„Uczelnia dostępna” przynosi efekty. Egzamin z likwidowania barier – Część II

Od niemal 2,5 roku znane są wyniki pierwszej edycji konkursu „Uczelnia dostępna”. Na realizację wybranych projektów zarezerwowano od przeszło 10 mln zł do blisko 15 mln zł. Część z tych środków już wydano na likwidowanie barier w dostępie do kształcenia na poziomie wyższym. Pandemia utrudnia działania, ale nastąpiły istotne zmiany dla osób z niepełnosprawnościami. Jednak na tym nie koniec, w najbliższych tygodniach należy spodziewać się wprowadzenia kolejnych udogodnień.

W listopadzie 2019 r. Narodowe Centrum Badań i Rozwoju ogłosiło wyniki pierwszej edycji konkursu „Uczelnia dostępna”. To jedno z działań w ramach rządowego programu Dostępność plus. Wówczas przyznano dofinansowanie 85 wnioskodawcom na łączną kwotę ponad 300 mln zł.
2 lata temu przedstawiliśmy plany ośmiu szkół wyższych, które uzyskały najwięcej środków (https://naszesprawy.eu/edukacja/konkurs-uczelnia-dostepna-zmienia-srodowisko-akademickie-czesc-i/ oraz https://naszesprawy.eu/edukacja/konkurs-uczelnia-dostepna-zmienia-srodowisko-akademickie-czesc-ii/). Tym uczelniom zapewniono wsparcie od przeszło 10 mln zł do ponad 14,5 mln zł. Postanowiliśmy sprawdzić, jak przebiega realizacja zgłoszonych projektów. Tak jak w 2020 r., publikacja składa się z dwóch części. O kolejności prezentacji zadecydowała pozycja na liście rankingowej.

Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

Uczelnia realizuje projekt „Akademia Dostępności – Wzmocnienie potencjału AGH w zakresie wsparcia osób z niepełnosprawnościami”. Koszt zaplanowanych działań ma wynieść ponad 13,2 mln zł. Dzięki temu przedsięwzięciu, OzN systematycznie zyskują dostęp do coraz lepiej przystosowanych architektonicznie obiektów. Standardy projektowania uniwersalnego stają się powszechnie stosowanymi wytycznymi uwzględnianymi w remontach i inwestycjach. Wypracowywane oraz wdrażane są nowe rozwiązania dotyczące dostępności kształcenia i dostępności architektonicznej.

– Wybudowano 3 toalety dostępne dla OzN w domach studenckich oraz dojście do sali w klubie studenckim Gwarek. Wyposażono pracownie Biblioteki Głównej AGH w profesjonalny sprzęt oraz wyszkolono jej pracowników, którzy w trybie ciągłym pracują nad digitalizacją materiałów edukacyjnych – komentuje Wojciech Sajdak z AGH, koordynator projektu POWER.

Uruchomiona została nowa strona internetowa Biura ds. Osób Niepełnosprawnych AGH. Ponadto poprawiono dostępność cyfrową kilkudziesięciu stron www wydziałów i jednostek organizacyjnych uczelni. Trwają prace nad poprawieniem dostępności procedur. Poddano analizie już prawie połowę zaplanowanych dokumentów. Efekt tego widoczny jest w regulaminach funkcjonowania Miasteczka Studenckiego AGH. W najbliższym czasie zostanie wprowadzony nowy regulamin wsparcia OzN.

W ramach projektu tworzone od podstaw są Standard Informacyjno-Komunikacyjny oraz Standard Cyfrowy. W nadchodzących miesiącach będą opracowywane mechanizmy ich promowania i wdrożenia. Obecnie znajdują się one w końcowej fazie konsultacji.

– Ponadto wprowadzone zostaną platformy do zdalnej obsługi studentów. System jest testowany pod kątem użytkowania przez OzN. Plany zakładają uruchomienie nawigacji przestrzennej dla OzN z autorskimi rozwiązaniami wypracowywanymi w AGH. Już za kilka tygodni na terenie kampusu AGH zostanie umieszczona mapa tyflograficzna. Trwają przygotowania do realizacji budowy windy do czterech połączonych ze sobą budynków dydaktycznych – informuje Wojciech Sajdak.

Krakowska uczelnia prowadzi intensywne działania zmierzające do wymiany doświadczeń i dobrych praktyk w zakresie dostępności architektonicznej oraz dostępności kształcenia. Nie zabrakło więc spotkań i szkoleń w ramach Centrum Wiedzy o Dostępności AGH. Wzięli w nich przedstawiciele innych szkół wyższych oraz organizacji działających na rzecz OzN.

Pandemia nie miała zasadniczego wpływu na realizację merytoryczną projektu. Jednak sprawiła, że niektóre z działań przeprowadzane są z opóźnieniem. Zmodyfikowano harmonogram szkoleń. Jednocześnie zmieniono ich formę, ze stacjonarnej na zdalną.

