Jednoznacznie negatywne stanowiska organizacji i BAS

Przedstawiamy krótkie omówienia najistotniejszych zagadnień zawartych w tych stanowiskach oraz krótką prezentację kluczowych tez i wniosków zawartych w opinii merytorycznej do projektu ustawy Biura Analiz Sejmowych.

Krajowa Rada Zatrudnienia Osób Niepełnosprawnych uważa, że duża skala obniżek dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych, likwidacja ostatnich ulg i zwolnień podatkowych dla ZPCh, przy równoczesnym utrzymaniu zadań nałożonych na te zakłady, to podstawowe powody, dla których negatywnie opiniuje zmiany zaproponowane w projekcie.

Szczególny sprzeciw KRAZON wywołują następujące propozycje:
– wprowadzenie (art. 2) tzw. „zamrożenia” podstawy naliczania dofinansowania do wynagrodzeń na poziomie minimalnego wynagrodzenia z 2009 r. (tj. 1276 zł), co spowoduje zmniejszenie się realnego wsparcia o ok. 5 proc. rocznie,

– wprowadzenie (art. 22) nowego kryterium, które spełniać muszą pracodawcy udzielający ulg we wpłatach na PFRON, co praktycznie oznacza likwidację możliwości udzielania tych ulg przez uprawnione do tego podmioty, co z kolei może oznaczać dla nich utratę rynków zbytu i zamówień,

– obniżenie (art. 26a) kwot dofinansowań dla pracowników z lekkim i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, które musi wywołać negatywne skutki dla rynku pracy osób niepełnosprawnych,

– wydłużenie okresu przekazywania pracodawcom, przez PFRON dofinansowania do wynagrodzeń (art. 26c, ust. 3) z 14 do 30 dni,

– likwidacja ulgi w podatku od nieruchomości, rolnego, leśnego oraz od czynności cywilnoprawnych dla prowadzących ZPCh oraz zobowiązanie ich do przekazywania do PFRON 50 proc. wpływów ZFRON uzyskanych z ograniczeń w odprowadzaniu zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych; drastycznie ograniczy to wysokość środków służących finansowaniu potrzeb pracowników z niepełnosprawnością, które mogą nie wystarczyć nawet na realizację ustawowych, obligatoryjnych obowiązków nałożonych na prowadzącego ZPCh.

KRAZON zwraca się do posłów o przeprowadzenie szerokiej debaty nad proponowanymi zmianami, w szczególności o przeprowadzenie wysłuchania publicznego (art. 70a Regulaminu Sejmu), celem zapoznania parlamentarzystów i opinii publicznej z różnymi poglądami na przyszłość polskiego modelu wspierania aktywizacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych.

Za punkt wyjścia do tej debaty zaproponowano przyjęcie następujących zasad:
– zobowiązanie budżetu państwa do przekazywania dotacji dla PFRON w wysokości odpowiadającej co najmniej 30 proc. środków pochodzących z wpłat od pracodawców,
– dotacja dla PFRON z budżetu państwa powinna być w całości przeznaczona na finansowanie wydatków z zakresu rehabilitacji społecznej, natomiast wpływy od pracodawców służyłyby, przede wszystkim, finansowaniu rehabilitacji zawodowej i zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,
– samorządy terytorialne /…/ powinny zwiększyć udział środków własnych /…/ na finansowanie tych potrzeb.

Krajowy Związek Rehabilitacji Spółdzielni Inwalidów i Spółdzielni Niewidomych przedstawił wyniki anonimowej, fakultatywnej ankiety, na którą odpowiedziało 43, głównie spółdzielczych, zakładów pracy chronionej. Zatrudniają one przeciętnie 80 proc. pracowników z niepełnosprawnością, z czego 40 proc. to osoby ze stopniem umiarkowanym i znacznym, a 15 proc. to osoby o schorzeniach specjalnych.

1. Uznano, że sztywna definicja najniższego wynagrodzenia dowodzi intencji stopniowego wygaszania systemu wsparcia, postuluje się konieczność zapisania w ustawie mechanizmu waloryzacyjnego.

2. Propozycje zmian w art. 22 ustawy niemal całkowicie likwidują tzw. ulgę sprzedażną udzielaną odbiorcom produktów i usług zakładów zatrudniających osoby niepełnosprawne. Wśród 43 badanych zakładów jedynie 5 z nich mogłoby jeszcze w jakimś zakresie tych ulg udzielać. Zaproponowano, by pozostawić dotychczasowe zapisy, ograniczając jednak wysokość udzielanej ulgi do poziomu 30 proc.

