26 stycznia jest Ogólnopolskim Dniem Transplantacji – inicjatywa ta ma promować tematykę transplantologii, w tym procedur związanych z przeszczepami i przekazywaniem organów po śmierci. Transplantacja ratuje życie, przedłuża je i poprawia jego jakość. Od lat mówimy jednak o kryzysie transplantologii – coraz więcej osób czeka na przeszczep, część umiera w oczekiwaniu na nową nerkę, serce czy wątrobę.
Nowe technologie i odkrycia naukowe dają nadzieję na rozwiązanie problem braku dawców, ale szacunki ekspertów nie napawają zbytnim optymizmem, bo w przyszłości będziemy potrzebować jeszcze więcej narządów do przeszczepów.
Transplantacja narządów jest metodą leczenia ratującą życie i zdrowie pacjentów. Stosuje się ją w przypadku schyłkowej niewydolności organów, tak jest np. w przypadku przewlekłej choroby nerek. Szacuje się, że na to schorzenie choruje w Polsce nawet ok. 4,5 mln osób, a każdego roku w Polsce przeprowadza się około tysiąca przeszczepów nerek, gdy na świecie około 100 tys. przeszczepów nerek. Jest to kropla w morzu potrzeb – według Światowej Organizacji Zdrowia na nowy narząd czeka nawet pół miliona chorych, a wkrótce może być ich jeszcze więcej.
W 2024 roku – po zapaści w czasie pandemii – przeszczepiono w Polsce rekordową liczbę prawie 2197 narządów pozyskanych od zmarłych dawców, które otrzymało 2151 pacjentów. I mimo że szacuje się wzrost przeszczepów od zmarłych dawców, to nadal niewiele osób decyduje się oddać nerkę najbliższej osobie, lub nie spełnia wymagań zgodności tkankowej. Kolejka po nowy narząd ciągle wzrasta. Na Krajowej Liście Oczekujących na Przeszczepienie w grudniu 2024 r. było 1905 osób. Wśród potencjalnych biorców narządów unaczynionych najwięcej pacjentów czeka na przeszczep nerki – 1122 osoby. 415 osób czeka na przeszczepienie serca, 181 – wątroby, 139 – płuc.
Kluczowym elementem zapewnienia długoterminowego sukcesu transplantacji jest. opieka po przeszczepie. Biorcy przeszczepów wymagają stałej kontroli medycznej i regularnych badań, aby monitorować funkcjonowanie przeszczepionego narządu oraz ewentualne powikłania. Reakcje immunologiczne organizmu biorcy na przeszczepiony narząd stanowią jedno z najpoważniejszych wyzwań medycznych w transplantologii. Odrzut przeszczepu, czyli reakcja immunologiczna przeciwko obcemu organowi, jest główną przyczyną niepowodzeń transplantacji.
Długoterminowa opieka to zarządzanie skutkami ubocznymi immunosupresji, monitorowanie zdrowia psychicznego pacjentów oraz radzenia sobie z problemami społecznymi i zawodowymi, które mogą wynikać z przewlekłej choroby i leczenia. Wyzwanie polega na znalezieniu równowagi między skutecznym zapobieganiem odrzutowi a minimalizacją negatywnych efektów ubocznych. Postępy w immunologii mogą prowadzić do opracowania bardziej precyzyjnych i mniej szkodliwych terapii immunosupresyjnych.
– Transplantologia to walka z czasem. My znaleźliśmy sposób, jak ten czas wydłużyć, a przy tym nie tylko zadbać o pełną funkcjonalność pobranego organu, ale wręcz poprawić jego kondycję – powiedziałł prof. Tomasz Ciach, członek zarządu NanoGroup.
W lipcu 2024 r. operację autotransplantacji przeprowadził zespół pod kierownictwem prof. Macieja Kosieradzkiego z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego – członka nowo powołanej Rady Naukowej i kierownika jednego z zespołów badawczych, równocześnie prezesa Polskiego Towarzystwa Transplantologicznego, który pracę przy projekcie łączy z obowiązkami kierownika Kliniki Ogólnej i Transplantacyjnej w Szpitalu Klinicznym Dzieciątka Jezus..
– To był prawdopodobnie jeden z najbardziej skomplikowanych i zaawansowanych technologicznie zabiegów, jaki obecnie przeprowadza się w naszym kraju w ramach badań przedklinicznych i klinicznych – stwierdził prof. Kosieradzki.
Eksperyment polegał na pobraniu jednej nerki od zwierzęcia po 30-minutowym zatrzymaniu krążenia. Technologia ta, w połączeniu z unikalnym płynem NanOX 4K, który wykorzystuje nanocząsteczki, by dostarczać tlen do organu i odbierać dwutlenek węgla, umożliwia dostarczanie organowi niezbędnych substratów do metabolizmu, natlenienia i odżywiania. W praktyce oznacza to, że nerka przez cały ten czas nie tylko zachowała swoją przydatność do przeszczepienia, ale również zachodziły w niej procesy regeneracji.
Prof. Kosieradzki wierzy, że to przełomowe odkrycie może wkrótce stać się standardem w leczeniu pacjentów oczekujących na nowe organy. – Opracowane przez NanoGroup rozwiązanie to prawdziwa rewolucja. Możliwość utrzymywania organów w warunkach pozaustrojowych przez wiele dni i ich jednoczesnej regeneracji, pozwoliłoby znacznie zwiększyć liczbę wykonywanych transplantacji. To szansa, na którą od lat czekają dziesiątki tysięcy pacjentów na całym świecie – powiedział ekspert.
Udana autotransplantacja to ważny krok w kierunku komercjalizacji systemu NanOX, uważa Piotr Mierzejewski, wiceprezes NanoGroup S.A. – Wyniki naszego eksperymentu otwierają nowe możliwości w dziedzinie transplantologii. Udowodniliśmy, że nasz system nie tylko pozwala przechowywać organy znacznie dłużej, ale też umożliwia ich regenerację, a kto wie, czy w przyszłości także leczenie pozaustrojowe – podkreślił ekspert.
– Jest to rozwiązanie, które dotychczas można było oglądać tylko na ekranach telewizorów w filmach science fiction – dodał profesor Kosieradzki. – Dzięki temu unikatowemu rozwiązaniu nie tylko zyskujemy czas na wykonanie przeszczepu. Większość narządów przeszczepiana jest od dawców zmarłych, którzy przeważnie chorują z różnych przyczyn i mogą mieć przez to uszkodzone nerki, wątrobę czy serce. Być może dzięki temu rozwiązaniu będziemy w stanie część tych chorób wyleczyć albo usunąć ich skutki w izolowanym narządzie. Otwierają się przed nami naprawdę bardzo szerokie możliwości – tłumaczył profesor.
Badania nad innowacyjnym systemem do przechowywania organów do przeszczepienia, prowadzone przez spółkę córkę NanoGroup są realizowane we współpracy z Instytutem Fizjologii i Żywienia Zwierząt im. Jana Kielanowskiego Polskiej Akademii Nauk oraz zespołem pod kierownictwem prof. dr hab. med. Macieja Kosieradzkiego i prof. dr hab. med. Wojciecha Lisika z Kliniki Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
Oprac. IKa, fot. pexels.com
Data publikacji: 22.01.2025 r.
