W grudniu PFRON zorganizował kolejne webinarium, tym razem o dostępności produktów i usług dla osób z niepełnosprawnością ruchu, w całości tłumaczone na PJM. Do rozmowy zaproszono trzech ekspertów – Łukasza Iwańcio, dyrektora Departamentu Dostępności PFRON, Jarosława Boguckiego, dyrektora ds. rozwoju Integracja LAB i Piotra Czarnotę, eksperta ds. doradztwa w zakresie audytów z Biura Projektów PFRON.
Pierwszy z prelegentów Łukasz Iwańcio uszczegółowił, że nie chodzi wyłącznie o osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich, co jest z reguły naszym pierwszym skojarzeniem, ale o wszystkich mających trudności w motoryce. Również w poruszaniu rękoma, w tym aby wykonać jakieś skomplikowane ruchy rękami, jak posługiwanie się łyżką czy klawiaturą. I na tych niepełnosprawnościach skupił prezentację.
Dostępność architektoniczna w Polskim Akcie Dostępności (PAD) – skupia się na dostępności usług, dostępności cyfrowej, nie dotyczy dostępu do budynków czy budowy infrastruktury.
Niepełnosprawność ruchowa w PAD to na przykład słaba kontrola motoryczna, słaba siła nacisku, opóźnienie w reagowaniu na polecenia czy komunikaty wyświetlane w bankomacie, na komputerze, drżenie rąk, co się często może zdarzać u seniorów.
Problemy i ich rozwiązania wydają się proste, ale warto im starannie się przyjrzeć.
Bariery w przypadku drżenia rąk
Problem: przyciski na ekranie lub klawiaturze są po prostu za małe, formularz wymagający wpisania wartości w bardzo małe pole, terminale, gdzie przyciski są blisko siebie i trudno je rozpoznać, aplikacja w telefonie wymagająca precyzyjnego gestu na przykład przesunięcia.
Jakie są możliwe rozwiązania? Duże przyciski na terminalu płatniczym, przerwy między tymi przyciskami – wtedy łatwiej między nimi się poruszać i nie nacisnąć dwóch jednocześnie, duże pola w przeglądarkach, możliwość powiększenia interfejsu bez j utraty jakiejkolwiek funkcjonalności.
Brak możliwości posługiwania się myszką lub ekranem dotykowym
Sytuacja taka ma miejsce wtedy, kiedy ekran dotykowy jest jedyną opcją, na przykład w automacie biletowym, informacje dostępne są tylko przy najechaniu myszą, strona internetowa nie reaguje na klawiaturowe skróty.
Przykładowe rozwiązania: pełna obsługa klawiaturą, funkcje dostępne za pomocą Tab, Enter, strzałek, możliwość obsługi głosem – np. smart tv, gdzie coraz częściej jest możliwości głosowych komend, wybrania kanału telewizyjnego. Dostęp klawiaturą do każdego elementu, aby nie było tak, że po wejściu w dany element nie można z niego wyjść. Wsparcie dla urządzeń wspomagających – trackball, eye-tracking.
Opóźnienia w reagowaniu na polecenia
Brak dostępności w tej kwestii to na przykład krótki limit czasowy (5 sekund, aby kliknąć przycisk) na wykonanie akcji, automatyczne wylogowanie z banku po krótkim czasie bezczynności, bez możliwości powstrzymania tego procesu, animacje, które nie mogą być zatrzymane, aplikacje, w których sekcja zamyka się bez ostrzeżenia.
Jakie rozwiązania? Możliwość wydłużenia sesji w razie takiej potrzeby, aby spokojnie wykonać tę czynność w serwisie bankowym, możliwość zatrzymania animacji, jeśli ona przeszkadza w wykonaniu działania, możliwość regulacji czasu według potrzeb, o czym decyduje użytkownik.
Brak możliwości jednoczesnego użycia obu rąk
Brak dostępności polega tutaj na konieczności wykonania skomplikowanych gestów na smartfonie, czy na klawiaturze komputera, skomplikowanych skrótów, brak jest natomiast możliwości wykonania ich jedną ręką. Czasami menu wymaga jednoczesnego naciskania dwóch klawiszy, co dla części osób będzie niewykonalne.
Co zrobić, aby takich sytuacji uniknąć? Należy umożliwić obsługę wszystkich funkcji jedną ręką, ale wystarczy logiczny układ interfejsu aby wszystkie elementy były osiągalne jedną ręką.
Słaba kontrola motoryczna
Mogą wystąpić głównie dwie sytuacje – albo terminal wymaga naciśnięcia z dużą siłą, albo przycisk jest zbyt wrażliwy, reaguje na lekki dotyk i użytkownik duplikuje akcje. Lub kiedy przycisk wymaga długiego naciśnięcia – trudne dla osób ze słabą kontrolą motoryczną.
Rozwiązania – przyciski wymagające minimalnej siły, ale też tak zwane przyciski z tolerancją – nie reagują na przypadkowe dotknięcia, muśnięcie klawiatury, rezygnacja z konieczności długiego naciśnięcia, brak konieczności precyzyjnych ruchów.
Te wszystkie dostosowania wynikają z normy EN 301 549, która docelowo będzie zharmonizowana z PAD poprzez harmonizacje z dyrektywą.
Co robić w przypadku braku dostępności produktu lub usługi?
Można złożyć skargę do podmiotu gospodarczego, może to zrobić konsument, ale każdy może zawiadomić PFRON o tym, że dany produkt czy usługa dostępna nie jest. Również anonimowo. To się nazywa Zawiadomienie o Niespełnianiu przez produkt albo usługę wymagań dostępności. Musi zawierać dane podmiotu gospodarczego, którego dotyczy zawiadomienie, nazwę, adres, stronę internetową, należy wskazać produkt albo lub usługę której to dotyczy – na przykład kredytu konsumenckiego czy hipotecznego albo obsługi płatności, czy możliwości zakupu poprzez sklep internetowy. Informacja, dlaczego produkt lub usługa nie są dostępne.