3. Skala zmian zmniejszających kwoty dofinansowań do wynagrodzeń pracowników z niepełnospawnością będzie stanowić zagrożenie dla bytu ekonomicznego znacznej części spółdzielni. W tabelach zobrazowano, że po ich realizacji, w roku 2013, dofinansowanie z SODiR zmaleje przeciętnie o 30 proc., bez uwzględnienia skutków wzrostu płacy minimalnej, czy konsekwencji drastycznego obcięcia „ulgi sprzedażnej”. Skala tych strat jest jednocześnie ogromnie zróżnicowana i wynosi od poniżej 20 proc. do powyżej 40 proc., w jednym przypadku osiągając aż 60 proc.
Postulowano, by w przypadku spółdzielczych ZPCh, vacatio legis dotyczące eliminacji dofinansowań do wynagrodzeń pracowników z prawem do emerytury z lekkim i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, przedłużono do 12 miesięcy, z racji specyfiki spółdzielczego stosunku pracy.

4. Likwidacja zwolnień ZPCh z podatków od nieruchomości i pozostałych nie ma wpływu na sytuację ekonomiczną zakładów, ale o 20 proc. obniża środki wpływające na ZFRON, co jeszcze znacznie pogłębia konieczność przekazywania do PFRON nie 10, ale 50 proc. środków z ulg w podatku dochodowym od osób fizycznych. Łącznie spowoduje to ograniczenie środków ZFRON o 60 proc. – i to bez żadnego związku ze strukturą zatrudnienia osób niepełnosprawnych – oraz wydatków realizowanych z tego funduszu. Zaproponowano powiązanie udziału wielkości środków pozostających w ZPCh ze wskaźnikiem osób z niepełnosprawnością pozostających w zatrudnieniu, ale nie więcej niż do wysokości 80 proc., zatem do PFRON przekazywano by nie mniej niż 20 proc.

1. Za niedopuszczalne uznano zamrożenie poziomu dofinansowania do wynagrodzeń do wysokości minimalnego wynagrodzenia z roku 2009, obowiązujący zapis powinien pozostać bez zmian.

2. Zaproponowano ograniczenie możliwości przyznawania ulgi we wpłatach na PFRON (art. 22) przez pracodawców posiadających wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych ze stopniem znacznym i umiarkowanym na poziomie 30 proc.

3. Docelowy poziom dofinansowania do wynagrodzenia pracowników zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie powinien być zmniejszony do 100 proc. najniższego wynagrodzenia lecz podwyższony do wskaźnika 160 proc. tegoż. Nie zanegowano zróżnicowania dofinansowania do wynagrodzeń osób z różnymi stopniami niepełnosprawności, jednak z dłuższym okresem dostosowawczym.

4. Należy utrzymać dotychczasowe zapisy dotyczące dofinansowania pracowników z niepełnosprawnością posiadających prawo do emerytury.

5. Przedłużenie do 30 dni terminu przekazania przez PFRON miesięcznych dofinansowań to kolejne, groźne dla pracodawców, ograniczenie ich płynności finansowej. Powinna zatem istnieć możliwość doraźnego wykorzystania na ten cel środków z ZFRON, z założeniem ich zwrotu po wpływie środków z dofinansowania przez PFRON.

6. PB akceptuje zaostrzenie kryteriów przyznawania statutu ZPCh, proponuje nawet ich podwyższenie: wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych do 60 proc. ogółem, w tym co najmniej 15-20 proc. osób zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia, od 2013 roku.

7. Likwidacja zwolnienia z podatków i innych opłat prowadzących ZPCh (art. 31) przyniesie poważne szkody dla procesów rehabilitacji społecznej i leczniczej. Zaproponowano powiązanie tej ulgi z koncentracją zatrudnionych osób niepełnosprawnych albo ich liczbą.

8. Porozumienie nie wyraża zgody na radykalne ograniczenie wpływów na ZFRON, w postaci konieczności odprowadzania 50 proc. ulgi w podatku dochodowym od osób fizycznych do PFRON. Maksymalnym dopuszczalnym pułapem jest zmiana proporcji: 25 proc. PFRON, 75 proc. ZFRON. Zaproponowano ponadto, by funkcjonowanie tego zapisu było ograniczone tylko do roku 2011 natomiast, po powrocie w 2012 roku do rozwiązań dotychczasowych, należałoby ograniczyć czas wydatkowania środków ZFRON, zgodnie z obowiązującymi przepisami, do 2-3 lat od terminu ich naliczenia, z sankcją zwrotu niewykorzystanych środków w całości na PFRON.

Polska Organizacja Osób Niepełnosprawnych podkreśliła, iż obecna sytuacja na rynku pracy jest skutkiem wieloletnich zaniedbań dotyczących braku pogłębionej analizy sytuacji osób niepełnosprawnych na rynku pracy, a celem ustawodawcy nie jest stworzenie stabilnych rozwiązań rzeczywiście aktywizujących zawodowo tę grupę osób lecz szukanie źródeł finansowania zadań PFRON kosztem ich pracodawców.

