Wprowadzenie stanu epidemii w Polsce, w związku z rozprzestrzenianiem się koronawirusa SARS CoV-2, wymusiło zmiany w codziennym funkcjonowaniu polskiego społeczeństwa. W tym kontekście Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych przeprowadził badanie „Problemy osób niepełnosprawnych w zaopatrywaniu się w artykuły pierwszej potrzeby w czasie epidemii”.
Badanie miało charakter ogólnopolski i zostało zrealizowane od 27 kwietnia do 8 maja br.; ze względu na ograniczenia nie ma charakteru reprezentatywnego dla całej populacji osób niepełnosprawnych.
W badaniu wzięło udział:
1) 821 osób niepełnosprawnych z różnymi rodzajami i stopniem niepełnosprawności, posiadających dostęp do internetu, mieszkających samodzielnie bądź z rodzinami / opiekunami / współlokatorami, najwięcej z województwa mazowieckiego (15,5 proc.) oraz śląskiego (11,1 proc.).
2) 83 przedstawicieli organizacji pozarządowych, w tym przede wszystkim realizujących projekty w ramach zadań zlecanych PFRON,
3) 146 przedstawicieli warsztatów terapii zajęciowej,
4) 101 przedstawicieli powiatów,
5) 412 przedstawicieli gmin.
Wytypowano także 32 gminy, po dwie z każdego województwa, do sprawdzenia czy istnieje możliwość zamawiania artykułów pierwszej potrzeby z dostawą do domu, do których zaliczono:
– produkty spożywcze: np. makaron, ryż, warzywa w puszkach, kawę, herbatę, wodę, soki itp.,
− produkty spożywcze świeże np. pieczywo, mięso, nabiał, wędliny itp.,
− świeże warzywa i owoce,
− mrożone produkty spożywcze,
− środki higieny osobistej (mydło, pasta do zębów itp.),
− chemia gospodarcza (mydło, pasta do zębów itp.),
− żywność dla zwierząt.
Z badania wynika, że bardzo trudno znaleźć informacje o możliwości dostarczania zakupów do domu przez firmy lokalne / regionalne. Najczęściej informacje takie rozchodzą się „pocztą pantoflową”. Można wnioskować, że możliwości zamawiania artykułów z dostawą do domu są dużo większe niż wykazuje to badanie, jednak dostęp do informacji o takich usługach jest utrudniony.
Ponadto wysłano zapytanie do kilkunastu ogólnopolskich sieci sklepów internetowych. Odpowiedziała tylko jedna, która potwierdziła, że jest w stanie dowieść wymienione produkty. W ramach przeglądu stron sklepów ogólnopolskich stwierdzono, że dostawa produktów spożywczych trwałych, środków higieny osobistej, chemii gospodarczej oraz żywności dla zwierząt jest możliwa do wszystkich 32 gmin wiejskich. Dowóz takich produktów jak świeże pieczywo, mięso, nabiał, wędliny, mrożone produkty spożywcze oraz świeże warzywa i owoce oprócz nielicznych wyjątków jest możliwy wyłącznie na terenach i w okolicach dużych miast.
Wśród biorących udział w badaniu osób niepełnosprawnych 54 proc. to osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawność, 41,4 proc. z umiarkowanym i 4,6 proc. z lekkim stopniem niepełnosprawności. Największą grupę badanych stanowiły osoby z niepełnosprawnością ruchu (36,2 proc.), niepełnosprawnością intelektualną 21, proc i sprzężoną 15,1 proc.
Zdecydowana większość respondentów nie mieszka samodzielnie (85,5 proc.). Pozostali prowadzą jednoosobowe gospodarstwa domowe.
Z odpowiedzi na pytanie w jaki sposób w czasie epidemii zaopatrują się w artykuły pierwszej potrzeby wynika, że aż 80,4 proc. badanych robi zakupy samodzielnie lub robi to osoba wspólnie zamieszkująca. Zakupów przez internet z dostawą do domu dokonuje 36,5 proc. a 22 proc. korzysta z pomocy członka rodziny, ale nie mieszkającego z osobą udzielającą odpowiedzi, 8 proc. korzysta z pomocy sąsiadów lub znajomych. Tylko nieliczni korzystają z pomocy instytucji i organizacji społecznych, wolontariuszy, czy pracowników warsztatów terapii zajęciowej oraz środowiskowych domów samopomocy.
