Strategia przed Kongresem

„Za niezależnym życiem” – to hasło III Kongresu Osób z Niepełnosprawnościami, którego patronem medialnym są „Nasze Sprawy”. Wydarzenie odbędzie się 25 października, czyli w piątą rocznicę podpisania przez Polskę Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami. W Warszawie zostaną przedstawione pozarządowe priorytety do Strategii na Rzecz Osób z Niepełnosprawnościami oraz założenia ustaw dla Nowego Systemu Wsparcia. Będą one uwzględniać uwagi z konwentów regionalnych, w których biorą udział osoby z niepełnosprawnościami oraz organizacje.

– To bardzo ważne wydarzenie, z tego względu że głos środowiska musi być zabierany. A jeżeli jeszcze jest wysłuchiwany, to jest idealna sytuacja. Dlatego koniecznie taką okazję trzeba wykorzystać – powiedział Bogdan Dąsal. Oprócz pełnomocnika prezydenta Krakowa ds. osób niepełnosprawnych przybyli też inni goście. Wśród nich m.in. dyrektor Wydziału Polityki Społecznej MUW w Krakowie Jacek Kowalczyk, dyrektor Oddziału Małopolskiego PFRON Marta Mordarska oraz zastępca dyrektora Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM Marcin Ślusarski.

Tematem przewodnim konsultacji w Sali Rektoratu AGH było niezależne życie osób z niepełnosprawnościami. To jeden z priorytetów Strategii na Rzecz Osób z Niepełnosprawnościami. Pozostałymi są równe traktowanie i niedyskryminacja, orzecznictwo, zabezpieczenie społeczne, edukacja, praca i zatrudnienie, dostępność oraz zdrowie.

Nowe ustawy

Uczestnicy krakowskiego spotkania poznali najważniejsze założenia dla Nowego Systemu Wsparcia Osób z Niepełnosprawnościami. – Chcemy „zakopać” ustawę o rehabilitacji, żeby powstało coś nowego. Planujemy trzy rozwiązania, to jest koncepcja podpowiadana przez prawników-konstytucjonalistów – powiedział Aleksander Waszkielewicz, prezes zarządu Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego.

Pomysł obejmuje utworzenie ustawy o prawach osób z niepełnosprawnościami. Ona ma zawierać regulacje specyficzne dla niepełnosprawności, a dla których nie ma miejsca w przepisach ogólnych, np. orzekanie o niepełnosprawności, PFRON. Celem jest zapewnienie praw zgodnych z Konwencją. Rozwiązanie zakłada przeniesienie części zapisów z ustawy o rehabilitacji do innych ustaw, np. do Kodeksu Pracy czy Ustawy o pomocy społecznej.
Ponadto przewidziana jest ustawa wdrażająca ustawę o prawach osób z niepełnosprawnościami. W niej będą zapisy specyficzne, tj. o wsparciu, rentach, edukacji i pracy, które dziś są częścią ustawy o rehabilitacji. Koncepcja zakłada też przygotowanie ustawy o dostępności. Bazując na wzorach amerykańskich, ma dotyczyć wszystkich obywateli, nie tylko osób z niepełnosprawnościami.
– Jakie są założenia Nowego Systemu Wsparcia? Wychodzimy od tego, że priorytetem jest godne i niezależne życie. Jest bardzo ważne, to przejęcie przez państwo odpowiedzialności za wsparcie osób z niepełnosprawnościami – powiedział Aleksander Waszkielewicz.

Efektywne zmiany
Część konsultacji dotyczyła efektywności wsparcia społecznego w kontekście niezależnego życia. Joanna Piwowońska zaprezentowała nowe spojrzenie na usługi społeczne. – Chcielibyśmy wyprowadzić system wsparcia z bardzo zinstytucjonalizowanej formy do form zdeinstytucjonalizowanych, które realizowały będą wsparcie głównie na poziomie samorządu – powiedziała dyrektor ds. projektów strategicznych Fundacji Instytut Rozwoju Regionalnego. Podkreśliła, że często gminom jest trudno zorganizować usługi społeczne, które albo dotyczą niewielkiej liczby osób, albo wymagają zbudowania jakiegoś ośrodka. Tego typu podmioty mogłyby być prowadzone na wyższym poziomie samorządu, czyli np. przez powiaty, jednak nie w sposób scentralizowany. Wsparcie scentralizowane powinno występować w przypadkach, kiedy jest ono incydentalne czy ma charakter szkoleniowy. Cała reszta powinna znaleźć się w samorządzie gminy. W związku z tym konieczne jest m.in. przesunięcie środków.

