Integracja społeczna chorych psychicznie wciąż niedostateczna

Raport przygotował ośrodek badawczy Economist Intelligence Unit (EIU) na podstawie analizy danych zbieranych w pierwszych ośmiu miesiącach 2014 r. w 30 krajach Europy, w tym w 28 będących członkami UE oraz w Norwegii i Szwajcarii.
Wynika z niego, że w większości państw Europy działania na rzecz poprawy integracji osób chorych psychicznie ze społeczeństwem są niedostateczne. Dzieje się tak, mimo że panuje powszechna zgoda na temat korzyści, jakie ona daje – podkreślają autorzy publikacji.
Według głównego autora raportu dr. Paula Kielstry z EIU problem ten jest o tyle istotny, że każdego roku ok. 38 proc. obywateli Unii Europejskiej (tj. około 165 mln osób) cierpi na jakieś zaburzenie psychiczne. Spośród nich 25 proc. uzyskuje jakąkolwiek pomoc, a zaledwie 10 proc. pomoc zgodną ze standardami opieki.

Pierwsze miejsce w rankingu zajęły Niemcy, które uzyskały ponad 85,6 punktów na 100 możliwych. W ocenie dr. Kielstry jest to związane z silnym systemem opieki zdrowotnej i dobrze finansowaną opieką społeczną w tym kraju.
Najgorzej w rankingu wypadły kraje południowej i południowo-wschodniej Europy, w których zagadnienia zdrowia psychicznego są od wielu lat zaniedbywane. Polska zajęła 15. miejsce z liczbą punktów 65,4.
– Polska znalazła się w gronie krajów, które prowadzą tzw. politykę aspiracyjną. Mamy dobre rozwiązania prawne, które regulują kwestię integracji społecznej i zawodowej osób z chorobami psychicznymi – w postaci Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego. Jednak ze względu na brak nakładów praktycznie nie jest on realizowany – skomentował dla PAP psychiatra dr Sławomir Murawiec, który wchodził w skład panelu ekspertów, opracowujących uwzględnione w rankingu wskaźniki integracji.

O niskim poziomie finansowania lecznictwa psychiatrycznego w Polsce świadczą dane Narodowego Funduszu Zdrowia. Wynika z nich, że w 2011 r. na zdrowie psychiczne przeznaczył on jedynie 3,5 proc. swoich ogólnych wydatków.
W najnowszym rankingu najgorzej wypadliśmy w kategorii „dostęp do pomocy i świadczeń medycznych dla osób z chorobami psychicznymi”. Zajęliśmy w niej dopiero 21. miejsce. W tej kategorii mieszczą się m.in. dostępność do fachowych pracowników ochrony zdrowia, leków refundowanych, opieki środowiskowej i domowej, a także do programów profilaktycznych.

Jak oceniają eksperci, ma to związek z tym, że opieka psychiatryczna w Polsce wciąż koncentruje się w dużych szpitalach. Według dr. Jacka Moskalewicza, kierownika Zakładu Organizacji Ochrony Zdrowia Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, choć zarysowuje się trend odchodzenia od nich, to możliwość otrzymania przez pacjenta opieki bliżej miejsca zamieszkania jest wciąż ograniczona.
Dr Murawiec podkreślił w rozmowie z PAP, że za mało rozwinięta jest opieka środowiskowa, czyli taka, która ma zapewniać chorym pomoc w ich środowisku życia.
Ogólnie rzecz ujmując – ocenili polscy eksperci – świadczenia opieki psychiatrycznej są w Polsce bardzo nierównomiernie rozłożone na terenie kraju i skoncentrowane głównie w miastach. Na 300 powiatów w 25 w ogóle brak jest jednostki świadczącej pomoc psychiatryczną.

W rankingu brano też pod uwagę zagadnienia związane z przestrzeganiem praw człowieka i z zapobieganiem stygmatyzacji chorych psychicznie, a także warunkami mieszkania i życia, wsparciem finansowym.

Polska zdobyła najwięcej punktów (ponad 72) w kategorii „możliwości życiowe”, która ocenia politykę zatrudnienia osób z zaburzeniami psychicznymi, w tym możliwość pozyskania i utrzymania pracy. Mocną stroną Polski okazały się być programy pracy chronionej, przeznaczone ogólnie dla osób niepełnosprawnych. Przybierają one formę zakładów pracy chronionej bądź warsztatów terapii zajęciowej.
Dr Murawiec zwrócił jednak uwagę, że programy mające na celu pomoc w zatrudnieniu osób chorujących psychicznie poza zakładami chronionymi są dostępne w niewielu województwach. Chodzi o programy wykorzystujące trenera pracy osób z takimi zaburzeniami.
W rezultacie chorujący psychicznie stanowią jedynie 3 proc. krajowej siły roboczej.

Jak ocenili autorzy raportu, w całej Europie konieczne są działania na rzecz poprawy integracji osób chorych psychicznie ze społeczeństwem. Równolegle z raportem opublikowano Białą Księgę, w której wskazano najlepsze praktyki mogące pomóc osiągnąć ten cel. Są to m.in.: przeznaczanie adekwatnych nakładów na zdrowie psychiczne, dalsze przechodzenie od opieki szpitalnej do wsparcia środowiskowego, zwiększenie możliwości w dziedzinie zatrudnienia.

Raport został opracowany na zamówienie firmy Janssen Pharmaceutica NV.

Joanna Morga (PAP)

jjj/ agt/ par/

Data publikacji: 30.01.2015 r.