– Zorganizowane zajęcia dotyczyły m.in. dostosowywania materiałów dydaktycznych i lektoratów do potrzeb OzN, komunikacji z OzN czy dostępności bibliotek do potrzeb OzN. Natomiast w latach 2020-2021 nie udało się zrealizować wizyt studyjnych w ośrodkach krajowych i zagranicznych. Plany zakładają, że dojdzie do nich w tym i kolejnym roku – podkreśla koordynator projektu POWER.

Politechnika Wrocławska

13 zadań zostało wpisanych do projektu „Politechnika nowych szans”. Jego wartość przekracza 14,8 mln zł. Część działań uczelnia podejmuje we współpracy ze Stowarzyszeniem Twoje Nowe Możliwości. Jak podkreślają realizatorzy przedsięwzięcia, przez 2 lata udało się bardzo dużo osiągnąć. W ich opinii najważniejsze są postępujące zmiany świadomościowe.

– Przeszkolono ponad 1200 osób z zakresu dostępności. To przełożyło się na większą świadomość potrzeb osób ze szczególnymi potrzebami, ale także pozwoliło w większej mierze stosować uniwersalne projektowanie. Realizacja szkoleń świadomościowych w trybie stacjonarnym, w rygorze pandemicznym, okazała się niemożliwa. Konieczne było przejście na tryb zdalny – komentuje Katarzyna Skowron, kierownik projektu z Politechniki Wrocławskiej.

Nastąpiła istotna zmiana struktury organizacyjnej, tj. z niewielkiej Sekcji ds. Wsparcia Osób z Niepełnosprawnością (SON) został utworzony Dział Dostępności i Wsparcia Osób z Niepełnosprawnościami. Ponadto w ramach projektu wzmocniono dział stanowiskiem konsultanta ds. współpracy z osobami ze szczególnymi potrzebami. Powołano też koordynatorki dostępności cyfrowej i architektonicznej.

Już został dokonany przegląd kluczowych aktów prawnych pod kątem dostępności. Zgłoszono rekomendacje kierownictwu uczelni, ponadto przygotowano wkłady merytoryczne do 5 podręczników dobrych praktyk. Wdrożono szablony dokumentów elektronicznych, arkuszy kalkulacyjnych i prezentacji. Dokonano audytów domen, dokumentów oraz budynków. Sporządzono deklarację dostępności stron. Został opublikowany Standard projektowania informacji wizualnej Politechniki Wrocławskiej, który określa reguły tworzenia tablic informacyjnych i oznakowań umieszczonych w budynkach.

– Opracowany również został standard dotyczący metody budowania tyflomap dla osób z niepełnosprawnościami. Wykonano w tym zakresie pierwsze wdrożenie, które polegało na zainstalowaniu planu nawigacyjnego przedstawiającego w sposób uniwersalny parter jednego z budynków Politechniki Wrocławskiej. Plan został wykonany w technologii druku 3D. W wersji testowej gotowa jest multimedialna prezentacja uczelni, która pozwoli odbyć wirtualny spacer – opisuje kierownik projektu.

Istotną częścią przedsięwzięcia są inwestycje w dostępność architektoniczną. Dotychczas wybudowano windy osobowe w dwóch domach studenckich. Ponadto dostosowano wybrane pomieszczenia mieszkalne do wymagań studentów ze specjalnymi potrzebami. Ale już wiadomo, że kwota przeznaczana na te wydatki zgodnie z pierwotną wersją projektu nie będzie wystarczająca w obecnych realiach rynkowych.

– Pandemia spowodowała większe zapotrzebowanie na wsparcie psychologiczne świadczone na rzecz społeczności Politechniki Wrocławskiej przez utworzone w ramach projektu Centrum Psychologii i Mediacji. Dzięki zaakceptowaniu przez NCBiR zmian zaproponowanych przez zespół projektowy udało się zwiększyć zakres wsparcia w tym zakresie – mówi Katarzyna Skowron.

W najbliższych miesiącach rozpoczną się szkolenia dla tzw. liderów dostępności. To reprezentanci społeczności akademickiej, których zadaniem będzie wsparcie tutorskie osób z niepełnosprawnościami.

Politechnika Warszawska

Do września 2023 r. potrwa projekt „Politechnika Warszawska Ambasadorem Innowacji na Rzecz Dostępności”. Jest on realizowany we współpracy z Fundacją TUS. Na przewidziane zadania przygotowano ponad 13,56 mln zł. Z tych środków sfinansowano m.in. powołanie Centrum Projektowania Uniwersalnego na Wydziale Architektury PW. Jego oficjalne otwarcie odbyło się w październiku ub.r. Natomiast na początek przyszłego roku zaplanowane są różne wdrożenia.