Piotr Kuźniak poruszył zagadnienia związane z opieką wytchnieniową. Podkreślił, że w ramach proponowanych rozwiązań należy dowartościować rolę opiekunów faktycznych. Obecnie nie jest ona dostrzegana przez system. – Tak naprawdę to od opiekunów faktycznych zależy sukces edukacyjny, zawodowy społeczny osób z niepełnosprawnościami. I oni wkładają kosmiczną ilość roboczogodzin w cyklu życia osób z niepełnosprawnościami w ich funkcjonowanie. To powoduje, że te obciążenia są tutaj największe – powiedział prezes zarządu Fundacji IMAGO. W swoim wystąpieniu powołał się na rozwiązania w Niemczech, Danii, Irlandii oraz Wielkiej Brytanii. Opieka wytchnieniowa ma różne formy, np. wsparcie całodobowe (połączone z noclegiem), wsparcie kilkugodzinne czy wsparcie weekendowe. Jest realizowana w wyspecjalizowanych placówkach i w miejscu zamieszkania.

Drogi do niezależności

Drugą część konwentu rozpoczęła Katarzyna Żeglicka, która omówiła genderowy wymiar niepełnosprawności. Zwróciła uwagę, że opracowywana strategia musi uwzględnić grupę kobiet z niepełnosprawnościami. Są one bowiem narażone na dyskryminację krzyżową, czyli gorsze traktowanie ze względu na płeć i niepełnosprawność. Najbardziej zależy jej, aby w Strategii pojawił się temat przeciwdziałania przemocy i reagowania na nią. – Kobiety z niepełnosprawnościami są trzykrotnie bardziej narażone niż kobiety sprawne. Doświadczają przemocy nie tylko fizycznej, ale też psychicznej, ekonomicznej i seksualnej, mimo że są traktowane jako aseksualne – opisała prezeska Stowarzyszenia Strefa Wenus z Milo.

W trakcie Konwentu nie zabrakło wątków związanych z mieszkalnictwem chronionym (wspomaganym). Agnieszka Lewonowska-Banach przedstawiła modelowe rozwiązania na przykładzie doświadczeń Stowarzyszenia Rodzin Zdrowie Psychiczne w Krakowie. Jej zdaniem warto rozszerzyć prawo do prowadzenia mieszkań wspomaganych. Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej przysługuje ono każdej jednostce organizacyjnej pomocy społecznej oraz organizacjom pożytku publicznego.

Wśród największych wyzwań pozostaje pozyskiwanie zasobów mieszkaniowych. – Rodziny szukają ciągle sposobu, aby własne mieszkania po ich śmierci przekształcić na mieszkania wspomagane. Ciągle brakuje przepisów, jak to zrobić. W naszym Stowarzyszeniu jest kilkoro rodziców zainteresowanych taką formą i póki co brakuje nam solidnego wsparcia prawnego – powiedziała dyrektor Zakładu Aktywności Zawodowej „U Pana Cogito” Pensjonat i Restauracja.

Andrzej Wójtowicz skupił się na tematyce barier architektonicznych. Według niego jest ich coraz mniej, ale ciągle za dużo. Problem dotyczy też nowych inwestycji. – Ja bym skoncentrował się nie na jakimś mitycznym projektowaniu uniwersalnym, tylko na tym, żebyśmy realizowali zadania zgodnie z obowiązującymi przepisami. Jak to będziemy robić, to będzie duży krok – powiedział reprezentant Biura ds. Osób Niepełnosprawnych AGH w Krakowie.

Więcej informacji o III Kongresie Osób z Niepełnosprawnościami na stronie: www.konwencja.org

Zobacz galerię…

Tekst i fot. Marcin Gazda

Data publikacji: 03.10.2017 r.