1. POPON sprzeciwia się obniżeniu wskaźników dofinansowań do wynagrodzeń pracowników z niepełnosprawnością oraz „usztywnieniu” kwoty minimalnego wynagrodzenia, od którego naliczane byłyby kwoty dofinansowań. Proponuje natomiast, zróżnicowanie wysokości kwot dofinansowań w zależności od wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych (im większy wskaźnik, tym wyższa kwota dofinansowania). Podkreślono również problem braku realnego rozwiązania wyższego dofinansowania dla osób ze schorzeniami specjalnymi, w obowiązującym stanie prawnym pomoc ta jest iluzoryczna, jest bowiem blokowana limitem 75 proc. kosztów płacy.

2. Likwidacja dofinansowań dla pracowników z lekkim i umiarkowanym stopniem, którzy posiadają prawo do emerytury spowoduje większe obciążenie innych jednostek budżetowych, zatem oszczędności będą tylko pozorne.

3. Należy pozostawić 14-dniowy termin przekazywania dofinansowania przez PFRON; przedłużenie go do 30 dni nie spowoduje oszczędności w budżecie Funduszu, stanowi natomiast zagrożenie utratą płynności finansowej przez pracodawców.

4. Zaostrzenie kryteriów wyliczania wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych uprawniającego do wystawienia ulgi we wpłatach na PFRON (art. 22) nie znajduje uzasadnienia. Wybór tylko niepełnosprawnych ze wskazanymi dysfunkcjami, których można uwzględnić wyliczając wskaźnik uprawniający do wystawienia ulgi, nie został w żaden sposób uzasadniony. Zamiast likwidacji ulgi zaproponowano zwiększenie wpływów PFRON poprzez obniżenie progu minimalnej liczby pracowników – np. z obecnych 25 na 20 dla zakładów, które zostaną zobowiązane do płacenia tzw. kar na PFRON, jeśli nie będą zatrudniać co najmniej 6 proc. pracowników z niepełnosprawnością.

5. Zamiast likwidacji zwolnień z podatków i opłat oraz zmiany redystrybucji podziału zwolnień z zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych na 50 proc. PFRON i 50 proc. ZFRON, zaproponowano zmianę tych proporcji np. 20 proc. PFRON i 80 proc. ZFRON.

6. POPON uważa, że konsekwencją zwiększenia wysokości wskaźnika zatrudniania pracowników z niepełnosprawnością – z 40 na 50 proc. – w celu uzyskania statusu ZPCh, może być utrata tego statusu przez część zakładów oraz likwidacja miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych, szczególnie z najcięższymi dysfunkcjami.

Opinia merytoryczna projektu Biura Analiz Sejmowych

Kluczowym stanowiskiem, jednoznacznie wykazującym negatywne skutki projektu nowelizacji ustawy o rehabilitacji, jest Opinia merytoryczna projektu dokonana przez Biuro Analiz Sejmowych.
Jako podstawowe źródło trudności finansowych PFRON wskazuje ona na systematyczne zmniejszanie dotacji budżetowej na zatrudnianie osób niepełnosprawnych. To one właśnie mają ponieść koszty ratowania finansów PFRON, przy jednoczesnym zmniejszeniu – i tak już niewielkiego – zaangażowania budżetu państwa w system wspierania rehabilitacji tych osób.
Opinia wskazuje ponadto na brak w uzasadnieniu projektu oceny skutków społecznych i ekonomicznych dla osób niepełnosprawnych, które przyniesie realizacja zaproponowanych przepisów. Projekt ten zabezpiecza głównie interesy samego PFRON kosztem osób, które powinny być beneficjentami środków przez niego gromadzonych.
We wnioskach Opinii BAS podkreślono: „Kluczowym zagadnieniem wymagającym rozstrzygnięcia w pracach nad tym projektem jest określenie modelu wspierania integracji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych i wskazanie źródeł finansowania działań publicznych w tym zakresie.”
Realizacja tych zadań „powinna być finansowana przede wszystkim ze środków budżetowych”, natomiast przy pracach nad zmianami w ustawie o rehabilitacji konieczna jest „wiedza o przewidywanych skutkach społecznych i ekonomicznych dla pracodawców i pracowników niepełnosprawnych”.
Czy i skąd wiedzę tę posiądą członkowie podkomisji, którzy na początku października br. będą rozpatrywać poselski projekt ustawy?

Stanowisko KRAZON (pobierz)

Stanowisko KZRSIiSN (pobierz)

Stanowisko Porozumienia Branżowego (pobierz)

Stanowisko POPON (pobierz)

Opinia merytoryczna Biura Analiz Sejmowych (pobierz)