KZRSI i SN postuluje przywrócenie waloryzacji dofinansowań z SODiR

Ich waloryzacja a właściwie jej brak, stałą się też głównym tematem konferencji zorganizowanej w dniach 29-30 czerwca przez Krajowy Związek Rewizyjny Spółdzielni Inwalidów i Spółdzielni Niewidomych.

Ustalenia i propozycje, które na spotkaniu wspólnie wypracowali przedstawiciele spółdzielni inwalidów oraz prywatnych zakłady pracy chronionej, zostały zawarte w zaprezentowanym poniżej stanowisku KZRSI i SN. Związek przekazał je do ministra Kazimierza Michałkiewicza oraz pełniącej obowiązki prezesa PFRON Teresy Habich, zwracjąc się o rozpatrzenie i ewentualne uwzględnienie w planach resortu, dotyczących nowelizacji ustawy o rehabilitacji oraz rozporządzeń towarzyszących.

Wnioski z dyskusji oraz uzgodnione stanowisko Krajowego Związku Rewizyjnego Spółdzielni Inwalidów i Spółdzielni Niewidomych
1. Brak waloryzacji kwot dofinansowań do wynagrodzeń osób z niepełnosprawnością spowodował istotną dysproporcję w stosunku do krocząco rosnącego kosztu płacy minimalnej. Drastyczny spadek SOD w relacji do kosztu płacy wpływa deregulacyjnie na strukturę zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Pracodawcy poszukują do zatrudnienia osób niepełnosprawnych z relatywnie wyższymi dofinansowaniami.
Od roku 2014 przeciętne wynagrodzenie w gospodarce wzrosło z 3651,72 pln do 4353,55 pln czyli o ponad 19 proc., płaca minimalna w tym czasie również wzrosła o 19 proc. Zapowiadany na rok 2018 wzrost płacy minimalnej do 2100 pln pogłębi rejestrowany spadek udziału dofinansowani z SODiR w kosztach płacy osób niepełnosprawnych oraz przyczyni się do pogłębienia wzrostu kosztów płący ponoszonych przez pracodawców. Warto nadmienić, że „kara” na PFRON za brak zatrudnienia minimum 6 proc. osób niepełnosprawnych waloryzowana jest 4 razy w roku gdyż jest oparta na kwartalnym wskaźniku przeciętnego wynagrodzenia.
Stanowisko spółdzielczych zakładów pracy chronionej podzielane przez większość wszystkich pracodawców o znacznej koncentracji zatrudnienia osób niepełnosprawnych, zwraca uwagę na potrzebę zachowania stałej relacji między poziomem płac a świadczeniami z SODiR. Warto przy tym pamiętać, że rozwiązanie wiążące poziom świadczeń SODiR ze zmieniającym się poziomem płacy minimalnej, było zawarte w ustawie o rehabilitacji do roku 2013. Zatrudnianie 50, 60 czy 70 proc. osób niepełnosprawnych to nie jest kwestia dostosowania kilku procent stanowisk pracy, ale podporządkowanie całej organizacji przedsiębiorstwa (skrócony czas pracy, urlopy, wydajność i ergonomia) wymogom związanym ze stałym zatrudnieniem takich osób i rosnących wraz ze wzrostem płac kosztów.
Wzrost wymaganego zatrudnienia osób niepełnosprawnych przez zpchr od 1 lipca 2012 r. oraz zrównanie w dół dofinansowań dla otwartego rynku i chronionego, powoduje zmniejszenie świadczeń dla zatrudnionych osób niepełnosprawnych finansowanych z ZFRON.
Oczekujemy działań zmierzających do przywrócenia zróżnicowania dofinansowań dla podmiotów osiągających znaczną koncentrację zatrudnienia osób niepełnosprawnych, w szczególności ze stopniem znacznym i umiarkowanym.