Osoby niepełnosprawne mieszkające samodzielnie częściej korzystają z zakupów przez internet z dostawą do domu – 46,2 proc. do 36,5 proc. dla ogółu badanych.
Trzeba w tym miejscu podkreślić, że blisko 80 proc. badanych (652 osoby) deklaruje, że ma możliwość zaopatrywania się w artykuły pierwszej potrzeby w czasie epidemii. Jednak 20,6 proc. badanych stwierdziło, że nie może kupić wszystkich niezbędnych artykułów pierwszej potrzeby.
Największym problemem dla osób z niepełnosprawnością jest zaopatrzenie w:
− leki (42,6 proc. wskazań),
− świeże warzywa i owoce (36,7 proc. wskazań),
− środki higieny osobistej (28,4 proc. wskazań),
− świeże produkty spożywcze typu: pieczywo, mięso, nabiał, wędliny (23,7 proc. wskazań),
− zakupy środków ochrony osobistej (rękawiczki, maseczki, płyn do dezynfekcji) i chemii gospodarczej (po 18,9 proc. wskazań).
Na pytanie o możliwość zamawiania artykułów pierwszej potrzeby z dostawą do domu prawie 65 proc. ankietowanych odpowiedziała twierdząco. Co piąty badany (20 proc.) oświadczył, że w miejscu jego zamieszkania nie ma możliwości zamawiania zakupów z dostawą do domu, a 15 proc. osób nie ma na ten temat wiedzy.
Najlepiej pod tym względem wypada województwo mazowieckie 78,7 proc. a najsłabiej woj. opolskie 37 proc. Z tej formy zakupów skorzystało 42 proc. badanych. Najczęściej zakupy przez internet robią gospodarstwa, w których zamieszkują osoby ze schorzeniami wzroku oraz ze schorzeniami ruchu i słuchu.
Najczęściej zamawianymi produktami są środki higieny osobistej – 71 proc. oraz chemia gospodarcza (70,1 proc.). Nieco mniej (52,3 proc. wskazań) dotyczy trwałych produktów spożywczych typu: makaron, ryż, warzywa w puszkach, kawa, herbata itp.
Barierami w korzystaniu z usługi zakupów z dostawą do domu jest m.in. potrzeba obejrzenia towaru przed zakupem, brak umiejętności w obsłudze komputera czy wysokie koszty i długie terminy dostawy.
Spośród 821 respondentów 31,8 proc. oświadczało, że nie potrzebuje pomocy w realizacji zakupów. Pozostali wskazywali na potrzebę wsparcia ze strony osób trzecich, ze względu na trudności w zdobyciu wszystkich niezbędnych produktów, np. wsparcia asystenta lub nawet – ze względu na wyższe ceny towarów zamawianych przez internet – wsparcia finansowego. Według zebranych informacji najwięcej osób (38 proc.) na zakupy pierwszej potrzeby wydaje od 101 do 200 zł. Ponad 30 proc. wydaje tygodniowo kwotę od 50 do 100. Mniej niż 50 zł przeznacza 10,9 proc. badanych.
Z informacji przesłanych z powiatów i miast na prawach powiatu biorących udział w badaniu w 82 proc. z nich możliwe jest dokonanie zakupów artykułów pierwszej potrzeby z dostawą do domu. Tylko w niewielkim zakresie są możliwe dostawy na tereny wiejskie.
88 ze 101 biorących udział w badaniu jednostek twierdzi, że na ich terenie są podejmowane dodatkowe działania na rzecz mieszkańców, w tym również osób z niepełnosprawnościami, związane ze stanem epidemii. Są to m.in. uruchomienie telefonicznych dyżurów psychologa, prawnika, zakup środków ochrony dla mieszkańców domów pomocy społecznej, zakup dodatkowego wyposażenia medycznego dla domów pomocy społecznej, czy organizacja dostaw gotowych posiłków.
Na pytanie dot. możliwości dodatkowego wsparcia osób niepełnosprawnych / ich rodzin w związku ze stanem epidemii zwrócono uwagę na potrzebę rozwiązania problemu utrudnionego dostępu do opieki oraz do rehabilitacji, Wskazano także potrzebę zwiększenia wsparcia dla mieszkających samotnie osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności, dla domów pomocy społecznej oraz wsparcia psychologicznego dla osób z niepełnosprawnością.