Można je złożyć wygodnie i szybko poprzez gov.pl, ePUAP/PFRON/SkrytkaESP, telefonicznie, mailem dostepnosc@pfron.org.pl, osobiście lub pocztą tradycyjną. PFRON rozpatruje lub przekazuje zawiadomienie do właściwego organu w ciągu 30 dni. Jeżeli zawiadomienie jest zasadne, przeprowadzana jest kontrola. Brak działań naprawczych może skutkować sankcjami administracyjnymi i karami finansowymi. Może być również zakaz sprzedaży produktu, jego wycofanie. To sankcje przewidziane w ustawie.
Produkty Bez Barier – doświadczenia Fundacji Integracja
Jarosław Bogucki, dyrektor ds rozwoju Integracja Lab przedstawił, jak Integracja inspiruje produktami i pokazuje, jak można o nich myśleć w kontekście dostępności dla różnych użytkowników. Zarówno PAD, jak i Europejski Akt Dostępności jak i doświadczenia Integracji pokazują jak ważne jest aby edukować, uwrażliwiać projektantów, usługodawców do tego, aby o dostępności myśleć w jak najszerszym tego słowa znaczeniu, zakresie. Jesteśmy różni, od pradawnych czasów, od dawien dawna. Jedni są wysocy, drudzy niscy, chudsi, poruszamy się w różny sposób. Jest ważne, aby producenci i projektanci zrozumieli, że nie każdy korzysta w ten sam sposób z różnych rozwiązań.
Projektowanie uniwersalne
Wg ostatniego spisu powszechnego w Polsce żyje 14,3 proc. osób z niepełnosprawnością. Kolejne 30 proc. to osoby starsze. To ogromna liczba odbiorców, konsumentów różnych produktów i usług. Producenci o tym zapominają, lubią wygodne dla nich rozwiązania, jak ekrany dotykowe, aplikacje, gdzie jest mnóstwo bodźców, reklam.
Ronald Mace (1941-1998), którego uważa się za ojca projektowania uniwersalnego twierdził, że należy projektować uniwersalne produkty i środowiska w taki sposób, aby były użyteczne dla wszystkich ludzi, w możliwie największym stopniu, bez potrzeby adaptacji lub specjalnego projektowania.
Obrazuje to historia butów Nike. Niepełnosprawny chłopiec napisał do Nike list, że już ma dosyć, aby jego rodzice musieli mu wiązać buty. Opracowano system łatwego zakładania, korzystają z tego m,in, uczestnicy Igrzysk paralimpijskich. Produkt okazał się hitem sprzedażowym, choć stworzony dla niewielu, okazał się atrakcyjny dla wielu.
Kolejne przykłady produktów stworzonych dla osób z ograniczeniami manualnymi, ułatwiającymi prace w kuchni: nożyki firmy OXO stworzone na podstawie potrzeb nielicznych, poprawiają użytkowanie wszystkim osobom. Podobnie nożyczki dla leworęcznych, pierwsze modele opracowano już w 1967 roku.
Liczne przykłady rozwiązań uniwersalnych dostarczają nam place zabaw, rozwiązania drogowe w Barcelonie, Walencji i innych miejscowościach Hiszpanii.
Integracja LAB wspiera deweloperów, architektów w trakcie projektowania i budowy, szkoli w zakresie projektowania uniwersalnego i różnorodności, prowadzi badania dotyczące możliwości, potrzeb i preferencji różnorodnych uczestników oraz przeprowadza audyty dostępności.
Zaczątek do dostępności transportu publicznego zgodnego z ustawą o dostępności produktów i usług
Piotr Czarnota, ekspert z Biura Projektów PFRON skupił się na najważniejszych informacjach w zakresie dostępności rynku transportu.
Przedstawił organy nadzoru rynku transportu, wprowadzone przez ustawę, a dedykowane dla różnych rodzajów środku transportu – to wojewódzcy inspektorzy transportu drogowego, prezes Urzędu Transportu Kolejowego, analogicznie – Lotnictwa Cywilnego, a także dyrektorzy urzędów morskich i Urzędu Żeglugi Śródlądowej. Prezes PFRON, organy nadzoru rynku a także organy celne są odpowiedzialne za monitorowanie i egzekwowanie przepisów ustawy.
Prawa pasażera są regulowane przez rozporządzenia odnośnie każdego rodzaju transportu. Najstarsze z nich są też zmieniane, na przykład zmiana wymogu zgłaszania potrzeby asysty z z wyprzedzeniem 48 godzin do 24 w całej UE.
Wymogi dostępności w transporcie dotyczą terminali samoobsługowych, automatów biletowych, urządzeń do odprawy samoobsługowej, interaktywnych terminali samoobsługowych do udzielania informacji.
Piotr Czarnota przedstawił przykłady systemu rezerwacyjnego w na promy Stena Line, ale także korzystania z aplikacji firm taksówek komercyjnych. Zobaczyliśmy wzorcowe przykłady dostępności biletomatów w Szwecji i Danii, kiosków informacyjnych, o właściwej wysokości, dużych czytelnych elementów interfejsu, a nawet tłumaczenie na język migowy. W nowych samolotach Singapur Airlines na specjalnych ekranach są informacje tłumaczone na język migowy, jednak stare samoloty nie posiadają tego typu ekranów. Żywotność samolotów jest relatywnie długa, więc takie rozwiązania pewnie nieprędko staną się powszechne.
Ilona Raczyńska, fot, pexels.com
Data publikacji: 11.12.2025 r.