2. W momencie wprowadzania rozwiązań dyscyplinujących procedurę udzielania ulg dla zakładów zakupujących towary bądź usługi w przedsiębiorstwach o znacznej koncentracji zatrudnienia osób niepełnosprawnych (art. 22 ustawy) przewidywano znaczne oszczędności i zwiększony wpływ środków na PFRON, który mógłby być wykorzystany na waloryzację świadczeń z SODiR, zwłaszcza dla cięższych stopni niepełnosprawności. Dziś, kiedy szacuje się, że oszczędności z tego tytułu wniosą rocznie około 300 mln pln, oznaczałoby to możliwość podniesienia stawek świadczeń z SODiR o około 10proc.
W obecnych rozwiązaniach przedsiębiorca osiągając np. 7 proc. wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych, automatycznie uzyskuje prawo do dofinansowania wynagrodzenia z SODiR na każdego zatrudnionego w ramach tych 7 proc.. W naszej ocenie takie przejście ze statusu płatnika „kary” na PFRON do statusu beneficjenta SODiR, jest nadmiernie uproszczone. Uważamy że, prawo do otrzymywania dofinansowania powinno być zawieszone do momentu osiągnięcia przez dany podmiot wskaźnika minimum 10 proc. zatrudnionych osób niepełnosprawnych.
Pewne oszczędności dla PFRON przyniosłoby również zrezygnowanie ze stosowania Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18.09.1998 r. w sprawie rodzajów schorzeń uzasadniających obniżenie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Rozporządzenie to pozwala w przypadku zatrudnienia osób niepełnosprawnych z określonymi schorzeniami zaliczać je do stanu zatrudnienia jako 2 etaty lub nawet 3 etaty w przypadku stopnia znacznego. Wymienione w rozporządzeniu schorzenia np.: znaczne upośledzenie widzenia (ślepotę) oraz niedowidzenie, głuchota, nosicielstwo wirusa HIV oraz choroba AIDS, epilepsja, przewlekłe choroby psychiczne czy upośledzenie umysłowe dają prawo niektórym pracodawcom skorzystać z ulgi w wysokości znacznie przekraczającej poziom dofinansowania z SODiR przysługujący pracodawcom którzy się wywiązują z obowiązku zatrudniania minimum 6 proc. Zatrudnienie pracownika ze stopniem umiarkowanym i schorzeniem wymienionym w tymże rozporządzeniu, zwalnia pracodawcę otwartego rynku niezatrudniającego minimum 6 proc. osób niepełnosprawnych, z karnej wpłaty na PFRON w wysokości 3539 pln (a 5309 pln w przypadku stopnia znacznego). Kwota ta uszczupla więc budżet PFRON o ponad 40 tys. rocznie. Tymczasem, przedsiębiorca wypełniający obowiązek zatrudnienia osób niepełnosprawnych (6 proc. lub zpchr) w przypadku zatrudnienia tej samej osoby może liczyć na dofinansowanie SOD w wysokości 1125 pln lub 1725 pln (jeśli dane schorzenie jest uznawane jako specjalne w rozumieniu ustawy o rehabilitacji). Warto dodać, że aby uzyskać dofinansowanie z SODiR tenże przedsiębiorca musi wypłacać osobie niepełnosprawnej płace na rachunek bankowy, opłacać ZUS w terminie w pełnej wysokości, nie mieć zaległości wobec PFRON, pracownik nie może być emerytem albo pracować u innego pracodawcy. Dysproporcje między korzyściami płynącymi z zatrudnienia tego pracownika przez danego przedsiębiorcę a kosztami dla PFRON są rażące i dalsze ich stosowanie stoi w sprzeczności z zasadą równości. Rozporządzenie to w podobnym kształcie funkcjonuje już ponad 25 lat i od wielu lat nie przystaje do rzeczywistości gospodarczej. System dofinansowań SOD wraz z odrębnymi regulacjami dotyczącymi dodatkowych zachęt za zatrudnienie osób niepełnosprawnych ze schorzeniami specjalnym, naszym zdaniem, stanowi wystarczającą zachętę do zatrudniania tej grupy pracowników. Premiowanie pracodawców nie wypełniających obowiązku zatrudniania minimum 6 proc., wysokimi ulgami za zatrudnienie choćby jednej osoby niepełnosprawnej na niedostosowanym stanowisku (brak obowiązku badania), bez dodatkowej opieki doraźnej i specjalistycznej (obowiązek dla zpchr) bez dostępu do świadczeń z ZFRON (jak w zpchr) jest po prostu niesprawiedliwe i wnioskujemy o uchylenie ww. rozporządzenia.

Ponadto w toku dyskusji na spotkaniu przedstawicieli podmiotów zrzeszonych w Związku inne istotne kwestie zostały omówione i następujące konkluzje się pojawiły:

3. W rozporządzeniu dotyczącym ZFRON, w sposób zawężający uszczegółowiony zostaw katalog możliwych wydatków ZFRON i ograniczenie dla rat leasingowych. Wnioskujemy o przywrócenie możliwości finansowania zakupów ZFRON w formie leasingu – z uwzględnieniem elementów spłaty o innej nazwie niż rata leasingowa, tj: np.: opłata wstępna, która de facto jest częścią spłaty ratalnej. Odmienne potraktowanie tej opłaty wstępnej oznacza, że z ZFRON w formie leasingu, można pokryć tylko 80 lub 90 proc. kosztu zakupu.

4. W ramach art. 32 i refundacji dodatkowych kosztów administracyjnych warto doprecyzować kwestię utrzymania przez podmiot zatrudnienia osób niepełnosprawnych na określonym poziomie. Dziś jako podstawa do badania spełnienia wymogu utrzymania zatrudnienia brana jest do obliczeń średnia za okres sierpień-październik roku poprzedzającego okres umowy. Wnioskujemy aby podstawą do badania utrzymania zatrudnienia był miesiąc styczeń roku, którego dotyczy umowa.

5. W ramach art. 32 warunkiem realizacji umowy jest nie zaleganie z ZUS, ale praktyka wskazuje, że również korekty rozliczeń z ZUS czy dopłaty nie traktowane przez ZUS jako zaległość w praktyce wykluczają możliwość realizacji umowy. Proponujemy wprowadzić pewien próg bagatelności w rozliczeniach z ZUS aby drobne korekty i odchylenia nie oznaczały zerwania umowy.

6. Dokumentowanie schorzeń specjalnych i możliwość ich zaliczania do wskaźnika zatrudnienia od dnia dostarczenia do pracodawcy jest unormowane w sposób odmienny w stosunku do zaliczania zwykłych orzeczeń o niepełnosprawności. Wnioskujemy o ujednolicenie tej kwestii w celu wyeliminowaniu nieciągłości w kwestii schorzenia specjalnego przy ciągłości samego orzeczenia. Praktyka wskazuje na występujące utrudnienia z tym związane w kontekście przeciągającego się czasem procesu orzekania.

Jerzy Szreter
Prezes Zarządu

Oprac. (rhr)

Data publikacji: 20.07.2017 r.