Minister Krzysztof Michałkiewicz (z lewej) i dyrektor Mirosław Przewoźnik
W siedzibie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej 22 lutego br. miało miejsce pierwsze spotkanie pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych Krzysztofa Michałkiewicza z przedstawicielami zaproszonych organizacji pracodawców osób z niepełnosprawnością. Ze strony resortu rodziny uczestniczyli w nim ponadto przedstawiciele Biura Pełnomocnika z jego dyrektorem Mirosławem Przewoźnikiem.
Minister Michałkiewicz uznał, że w obszarze wspierania aktywności osób z niepełnosprawnością nie sprawdzają się rewolucje, nie planuje się zatem wykonywania w nim żadnych raptownych zmian, by nie utrudniać sposobu funkcjonowania tej grupy osób. Obowiązujący system wsparcia będzie starannie analizowany, będą wysłuchane głosy wszystkich zainteresowanych środowisk, a decyzje o ewentualnych zmianach będą podejmowane w szerokiej konsultacji z nimi.
Poinformował, iż realizowane będą dwa projekty finansowane ze środków unijnych: dotyczący wsparcia podmiotów działających w oparciu o zasady ekonomii społecznej oraz przeglądu systemu orzekania o niepełnosprawności.
W spotkaniu brali udział reprezentanci następujących organizacji: Konfederacji Lewiatan, Ogólnopolskiej Bazy Pracodawców Osób Niepełnosprawnych (OBPON), Stowarzyszenia Niepełnosprawni dla Środowiska EKON, Platformy Integracji Osób Niepełnosprawnych (PION), Krajowego Związku Rewizyjnego Spółdzielni Inwalidów i Spółdzielni Niewidomych (KZRSI i SN), Organizacji Pracodawców Zatrudniających Osoby Niewidome (OPZON) oraz Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych (POPON).
Po dokonaniu prezentacji przez uczestników przyszedł czas na sprawy merytoryczne, wśród których dominowało omówienie obowiązujących przepisów prawnych dotyczących zagadnień związanych z rynkiem pracy osób z niepełnosprawnością oraz przedstawienie szczegółowych propozycji i kierunków rozwiązań dotyczących zatrudniania i rehabilitacji tej grupy osób, przez przedstawicieli organizacji zrzeszających pracodawców osób z niepełnosprawnością.
Wśród zgłoszonych problemów znalazły się m.in.
– przeprowadzenie reformy orzecznictwa o niepełnosprawności jako kluczowe przedsięwzięcie dla określenia podmiotów, których aktywność ma być wspierana,
– konieczność złożenia oświadczenia o statusie prawnym firmy w kontekście podmiotów powiązanych, co budzi wiele wątpliwości, brak jest w tym zakresie jednoznacznej wykładni prawnej,
– kwestie związane z ubieganiem się o pomoc publiczną w formie dofinansowań do wynagrodzeń osób z niepełnosprawnością, w szczególności wykazywanie efektu zachęty dla firm powiązanych i wskazanie ich sytuacji finansowej,
– potrzeba ujednolicenia stanowisk wydawanych przez BON i PFRON dotyczących możliwości ponoszenia wydatków z zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, tym samym ograniczenie dowolności interpretacyjnych w tym zakresie oraz ograniczenie kar nakładanych z tego tytułu na pracodawców,
– wskazanie na potrzebę jak najszybszego przyjęcia rozporządzenia dot. znowelizowanego art. 22 ustawy o rehabilitacji i jego autentycznych, nie ex post – jak to miało miejsce dotychczas – konsultacji ze środowiskiem pracodawców,
– potrzeba zmniejszenia dla zakładów pracy chronionej obowiązków wynikających z tego statusu (określonych przez art. 28 ustawy o rehabilitacji), szczególnie w kontekście wcześniejszego wyrównania poziomu dofinansowań dla otwartego rynku pracy i rynku pracy chronionej, co też było od dawna obiecywane,
– potrzeba waloryzacji kwot maksymalnego dofinansowania do wynagrodzeń pracowników z niepełnosprawnością, które tak jak w latach poprzednich było uzależnione od płacy minimalnej, brak tej waloryzacji od trzech lat jest już bardzo dotkliwie odczuwalny.
Dyrektor Mirosław Przewoźnik zapewnił, że rozporządzenie wykonawcze dotyczące znowelizowanego art. 22 ustawy o rehabilitacji zostało potraktowane przez resort rodziny i pracy w sposób priorytetowy, wkrótce jego projekt zostanie upubliczniony w BIP MRPiPS oraz skierowany do konsultacji społecznych.
Wobec wyżej wymienionych zagadnień dotyczących sposobu funkcjonowania rynku pracy osób z niepełnosprawnością – w zasadzie – nie było różnicy poglądów wśród zebranych przedstawicieli pracodawców, różnice te oraz zdania odrębne, wynikające m.in. ze specyfiki działania różnych grup pracodawców, pojawiły się w trakcie dyskusji, przy prezentacji kolejnych postulatów.
Marek Kowalski, ekspert Konfederacji Lewiatan wyraził opinię, iż przyjęta przez parlament poprzedniej kadencji „rzutem na taśmę” nowelizacja art. 22 ustawy o rehabilitacji, w niewystarczającym stopniu spełnia postulat tej organizacji. Wynosi ona 50 proc. wysokości możliwego odpisu wpłat na PFRON z tytułu zakupu towarów lub usług u uprawnionego pracodawcy, podczas gdy Lewiatan postulował jej ograniczenie do 30 proc. Ta „ulga sprzedażna” w dotychczasowym wymiarze (do 80 proc.) powoduje natomiast znaczące zmniejszenie wysokości obowiązkowych wpłat na PFRON, w 2015 roku o ok. 720 mln zł, co jest swoistym bonusem dla firm unikających zatrudniania osób z niepełnosprawnością, stanowi też poważne zaburzenie konkurencji gospodarczej.
