymienionej grupy odbiorców przekazu telewizyjnego.
Urszula Butkiewicz w swoim wystąpieniu podkreśliła, ze zróżnicowane potrzeby poszczególnych odbiorców uzależnione są od kompetencji językowych oraz znajomości dźwięków pozawerbalnych. Prelegentka zwróciła uwagę, że idealnym rozwiązaniem byłoby opracowywanie kilku wersji napisów – obecnie, niestety jest to niemożliwe. Aktualnie, napisy adresowane są do osób biegle posługujących się polszczyzną.
Przewodniczący Towarzystwa Pomocy Głuchoniewidomych Grzegorz Kozłowski uwypuklił różne potrzeby środowiska osób głuchoniewidomych wynikające z odmiennych sposobów komunikacji, tj. posługiwanie się alfabetem Lorma, odbieranie liter za pośrednictwem dotyku.
Marta Lempart reprezentująca również TPG zaproponowała wyłonienie reprezentantów z każdego ze środowisk do prac nad kolejnymi projektami w obrębie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.
Sympozjum było znakomitą platformą do wymiany doświadczeń na polu dostępności programów telewizyjnych oraz okazją do ustalenia kierunku działań w przyszłości, tak, aby telewizja była rzeczywiście dostępna dla wszystkich.
Małgorzata Bezubik
Organizacjami założycielskimi Forum Dostępnej Cyberprzestrzeni są:
· Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego
· Fundacja Audiodeskrypcja,
· Fundacja Widzialni
· Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych
· Fundacja Pomocy Matematykom i Informatykom Niesprawnym Ruchowo
· Wielkopolskie Stowarzyszenie Niewidomych.