Z ankiet przesłanych przez gminy wynika, że dokonanie zakupów artykułów pierwszej potrzeby z dostawą do domu możliwe jest tylko na terenie niewiele ponad połowy badanych gmin. Nie zaobserwowano różnic w dostępie do poszczególnych kategorii asortymentu pomiędzy gminami miejskimi, miejsko-wiejskimi i wiejskimi.
Ponadto w 82,8 proc. gmin podjęto dodatkowe działania na rzecz mieszkańców w tym również z niepełnosprawnością. Dla gmin szczególnie istotne okazały się działania związane z dystrybucją wśród mieszkańców środków ochrony osobistej oraz organizowanie pomocy w zakresie dostarczania zakupów artykułów pierwszej potrzeby. Wysoką aktywność wykazywały gminy także w zakresie uruchamiania zdalnych konsultacji psychologicznych.
Zauważono także, że coraz silniej odczuwalne są utrudnienia w dostępie do podstawowej opieki zdrowotnej, lekarzy specjalistów, rehabilitacji i terapii zajęciowej.
Na poziomie gmin również Istnieje potrzeba zapewnienia dodatkowych środków dla ośrodków pomocy społecznej na zatrudnienie opiekunek środowiskowych. Pojawił się także postulat uruchomienia testów dla osób udzielających wsparcia osobom niepełnosprawnym (asystenci osób niepełnosprawnych, asystenci rodziny, fizjoterapeuci, logopedzi, terapeuci, realizatorzy usług opiekuńczych) oraz dla osób oczekujących na miejsce w placówkach opiekuńczych.
Na terenie większości miejscowości, w których działają organizacje pozarządowe biorące udział w badaniu (56 jednostki), możliwe jest dokonanie zakupów artykułów pierwszej potrzeby z dostawą do domu.
Dostawa zakupów do domu jest możliwa przede wszystkim na terenie miasta wojewódzkiego (33 wskazania), miasta powiatowego (22), rzadziej – do innych miast powiatu. Natomiast dostawa na tereny wiejskie została wskazana tylko w 3 przypadkach.
Wsparcie dla osób niepełnosprawnych w czasie epidemii deklaruje 57 z 83 organizacji pozarządowych. Najczęściej są to: usługi asystenckie, pomoc w domu, w tym robienie zakupów, wsparcie telefoniczne, poradnictwo, zajęcia zdalne, w tym rehabilitacja, pomoc psychologiczna.
W badaniu wzięły udział także WTZ. W połowie z nich w ich rejonie działania możliwe jest dokonanie zakupów artykułów pierwszej potrzeby z dostawą do domu.
Zdecydowana większość WTZ – 111 podmiotów – utrzymuje kontakt ze swoimi podopiecznymi, najczęściej w formie telefonicznej, starając się na bieżąco pomagać w rozwiązywaniu problemów związanych z epidemią. Rzadziej wykorzystywane są inne formy komunikacji zdalnej, jak np. email, komunikatory.
Przedstawiciele WTZ wykazywali także potrzebę wsparcia osób niepełnosprawnych poprzez pomoc w robieniu i dostarczaniu zakupów, konieczność zapewnienia rehabilitacji medycznej, wsparcie w załatwianiu spraw życia codziennego, w tym np. urzędowych oraz regularne informowanie osób niepełnosprawnych o sytuacji związanej z epidemią.
Podsumowując z badania wynika, że aż 80 proc. badanych osób z niepełnosprawnością ma możliwość zaopatrywania się w artykuły pierwszej potrzeby w czasie epidemii. Zakupy z dostawą do domu robi 42 proc. respondentów 20 proc. badanych oświadczyło, że w czasie epidemii nie może kupić wszystkich niezbędnych artykułów pierwszej potrzeby. Osoby uczestniczące w badaniu wskazywały przede wszystkim na problem z zakupem leków, świeżych warzyw i owoców oraz środków higieny osobistej oraz produktów o niskiej trwałości (mięso, wędliny, pieczywo, nabiał).
Oprac. kat/, fot. pixabay.com
Data publikacji: 02.06.2020 r.