Polemizując z tą wypowiedzią Marek Łukomski, prezes PION wyraził pogląd, że zapis art. 22 wprost warunkuje zatrudnianie najbardziej poszkodowanych osób z niepełnosprawnością. Jeżeli chodzi natomiast o zwiększenie przychodów PFRON, które nie rzutuje na te miejsca pracy, PION już wcześniej przedstawił kilka propozycji, np. likwidację dofinansowania wynagrodzeń do pierwszych 6 proc. zatrudnionych osób niepełnosprawnych, powinno ono obowiązywać dopiero powyżej 6 proc. Ta propozycja dotyczy tylko podmiotów zatrudniających co najmniej 25 pracowników. Zdaniem Łukomskiego wzrost wpływów do PFRON tylko z tego tytułu byłby na poziomie 450 mln zł rocznie. Inna postulowana możliwość to wyłączenie osób z lekkim stopniem niepełnosprawności z zaliczania ich do wskaźnika zatrudnionych osób z niepełnosprawnością, z pozostawieniem dofinansowań ich płac SODiR na dotychczasowym poziomie.
W ślad za tym postulatem wskazano na pewne istniejące w obowiązującym prawie rozdwojenie – osoby z niepełnosprawnością posiadające prawo do emerytury są wykluczone z systemu dofinansowań, natomiast są wliczane do wskaźnika zatrudnienia osób z niepełnosprawnością. Uznano to za poważną niekonsekwencję systemową, która również skutkuje zmniejszeniem wpływów na PFRON. Celem jej zniwelowania pojawiła się propozycja, by z możliwości zaliczania do wskaźnika zatrudnionych osób niepełnosprawnych wykluczyć osoby z prawem do emerytury, z wyłączeniem osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności.
Przedstawiciele pracodawców osób niewidomych z OPZON również uważają, że zmniejszenie „ulgi sprzedażnej” wynikające z art. 22 zmniejszy zainteresowanie współpracą z tymi podmiotami, co w konsekwencji może też przyczynić się do dalszego spadku zatrudnienia grupy osób z dysfunkcją wzroku.
Postulowali również: rozszerzenie katalogu dodatkowych kosztów ponoszonych przez prowadzących ZPCh na zatrudnianie osób z niepełnosprawnością – zawartych w art. 32 ustawy o rehabilitacji – szczególnie w zakresie kosztów administracyjnych, zwiększenie preferencji dla pracodawców z dużą koncentracją zatrudnionych osób niepełnosprawnych w ubieganiu się o zlecenia w ramach zamówień publicznych, poprzez wprowadzenie szerszego stosowania klauzul społecznych oraz zmniejszenie opłat za użytkowanie wieczyste gruntu z 3 proc. do 0,3 proc.
Marek Kowalski z Lewiatana przypomniał, że zapisy preferujące pracodawców osób defaworyzowanych, w tym niepełnosprawnych, znajdują się w ustawie prawo zamówień publicznych, ale wykorzystywane są w zbyt niewielkim stopniu. Są to tzw. klauzule społeczne, które należy popularyzować oraz promować dobre praktyki w tym zakresie. Jego zdaniem nie ma natomiast możliwości obligatoryjnego narzucenia konieczności stosowania tych klauzul.
Jako reprezentant spółdzielczości głos zabrał Jerzy Szreter, prezes KZRSI i SN, przypominając, że ten szczególny pion, któremu obowiązujące rozwiązania prawne nie stwarzają szczególnych możliwości rozwoju, wciąż obejmuje ponad 250 podmiotów gospodarczych. Spółdzielnia to specyficzna forma własności, która stawia przede wszystkim na zatrudnianie swoich członków, co nie jest możliwe bez osiągania zysku, jednak to nie on jest głównym celem prowadzonej działalności. Pełni też wobec nich wiele zadań społecznych, w tym opiekę lecznico-rehabilitacyjną, zaś funkcje socjalne są tam z pewnością lepiej wykonywane niż u pozostałych pracodawców. Spółdzielnie nie mają żadnych przywilejów z tytułu tej formy własności i specyfiki realizowanych zadań.
W tym kontekście J. Szreter postulował, żeby podmioty te traktować w sposób szczególny, stosować wobec nich pewne preferencyjne formy wsparcia systemowego, które mogłyby ułatwiać procesy inwestowania we wspólny majątek i ich rozwój, będący gwarantem stabilnych miejsc pracy i rehabilitacji zatrudnionych osób z niepełnosprawnością.
Przedstawił też inne propozycje zbieżne z przedstawionymi powyżej.
Minister Michałakiewicz podziękował za zaprezentowane opinie, zapewnił, iż będą one poddane starannej analizie. Wszelkie ewentualne propozycje podjęte na ich podstawie będą przemyślane, przedyskutowane, mi.in. ze środowiskiem pracodawców, zaś przepisy prawa i sposób funkcjonowania administracji rządowej będą dostosowywane do zmieniających się potrzeb i priorytetów osób z niepełnosprawnością oraz ich otoczenia.
Pełnomocnik i dyrektor BON wskazali, iż będą chcieli, aby takie spotkania z przedstawicielami pracodawców odbywały się cyklicznie, w szerszym gremium, najbliższe z nich planowane jest w okresie dwóch miesięcy.
Tekst i fot. Ryszard Rzebko
Data publikacji: 01.03.2016 r.
