Według najnowszych danych Krajowego Rejestru Nowotworów, na czerniaka w Polsce w 2020 roku zachorowały ponad 3 270 osoby, a u blisko 10 800 zdiagnozowano inne nowotwory złośliwe skóry, w tym raka podstawnokomórkowego i kolczystokomórkowego. Eksperci biją na alarm: liczby te są niedoszacowane, pacjentów przybywa, chorują osoby coraz młodsze, a odsetek śmiertelności jest bardzo wysoki (wynosi od 40 do nawet 60 proc. u osób powyżej 70. roku życia). Specjaliści apelują: należy regularnie kontrolować swoją skórę, stosować skuteczną i odpowiednią profilaktykę, w tym sprawdzone produkty z wysoką ochroną przed promieniowaniem słonecznym i robić to przez cały rok, nie tylko latem.
Nowotwory skóry to zmiany barwnikowe (głównie czerniak) oraz niebarwnikowe (rak podstawnokomórkowy, kolczystokomórkowy, rak z komórek Merkla). Jest to w Polsce narastający problem zdrowotny, społeczny i ekonomiczny. Według danych z KRN odpowiadają one za ok. 10 procent wszystkich nowotworów złośliwych i – jak podkreślają eksperci – dane te wciąż są mocno niedoszacowane. Z dużą pewnością można przyjąć, że nowotwory złośliwe skóry stanowią większość spośród wszystkich rozpoznań nowotworów złośliwych. W przypadku czerniaka zachorowanie może rozwinąć się w każdym momencie życia. Najwięcej przypadków notuje się wśród dorosłych w wieku 35-49 lat oraz w grupie seniorów w wieku 60-74 lata.
– Główną przyczyną wszystkich nowotworów złośliwych skóry jest nadmierna ekspozycja na słońce, tzw. kąpiele słoneczne, zwłaszcza gdy powodują oparzenia i powstawanie pęcherzy.
Promienie ultrafioletowe (UV) ze słońca uszkadzają materiał genetyczny (DNA, kwas deoksyrybonukleinowy) w skórze, powodując tworzenie się nieprawidłowych komórek. Wszyscy jesteśmy narażeni na zachorowanie, a w szczególności osoby o jasnej karnacji, niestosujące żadnej formy ochrony przed słońcem. – podkreśla Szymon Bubiłek, wiceprezes Zarządu Stowarzyszenia Pomocy Chorym na Mięsaki i Czerniaki Sarcoma. – Stosując proste metody takie jak unikanie ekspozycji w godzinach pomiędzy 11.00 a 16.00, używanie okularów z filtrem UV i okryć głowy, stosowanie kremów z wysokim filtrem ochronnym SPF (ang. Sun Protection Factor) najlepiej 50+ możemy znacznie zmniejszyć ryzyko zachorowania. Co bardzo istotne wysoki filtr powinniśmy używać przez cały rok, nie tylko latem. Pamiętajmy także o regularnej, codziennej samokontroli, a raz w roku o wizycie u lekarza dermatologa lub chirurga onkologa. – dodaje Szymon Bubiłek.
Edukacja na temat zagrożeń związanych z ekspozycją na promieniowanie słoneczne i jego wpływu na zdrowie ma ogromne znaczenie w zapobieganiu zachorowaniom na nowotwory skóry. A jak wygląda świadomość społeczna w tym temacie?
– W naszej ocenie Polacy nadal, albo nie oglądają regularnie sami skóry, albo też bagatelizują objawy. Niestety wielu z nich nadal uważa, że ekspozycja na słońce jest zdrowa, ponieważ zapewnia powstawanie witaminy D. Dzięki przeprowadzonemu w 2020 roku „Badaniu świadomości czerniaka” wiemy, że tylko 13 proc. respondentów osłania odkryte części ciała podczas ekspozycji na słońce, np. na plaży. Zaledwie 33 proc. deklaruje, że używa kremów z filtrem w trakcie przemieszczania się w słońcu, np. w drodze do pracy lub szkoły. Z kolei z raportu „Dlaczego się nie badamy? Profilaktyka Polek i Polaków”, wynika, że Polacy najrzadziej (2 proc.) wymieniają badanie dermatologiczne jako badanie diagnozujące nowotwory. To pokazuje, jak niska jest świadomość w tym obszarze, jak ważne są działania edukacyjne i ciągłe mówienie na temat skutecznych form profilaktyki. Dążymy do tego, aby dermatoskopia i wideodermatoskopia były kojarzone z profilaktyką onkologiczną, tak jak np. mammografia jest kojarzona z profilaktyką raka piersi. Potrzeba edukacji jest wciąż ogromna. – informuje Szymon Bubiłek.
Najważniejsze wskazówki do zapamiętania:
● Przynajmniej raz w miesiącu sprawdzaj, czy Twoje znamiona nie zmieniły się lub czy nie pojawiły się nowe.
Wczesnemu wykrywaniu nowotworów zlokalizowanych na skórze służy opracowany przez ekspertów Amerykańskiego Towarzystwa Onkologicznego tzw. algorytm ABCDE, „abecadło” czerniaka, którym warto się posłużyć przy oglądaniu skóry:
• „A” – ASYMETRIA znamienia barwnikowego;
• „B” – BRZEGI, które są nieregularne lub niewyraźne;
• „C” – CZERWONY, CZARNY, CIEMNOBROĄZOWY, lub niejednolity kolor
• „D” – DUŻY ROZMIAR, powiększanie się znamion, szczególna uwaga na te o średnicy powyżej 6 mm
• „E” – EWOLUCJA, postępujące zmiany.
● Nigdy nie zapominaj o właściwej ochronie SPF, PRZEZ CAŁY ROK!
#SPFtomusthave
• Pamiętaj, aby przez cały rok chronić skórę przed szkodliwymi skutkami ekspozycji na słońce w celu zminimalizowania ryzyka nowotworu skóry. Należy codziennie stosować najlepszej jakości kosmetyki z wysokim filtrem UV i unikać bezpośredniej ekspozycji na słońce w godzinach 11:00 – 16:00.
• Aby osiągnąć maksymalną ochronę przeciw promieniowaniu na skórę twarzy nałóż około 2 pełne pompki produktu, np. emulsji SPF 50+.
• Konieczna jest również ochrona reszty ciała kosmetykiem zawierającym filtr ochronny SPF o wartości przynajmniej 30+
• Kosmetyki z filtrami SPF nie są wytrzymałe na ścieranie. Ponowna aplikacja emulsji lub kremu jest niezbędna średnio co dwie godziny w celu zapewnienia skutecznej ochrony.
• Należy także pamiętać o nakładaniu kosmetyku na uszy, szyję i dekolt, a także o ochronie głowy oraz oczu podczas ekspozycji na słońce.
• Pamiętaj o okularach przeciwsłonecznych z filtrem UV oraz noszeniu koszulki z długim rękawem i nakryciu głowy.
Poza tym istotne są także:
• Bezwzględne unikanie solarium.
• Kontrola znamion przynajmniej raz w roku u lekarza dermatologa lub chirurga onkologa, a przynajmniej raz na miesiąc samoobserwacja skóry – w przypadku pojawienia się niepokojących zmian lub nowych znamion – podejmij natychmiastowy kontakt ze specjalistą. Lista placówek, w których można szukać pomocy znajduje się na stronie Akademia Czerniaka.
pr/, fot. freepik.com
Data publikacji: 06.07.2023 r.
