Sezon infekcyjny ruszył. Czy szczepienia powstrzymają falę grypy i RSV?

Początek sezonu infekcyjnego to moment, który w dużej mierze przesądza o sytuacji epidemiologicznej w jego szczycie – to wtedy tempo szczepień ma największe znaczenie. Tegoroczne dane Centrum e-Zdrowia są obiecujące: od września przeciw grypie zaszczepiło się już niemal 2 mln osób (ok. 1,5 mln w analogicznym okresie rok temu), a przeciw RSV – ponad 375 tys. osób, podczas gdy w całym ubiegłym sezonie zaszczepionych było jedynie 72 tys. Tak dobre wyniki to w dużej mierze efekt rosnącej dostępności szczepień w aptekach, które coraz częściej stają się dla pacjentów miejscem codziennej profilaktyki.

– Wzrost liczby zaszczepionych Polaków jest bardzo pozytywnym sygnałem i dowodem na to, że ułatwienie dostępu do szczepień ma przełożenie na wzrost wyszczepialności. Należy jednak pamiętać, że nasze wskaźniki wyszczepialności, zwłaszcza wśród seniorów, wciąż pozostają niepokojąco niskie w porównaniu do zaleceń WHO i standardów europejskich, czyli 75 proc.wyszczepialności populacji powyżej 65 r.ż. – podkreśla prof. dr hab. n. med. Adam Antczak, przewodniczący Rady Naukowej Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych.

Zeszłoroczny bilans infekcyjny ­­– 2024/2025
Ubiegły sezon infekcyjny był szczególnie dotkliwy. Dane Głównego Inspektoratu Sanitarnego wskazały ponad 2 mln zachorowań na grypę, a także ok. 1 tys. zgonów, z których zdecydowaną większość stanowiły osoby w wieku powyżej 60. roku życia.

Co więcej, wirus RSV uderzył ze zdwojoną siłą. Tylko w styczniu i lutym 2025 roku odnotowano ponad 52 tys. zakażeń – to dramatyczny wzrost w stosunku do poprzedniego roku. Te statystyki są jednoznacznym dowodem na to, że choroby zakaźne pozostają wyzwaniem dla zdrowia publicznego, zagrażając nie tylko życiu pacjentów, ale i wydolności całego systemu opieki zdrowotnej.

Rekordowy wzrost szczepień, ale wciąż gonimy europejskie standardy
Dzięki zmianom systemowym i rozszerzeniu dostępu do szczepień (m.in. w aptekach) obserwujemy obiecujący start obecnego sezonu. Zgodnie z opublikowanym w Dzienniku Urzędowym obwieszczeniem Ministra Zdrowia, od 25 sierpnia pacjenci mogą skorzystać z bezpłatnego podania 11 szczepionek w aptekach. Według danych CeZ odnotowano spektakularny wzrost w przypadku szczepień przeciwko RSV, które od kwietnia br. są dostępne dla seniorów 65+: w całym poprzednim sezonie (sierpień 2024 – lipiec 2025) zaszczepiono około 72 tys. osób, podczas gdy w obecnym sezonie, w pierwszych czterech miesiącach, liczba ta wzrosła niemal sześciokrotnie (407 252), przy czym najwięcej szczepień (od sierpnia 2025 r.), bo aż 126 145, wykonano w aptekach.

W Polsce zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych na rok 2025, szczepienia przeciw RSV są również zalecane kobietom w ciąży, w celu biernej ochrony przed chorobami dolnych dróg oddechowych wywoływanymi przez syncytialny wirus oddechowy u dzieci od urodzenia do 6. miesiąca życia. Szczepienie jest rekomendowane między 24. a 36. tygodniem ciąży. Szczepienie jest również w pełni refundowane dla przyszłych matek od 1 kwietnia 2025 r.

Wzrost wykonywanych szczepień przeciw RSV to bardzo dobry przykład, jak refundacja i ułatwiony dostęp do szczepień mogą przełożyć się na ulepszenie poziomu ochrony zdrowia publicznego.

Z kolei przeciw grypie zaszczepiło się już niemal 2 mln Polaków, co jest wyraźnym wzrostem w porównaniu do analogicznego okresu w ubiegłym roku (ok. 1,5 mln. osób). Już po pierwszych czterech miesiącach liczba zaszczepionych przeciw grypie zbliża się do pobicia wyniku z całego ubiegłego sezonu (1,8 mln osób). Warto dodać, że od sierpnia 2025 roku ok. 30 proc. szczepień przeciw grypie zostało zrealizowanych w aptekach, a resztę szczepień wykonano w podmiotach leczniczych

Jednocześnie wciąż istnieją obszary wymagające poprawy, zwłaszcza w zakresie profilaktyki grypy, gdzie dostęp do najskuteczniejszych szczepionek dla seniorów pozostaje ograniczony.

Eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych przypominają, że „Profilaktyka to inwestycja: każdy wydany dolar na szczepienia zwraca się 15-krotnie w postaci oszczędności na hospitalizacjach. Ograniczając seniorom, grupie najbardziej narażonej, dostęp do najskuteczniejszych szczepionek, państwo traci miliony złotych na leczenie powikłań pogrypowych i zaostrzenia chorób przewlekłych i zmaga się z przeciążeniem placówek medycznych i szpitali”.

Upraszczanie systemu szczepień i skracanie ścieżki pacjenta do systemu szczepień to priorytet, który ma przełożenie na poziom realizacji szczepień. Zależność ta jest widoczna szczególnie w aptekach, gdzie dzięki zniwelowaniu wielu barier, ilość wykonywanych szczepień w tych miejscach wzrosła. Zgodnie z danymi z Centrum e-Zdrowia nadal głównym miejscem wykonywania szczepień są jednak placówki POZ, dlatego eksperci podkreślają istotę usprawnienia ścieżki pacjenta do szczepień w POZ oraz wdrożenia modelu skróconej ścieżki.

Optymalizacja ochrony dla seniorów
Fizjologiczne starzenie się organizmu, znane jako immunosenescencja, naturalnie osłabia reakcję seniorów na standardowe szczepionki. Aby odpowiedzieć na ten spadek odporności, powstała szczepionka wysokodawkowa przeciw grypie. Preparat ten zawiera czterokrotnie większą dawkę antygenów wirusa grypy, co pozwala układowi immunologicznemu osoby starszej wygenerować silniejszą i bardziej trwałą ochronę. Eksperci OPZCI podkreślają, że jest to odpowiedni i rekomendowany wybór dla osób starszych.

Profilaktyka to inwestycja
Działania prewencyjne, takie jak szczepienia, to nie tylko troska o zdrowie, ale także ekonomia.
• 1 dolar (lub 1 złoty) wydany na szczepienia przeciw grypie, oszczędza średnio 15 dolarów (lub 15 złotych) na kosztach związanych z hospitalizacją i leczeniem powikłań.
• W skali makro, 1 milion przeznaczony na programy szczepień może generować nawet 15 milionów oszczędności dla budżetu państwa, wynikających z ograniczenia kosztów leczenia, czy absencji chorobowej.
– Koszt szczepienia jest znikomy w porównaniu z tym, ile kosztuje leczenie powikłań. Działania profilaktyczne to najkrótsza droga do odciążenia przeciążonych szpitali i budżetu – apeluje dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas, ekspert Rady Naukowej Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych.

Inwestowanie w najlepszą ochronę to najszybsza i najtańsza droga do zwiększenia odporności społeczeństwa i zmniejszenia presji na przeciążony system ochrony zdrowia.
—
Ogólnopolski Program Zwalczania Chorób Infekcyjnych (dawniej Ogólnopolski Program Zwalczania Grypy) jest inicjatywą społeczną niezależnych ekspertów medycznych. Program od ponad 12 lat prowadzi w Polsce działania edukacyjne oraz wspiera podniesienie poziomów wyszczepialności, zarówno wśród pacjentów z grup ryzyka, jak też w całym społeczeństwie. Założeniem OPZCI jest to, aby wszyscy i wszędzie, bez względu na wiek, mogli w pełni korzystać z dobrodziejstwa szczepień, co przełoży się na lepszy stan zdrowia i kondycję populacji. Pragniemy skupić uwagę systemu ochrony zdrowia na profilaktykę pierwotną chorób zakaźnych oraz zapewnieniu powszechnego i równego dostępu do szczepionek i szczepień na każdym poziomie opieki zdrowotnej. Organizatorem Społecznej Kampanii Informacyjnej powstałej w ramach Programu jest Fundacja Nadzieja dla Zdrowia. Działania skierowane są do środowiska medycznego, opinii publicznej, samorządów oraz do pracodawców. Przedsięwzięcie spotkało się z aprobatą najważniejszych instytucji działających na rzecz poprawy zdrowia publicznego, wielu organizacji zrzeszających lekarzy, pracodawców, związki samorządów i towarzystwa medyczne. Więcej informacji na stronie: www.opzci.pl.

pr/, fot. pixabay.com

Data publikacji: 18.11.2025 r.