Sytuacja kobiet z niepełnosprawnością na rynku pracy

Kobietom tym trudniej niż mężczyznom znaleźć pracę, mimo, że skłonne są ją podjąć nawet poniżej swoich kwalifikacji, a zarobki im proponowane są niższe średnio o 17 proc. niż zarobki proponowane mężczyznom. Wizerunek medialny, stereotypy, bariery to wszystko wpływa na sytuację tej grupy kobiet.

Niestety większość z nich pozostaje nieaktywna zawodowo.

Wśród osób z niepełnosprawnością współczynnik aktywności zawodowej kobiet w 2012 roku wynosił 14,1 proc., gdy mężczyzn 17,8 proc. Nieporównywalnie wyższy był natomiast współczynnik aktywności sprawnych kobiet, który w 2012 roku wyniósł 48,5 proc.

Jeśli chodzi o wskaźnik zatrudnienia kobiet to w 2012 roku wyniósł on 11,9 proc. i jest to jeden z najniższych wskaźników w Europie. Wskaźnik zatrudnienia mężczyzn z niepełnosprawnością wyniósł natomiast 14,9 proc.. Stopa bezrobocia wśród kobiet z niepełnosprawnością wyniosła 15,3 proc., dla porównania wśród mężczyzn 14,8%.

Zgodnie z informacją Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Warszawie „Bezrobotni będący w szczególnej sytuacji na rynku pracy województwa mazowieckiego w III kwartale 2012 r.” województwo mazowieckie charakteryzuje się największą liczbą bezrobotnych w kraju. W końcu grudnia 2012 r. na Mazowszu w urzędach pracy zarejestrowanych było 271.927 bezrobotnych.
W analizowanym okresie w szczególnej sytuacji na rynku pracy były osoby z niepełnosprawnością, które stanowiły 3,7 proc. ogółu bezrobotnych (10.054 osoby), z czego 46,6 proc. (4.687 osób) to kobiety z niepełnosprawnością. Warto zaznaczyć, że odsetek  tej grupy kobiet nieznacznie się zwiększył w stosunku do tego samego okresu z roku 2011, w którym wynosił 46,2 proc..

W zbiorowości osób z niepełnosprawnością kobiety stanowią grupę szczególnego ryzyka. Są one niejako podwójnie dyskryminowane – po pierwsze powodem dyskryminacji jest ich niepełnosprawność, po drugie fakt, że są kobietami. Odbiera się im prawo do realizowania się w kobiecych rolach, zezwala na funkcjonowanie w obrębie tożsamości osoby niepełnosprawnej, ogranicza się ich prawa i blokuje zaspakajanie potrzeb. Kobiety te zagrożone są wykluczeniem społecznym, ze względu na kumulację czynników dyskryminujących, pierwszym z nich jest płeć, drugim niepełnosprawność i wynikające z niej bariery, trzecim stereotypy płci wpływające na kształtowanie się ich tożsamości.

Z tych powodów aktywność zawodowa kobiet z niepełnosprawnością jest dodatkowo utrudniona. Ponadto można wyróżnić jeszcze inne czynniki, które niekorzystnie wpływają na podjęcie zatrudnienia przez te kobiety:

·         Uwarunkowania psychologiczne (brak motywacji, związane z pracą obawy, lęki, przekonanie, że nie nadają się do pracy, zaniżone oczekiwania co do jakości życia lub zawyżone w stosunku do pracy),

·         Niższa produktywność (niewystarczające kwalifikacje zawodowe, niższa wydajność jako pochodna niepełnosprawności intelektualnej lub fizycznej, krótszego czasu pracy wynikającego z absencji chorobowej i ustawowych uprawnień, ograniczeń mobilności),

·         Przekonanie, że nie warto pracować za pieniądze, jakie proponują pracodawcy.

·         Model rodziny. Znaczna część kobiet dość silnie identyfikuje się z tradycyjnym modelem rodziny. Kobiety najmniej różnią się od mężczyzn pod względem zatrudnienia, jeśli mieszkają samotnie. Kiedy kobieta ma partnera, a w gospodarstwie domowym brak innych dorosłych – to kobiety przestają pracować, zwłaszcza po urodzeniu dziecka (aktywność zawodowa młodszych bezdzietnych kobiet nie różni się od aktywności zawodowej mężczyzn). Dodatkowo gdy kobieta jest osobą niepełnosprawną – pogodzenie roli matki i pełnowymiarowej pracy może wydawać się nieosiągalne.

·         Nierówny podział obowiązków domowych. Kobiety zarówno pełno- jak i niepełnosprawne są przeciążone różnymi pracami, zwłaszcza opieką (głównie nad małymi dziećmi), co ogranicza ich zaangażowanie w pracę zawodową. Nie mogą go zwiększyć, ponieważ łącznie na wszystkie obowiązki poświęcają więcej czasu niż mężczyźni (średnio o 7,5 godz. tygodniowo, a w grupie wieku 25-34 lata nawet o 31,8 godz. tygodniowo – to prawie cały dodatkowy „etat”). Kobietom trudno więc znaleźć rezerwy czasu i sił, które mogłyby spożytkować na dodatkową pracę zawodową.

·         Słaby dostęp do instytucji opiekuńczych, zwłaszcza dla dzieci (głównie w wieku do 3 lat oraz w wieku przedszkolnym, a także dla starszych – w czasie po zakończeniu nauki). Dopóki nie poprawi się ich dostępność (zwłaszcza w małych ośrodkach i na wsi) i jakość oraz nie obniżą się koszty tej opieki, część kobiet (matek, babć i innych kobiet związanych z dzieckiem) będzie pozostawać w domu.

·         Bariery w podejmowaniu pracy, osiąganiu awansu i wysokich zarobków. Funkcjonowanie rynku pracy, w tym: brak ofert pracy dla osób z  niepełnosprawnością, wpływ konkurencji osób pełnosprawnych, niski poziom pośrednictwa pracy, niski poziom poradnictwa zawodowego, przyczynia się do konstatacji przez kobiety z niepełnosprawnością, że praca zawodowa jest dla nich trudniej osiągalna i mniej opłacalna. Kobiety przeciętnie zarabiają mniej niż mężczyźni na takich samych stanowiskach, są więc bardziej narażone na rezygnację z pracy, gdyby ta miała zostać zastąpiona przez płatne usługi (im niższe jest wynagrodzenie z pracy, tym mniej opłaca się pracować, bo niskie płace uniemożliwiają zakup stosunkowo drogich usług).

Materiały do konkursu Lodołamacze, oprac. R.S.

Data publikacji: 17.04.2013 r.