– Już dziś możemy powiedzieć, że sama realizacja przedsięwzięcia przyczyniła się znacząco do podniesienia świadomości władz oraz pracowników uczelni na temat potrzeb OzN. Z racji wprowadzenia do programów studiów zajęć z projektowania uniwersalnego – również świadomości studentów, przyszłych projektantów przestrzeni publicznych oraz produktów ogólnodostępnych – informuje Agnieszka Płocharska, kierownik projektu z Politechniki Warszawskiej.

W najbliższym czasie zostanie ogłoszony przetarg na realizację systemu nawigacji wewnątrzbudynkowej. Rozwiązanie to ułatwi poruszanie się w pięciu budynkach Politechniki Warszawskiej. Mowa o Gmachu Głównym, Gmachu Elektroniki, Gmachu Fizyki, Centrum Zarządzania Innowacjami i Transferem Technologii, a także ośrodku naukowo-dydaktycznym w Józefosławiu. System zacznie funkcjonować najpóźniej w połowie 2023 r., a jego podstawą będzie aplikacja mobilna. Autorzy tej koncepcji kierowali się zwłaszcza potrzebami osób z różnymi niepełnosprawnościami. Wkrótce przewidziane są też przetargi na nową, dostosowaną stronę internetową uczelni oraz na roboty budowlane zaplanowane na Wydziale Architektury PW oraz w DS Tatrzańska.

– Pandemia wymusiła przesunięcia w harmonogramach zadań. Zwłaszcza tych, gdzie nie można było wykonać pierwszych prac bez przeprowadzenia wizji lokalnych, np. na terenie akademików. Również tam, gdzie uczelnia musiała dostosować się do nowych warunków nauczania – zajęć zdalnych. Jednak zmiany te nie będą miały wpływu na osiągnięcie zakładanych rezultatów projektu – podkreśla Agnieszka Płocharska.

Uniwersytet Rzeszowski

Uczelnia realizuje projekt „Przyjazny nURt – rozwój dostępności UR” o wartości ponad 11,17 mln zł. Najwięcej środków zarezerwowano na znaczne zwiększenie dostępności architektonicznej i cyfrowej. Uruchomiono już 10 kiosków multimedialnych ze specjalistycznym oprogramowaniem dostosowanych do potrzeb osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Ponadto w Biurze Karier UR wdrożono zaawansowany system konwersacyjny – wirtualny asystent studenta dostępny 24 godziny przez 7 dni w tygodniu.

– W ramach projektu powstały dwie windy. Jedna już została oddana do użytku, a w przypadku drugiej nastąpi to w najbliższym czasie. Aby wykonać windy, trzeba było zwiększyć budżet, przenieść środki z innego zadania. W związku z pandemią, wzrostem cen oraz inflacją znacząco zwiększyły się koszty planowanych przedsięwzięć – zaznacza dr hab. Iwona Tabaczek-Bejster prof. UR, pełnomocnik rektora UR ds. osób niepełnosprawnych.

Ponadto uruchomiono 5 pokojów wyciszeń. Przeznaczone są one dla studentów oraz pracowników uczelni, którzy potrzebują odpocząć od nadmiaru otaczających bodźców. To rozwiązanie przydatne w szczególności dla osób z zaburzeniami psychicznymi, spektrum autyzmu oraz używających aparatów słuchowych. W najbliższych miesiącach powstanie 5 kolejnych takich pomieszczeń.

Opracowano 155 kart wsparcia dla studentów potrzebujących dodatkowej pomocy w procesie kształcenia. Dostosowano też procedury i strukturę organizacyjną UR do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Z kolei 1503 studentów i 1062 pracowników uczelni odbyło szkolenie zwiększające świadomość na temat problemów osób z dysfunkcjami. Realizowane są kolejne tego typu działania.

– Moim zdaniem poprzez szkolenia świadomościowe będzie stale poprawiać się sytuacja studentów z niepełnosprawnościami. Można zauważyć, że częściej zwracają się o pomoc, np. podczas egzaminów. To efekt zmian w procedurach uczelni – opisuje prof. Iwona Tabaczek-Bejster.

Obecnie trwają prace związane z dostosowaniem serwisów internetowych do standardów WCAG 2.1.AA. Ponadto powstaje platforma e-learningowa. Na 2021 rok została zaplanowana realizacja beaconów – systemów naprowadzających, map i oznaczeń tyflograficznych. Jednak to zadanie zostało przesunięte na ten rok.

Zobacz galerię…

Marcin Gazda, fot. AGH – www.agh.edu.pl, PWr – Rafał Golczyk, Katarzyna Skowron, PW – www.pw.edu.pl, UR – z archiwum UR

Data publikacji: 25.04.2022 r.